Rozdiêły 25-30 - Svoja.org

Veliki pokuj daliêj byv pusty, koli Hallstein tudy zahlanuv. Sissel napevno była v Grety. Na horê povôlny kroki chodili tudy i nazad. To byv Karl. Joho pokuj byv dokładno nad korydorom. Von byv mały, i Karl často zavoročuvavsie.

Hallstein vyjšov na dvôr pošukati toho krutela. Teper toj čołoviêk raptom pokazavsie jomu v inšum vyhladi. Koli Hallstein opynivsie na pudvôrku, vôn musiv hlanuti na žovtu stinu domu — jakby divujučysie, što dôm ciêły čas byv taki samy, choč kažny pokuj byv zaniaty nespodiêvanymi čužakami. Jomu zdałosie, što dôm čuť ne dryžav, koli vôn do joho dotknuvsie. Nepravdopodôbna nôč. Joho klikali z usiêch pokojuv, i vôn musiv tudy vchoditi.

Čołoviêka, kotoroho jomu treba było pryvesti, koło samochoda ne było vidno. Ale vôn napevno krutivsie deś bliźko, i znajti joho ne bude tiažko. Jak Hallsteinovi peredati siêtu važnu viêstku? Vôn rozumiêv, što to było važne doručenie, vôn byv uzbudžany i ščaslivy, što joho z siêtym posłali. Koli b tôlko vôn môh prosto poklikati: Chodiête, chodiête! Štoś takoje chodiło jomu po hołoviê.

Vôn podivivsie trochu odsutnym pohladom na łonkovu mhłu, kotora płyła po spadi zhôrka.

Ale vôn ne miêv času na dumanie, bo raptom roztresiany samochod zabručav i zabaraščav. Motor zapykav i ožyv, i bručanie pohołosniêło.

Hallstein stav jak ukopany. Hjalmar napevno sidiêv tam u seredini, i jomu vdałosie ožyviti mertvu mašynu!

Bručanie šče pohołosniêło. Ale zvuk motoru napevno ne byv taki, jak povinion. Hallstein nasłuchavsie samochoduv dovoli, kob zrozumiêti, što siêty motor byv môcno i nebezpečno popsovany. Što vôn z jim zrobiv? U kažnum razi, zapaliv joho.

Raptom samochod šarpnuv i začav povoli i brazhotlivo jechati pud zhôrok. Bručanie zapovniło tichu nôč i bezsensôvno huło v Hallsteinovych ušach. To ne było normalne, što siêty samochod ožyv i rušyv pud zhôrok; vôn byv veliki, temny, złoviêsny, vôn byv mertvy — ale jiêchav na joho.

Hallstein ne viêdav, čom vôn siête zrobiv, — pevno chotiêv osterehčy inšych, — u kažnum razi vôn ubiêh do domu i do velikoho pokoja. Ale samochod uže vysłav poperedženie: Sissel vybihła z Gretinoho pokoja, pudbiêhła do joho, potum do okna, vykryknuła:

— Možna zdurêti, samochod sam rušyv!

— Tak, sam po sobiê.

Vôn dobre viêdav, što v seredini sidiêv čołoviêk, ale vsio-taki samochod jiêchav jakby sam po sobiê, bručav i chotiêv rozvaliti dôm. Naciêlany prosto na dôm, sunuv posupnym, tiažkim, povôlnym chodom.

— Čy to napravdu toj krutel?

— Vôn kołupavsie pry jôm ciêły čas.

— Ale čy vôn umiêje kirovati?

— Sama bačyš, što ne vmiêje...

Hallstein i Sissel stojali koło okna. Teper počulisie kroki na schodach, i v pokojovi pojavivsie Karl.

— Vy tože siête včuli! — kryknuv vôn i pudbiêh do jich.

Sissel zatrepetała, jakby chotiêła schovatisie i ne mohła. Hallstein zauvažyv siête i dotknuvsie do jijiê — svojiê sestry, kotora vstydałasie Karla i nedalekoho spotkania z Tore i... usioho inšoho. Było dobre dotknutisie do jijiê teper, na znak pryjatelstva i solidarnosti. Koli samochod jiêchav pud horu.

— Čy vy koliś bačyli takoje? — skazav Karl. — I jak tôlko jomu vdałosie?

— Vôn tam byv dovhi čas.

— Tak, a teper stanetsie neščastie! — skazav Karl. Temnota pered neščastiom chutko opustiłasie na jich.

— Čom?

Siête vykryknuv Hallstein. jakby proti neščastia. U pospiêšlivum protesti proti neščastia. Karl odkazav:

— Vôn jiêzdit ne lepi od pjanoho zajcia! Siête vsiêm vidno...

— Ale vôn zapaliv motora! — skazała Sissel naperekôr. Nepotrêbny perekôr u siêtuj rozmovi. Vony hovoryli chutko i ledvo dychajučy, a samochod prybližavsie do domu.

— Vy siête nazyvajete zapaliti motora? — odbiv Karl, nepotrêbno rêzko, i vybih, jakby chotiêv pryniati na sebe vdar čy što tam miêło nastupiti. Tymčasom bručanie pobudiło inšych. Akušêrka vyhlanuła z dvery od Grety, za jeju počuvsie Gretin hołos:

— Što robit Karl?

— Ničoho! — kryknuv Hallstein u odkaz. — Vôn tôlko što vybih!

Čy ne čuti stukotania z pokoja Krystiny? Niê. Zamnôho diêjałosie v odnôm časi. Gudrun nema? Usio zmišałosie. Vony stojali jak prykołoty, divilisie, jak prybližajetsie samochod, i słuchali, jak praciuje popsovany motor. Hallstein kryknuv:

— Vôn ne vmiêje zhasiti joho i zatrymatisie! Vôn najiêde na dôm!

— Uvažaj! — kryknuv vôn do Sissel, ale vony stojali i ne mohli povorušytisie. Ono čekali na veliki hrukot.

Teper...

Samochod sunuv prosto na jich, i v jichnium perelakovi vôn vydavsie jim bôlšy od chaty. Mašyna nabrała chutkosti na rômnum miêsti na verchovi zhôrka i šparko prybližałasie, posupna i naciêlana na smertelny vdar. Ale tam byv Karl. To była joho minuta: Sissel i Hallstein divilisie, jak Karl zrobiv nesamovity skok na pudnôžku jiêduščoho samochoda i zavis tam. Mužčyna v samochodi na ščastie opuštiv šybku — Karl prosunuv ruku v seredinu, schvativ za kirovniciu i povernuv mašynu trochu v bôk, tak što vona ne naletiêła na dôm ciêłym svojim machom. Samochod zotknuvsie z domom navskosy, bufer i bołotnik šarnuli po stinie. Ale vsio rômno to byv môcny vdar, kotory stresonuv ciêłym domom i rozščepiv šalôvku. Jak tôlko dôm pryniav na sebe vdar, jakby temna zasłona opała na jichni zrok i dumki i zmišała vsio na puvsekundy — potum kartina i dumki znov projasnilisie.

Tohdy vony zobačyli, što Karla i joho baťka kinuło doperedu. Baťka na peredniu šybu, a Karla trochu v bôk, bo vôn ciêły čas stojav na pudnôžci z odnoju rukoju v seredini samochoda. Karl tože dav rady schvatitisie za hamôleć, tak što samochod zatrymavsie odrazu posle vdaru, obšarovavšy ono neveliku časť stiny — z trêskotom dla tych, što byli v seredini domu. Potum usio zatichło. Karl i joho baťko pozbiralisie do kupy, vylizli z samochoda i stali koło joho, trochu pocarapany kusočkami rozbitoho škła, ale naohuł žyvyje i zdorovy.

Hallstein i Sissel odotchnuli z polohkoju.

Čerez odčyniany dvery znov doletiêv Gretin hołos:

— Što robit Karl?

Akušêrka odvernułasie i skazała, ne mohučy złapati duchu, što vsio dobre skônčyłosie. Sissel pudbiêhła do dvery i kryknuła dikim hołosom:

— Jomu vdałosie! Vôn uskočyv na pudnôžku...

Korydorom nadbiêhła Gudrun u nočnôj soročci bez šliêjok i vyhlanuła čerez okno, zobačyła samochoda i dvoch mužčyn. Hołosno zapytałasie:

— To znov tato?

Usie zbentežylisie i nichto ne odkazav. Hallstein kradkom hlanuv na jijiê.

— Ja znaju, što to tato, — skazała vona. — Takoje jomu zdarajetsie ciêły čas.

— Ale vôn je napravdu miły, — uperto dodała vona.

— Ach, vony porêzalisie! — vykryknuła Sissel, i siête jakby jich rozvezało — vony vsiê troje vyskočyli na dvôr. Krov tekła z łoba kirovci, a v Karla byv rozrêzany pubdorôdok. Odin z rukavôv Karlovoji kurtki byv odorvany, ale ruka była nepoškodžana. Vony stojali, krutiačy hołovami i starajučysie dojti do sebe, i trochu kryvavili.

— To nic, — skazav Karl do trojich, što pudyjšli. — Tôlko drasnuło. Z nami vsio v poradku, ne liêźte do nas! — skazav vôn rozdražniano, choč nichto i rukoju ne povorušyv, kob joho dotknuti. Gudrun zakrunułasie koło svoho baťka:

— Ty pokaliêčyvsie?

— Niê, niê, — skazav vôn, jasniêjučy na tvarovi. — Ni trochi! O, jak sprytno ja z jim upravivsie! — Vôn odopchnuv Gudrun, vyter sobiê łob, cieły čas divjačysie ono na samochoda, pomacav opony, pudniav dekiel, podivivsie na vohnuty liêvy bôk, korotko zasmijavsie jak sam ne svôj.

— Perestań! — ostro skazav Karl. Tôlko teper vony zauvažyli odin odnoho i začali horačy obmiên słovami. — Što to, cholera, było?

Baťko byv perepovniany tym, što stałosie.

— Vôn mało što ne vdyryv u dôm, — skazav vôn i perelakano podivivsie na poščêpanu žovtu stinu. — Jechav prosto na dôm — chutčêj i chutčêj. Letiêv jak pula prosto na dôm!

— Tak, ale što ty tam robiv? — zapytav Karl. — Jak ty joho zapaliv?

— Ja tiohav za tyje tam rečy, raz za razom — i raptom vôn začav jiêchati. Môj Bože, teper i ja kirovav samochodom...

— I ty zachotiêv rozvaliti siêty dôm?

Karl ne vyhladav na čołoviêka, jaki može chutko uspokojitisie.

— Niê, rozvaliti siêty dôm...

— Ale domu ne možna rozvaliti samochodom. Možna tôlko zabitisie! Siête tobiê čuť ne vdałosie.

Druhi mužčyna zdivovano pochitav hołovoju:

— Sunuv prosto na dôm. Ja tam tôlko za štoś potiahnuv, a vôn uziav i pojiêchav...

Vôn znov začav kołupatisie v kupi želiêza. Karl schvativ joho i odopchnuv od samochoda, jakby toj byv žmuchtom vaty.

— Teper trymajsie od joho zdaleka. Nam uže chvatit tvojich fokusuv.

Baťko vpav. Gudrun perelakano kryknuła. Potum chutko hlanuła na Hallsteina, kotory vsio siête bačyv i stojav jak ukopany. Vona stupiła krok u joho storonu i nastôjlivo skazała:

— Ale vony je dobrymi luďmi.

Vona naumysla mozoliła jomu očy, kob vony razom mohli uzveličyti siêtych dvoch mužčyn — i dla jijiê vôn zrobiv siête odrazu.

Baťko zorvavsie na nohi — von byv rozzłovany i až šypiêv od kryvdy.

— Kotory z nas usio-taki zapaliv samochoda? Poładiv joho? Ne ty. Ty tôlko sidiêv i kryčav i nervovavsie, koli vôn stav učora odvečôrkom! Ničoho ne pomohało, za što ty ne chvatavsie! A podivisie siudy, ja joho zaraz...

Karl znov schvativ baťka i prytrymav joho. Sissel i Hallstein podivilisie odno na odne zapytalnym zrokom, ne rozumiêjucy Karlovoho hniêvu teper, koli vsio minuło i dobre skônčyłosie. Vôn, musit, usio šče ne pryjšov do sebe posle vdaru.

— Čy ty ne viêdaješ, što ja maju v siêtum domi? — kryknuv vôn dikim hołosom, kotory vony čuli i raniêj. Potum vôn spochvativsie, povernuvsie do Sissel i Hallsteina z nevyraznoju minoju i skazav, trochu zavstydavšysie:

— Probačte. Ja tôlko dumav pro moje...

Vony nejômko podivilisie na joho.

Baťko vymachuvav rukami:

— Ty z siêtoho ničoho ne rozumiêješ. Ja zapaliv samochoda odrazu, koli mniê było treba...

— I môh by na siêtum perestati! — rêzko skazav Karl. — Bo inačej skônčytsie tym, što ty nas usiêch pozabivaješ!

Gudrun protisnułasie pomiž Sissel i Hallsteinom u svojôj jasnosiniuj nočnôj soročci, podiviłasie na jich z nespokojom i povtoryła słova, kotory jôj šče ne nadojiêło hovoryti:

— Nichto ne byv taki dobry, jak Karl, — skazała vona ticho.

Tolko brat z sestroju včuli siête.

Z domu počuvsie Gretin hołos:

— Karl! Chodi siudy!

Joho kryki, musit, było čuti i tam.

Vôn pudniav hołovu.

— Zaraz! — odkazav vôn, ale ne zmôh pokinuti jich odrazu i pujti. Vôn stojav, perežyvajučy za svôj hniêv, horačku i kryčanie. U poviêtry šče było povno joho kryku. Baťko mołovsie koło jich i staravsie vstaviti svojiê try hrošy. Tôlko od začynianoji Krystiny ne było nijakoho sygnału. Hallstein byv trochu zdivovany, što vona ne postukała, ale vona napevno čekała neterplivo na prychôd muža. Hallstein prypomniv siête ono teper, koli vlahłasia najbôlša rozvorušanosť, ale pokamiś mužčyna javno ne potrebovav nijakoho napominu — vôn dumav tôlko pro svoju jizdu samochodom, mołov i trepav jazykom tôlko pro siête. Čerez moment...

— Posłuchaj mene, — skazav rozčyrvoniêły šofer, vyprostivsie i vyter krov z łoba. — Ty sobiê možeš kazati što chočeš, Karl, ale to ja joho zapaliv. Naveť koli b ty zahovoryvsie nasmerť, to i tak ničoho ne zahovoryš. To ja jiêchav pud horu. Prosto na dôm. I ja povernuv u samy ostatni moment...

Karl movčav. Baťko byv rozhoračany:

— Bože, jak vôn zabručav i stav jiêchati! Škoda, što Krystina siêtoho ne bačyła. Nikoho ne było bliźko, kob pobačyv e včuv.

Hallstein stupiv krok doperedu i zakašlav. Bo mužčyna zhadav Krystinu, i može to była odpoviêdnia chvila, kob...

— Čoho tobiê treba? — hołosno i nełaskavo zapytavsie Karl.

Hallstein odskočyv nazad, jak buďto zrobiv štoś nedobre. Siête može počekati. Vôn pudstupiv bližêj do Sissel, kotora z vyzyvom diviłasie na Karla. Potum Gudrun połožyła ruku na joho plečo. Vona vyhladała tak hože v svojôj nočnôj soročci, što vôn odrazu stav na jeji storonu i pomiryvsie z Karlom.

— Tobiê ne zimno? — zapytavsie vôn, kob inšy ne včuli.

— Zimno? Niê...

Skôl že! To była nôč, koli divčeniata ležat neruchomo v traviê, jak u baliêji z vodoju, podumav vôn, radujučysie bliźkosti Sissel koło sebe. Jak tepło!

To Karl miêv pravo hrebstisie v samochodi. Vyhladało, što vôn zavziavsie, kob zapaliti samochoda šče raz. Vôn daliêj miêv pohrôzlivu minu. Mołodyje byli šče ne na tôlko dorosły, kob ne cikavitisie, čy jomu siête vdasťsie, tomu stojali koło joho. I raptom motor zapaliv. Vony až zdryhonulisie. Karl odrazu zhasiv joho. Ale teper usio było v poradku. Mužčyna, kotory tôlko što jiêchav, šče ne uspokojivsie. Vôn dotknuvsie do łoba, kotory vže ne kryvaviv:

— To ničohutko ne značyt. Prosto kupa smiêchu. Od teper to ja budu kirovati samochodom! Chodi siudy, chłopče! — skazav vôn raptom do Hallsteina. — Ja mohu z toboju pohovoryti pro kirovanie samochodom. Čy ž Gudrun ne choroša diêvčyna? — hôrdo zapytavsie vôn. — Je na čôm začepiti oko...

Hallsteinom strepenuło. Gudrun diviłasie neviď-kudy. Usiêm stało nejômko od zachovania staršoho mužčyny. Karl złôsno potiahnuv za rozbity bołôtnik i odorvav joho. Z domu poklikali.

— Karl!

Vôn siêtoho ne včuv, i Sissel stupiła krok doperedu. Hallstein zobačyv, jak čyrvonosť znov rozlivajetsie po jeji tvarovi pud Karlovym zrokom.

— Vy lepi idiête do domu. Vas kličut.

Vôn kivnuv hołovoju. Odčuv, jak štoś probivajetsie čerez joho hniêv i temravu. Štoś, što zmušaje joho pominiatisie.

— Idiête, — skazała do joho Sissel jakby z nakazom, — vas uže klikali kilka razôv.

— Nu dobre, — skazav vôn.

I odrazu pujšov.

Sissel stała vertiêti noskom tenisôvka jamku v žorstviê.

Pole ostałosie vôlne dla baťka. Vôn pudyjšov do jich, kob začati chvalitisie svojeju jizdoju. Sviêžy ranišni viêtior potiahnuv pudvôrkom, i Gudrun skočyła do domu po svôj płašč. I odrazu vernułasie. Hallstein chotiêv peredati viêstku od Krystiny, ale koli mužcyna zobačyv, što chłopeć odkryvaje rot, sam začav hovoryti jak nakručany:

— Počekaj. Daj mniê pohovoryti. Ja dumaju, što to ja teper povinion hovoryti.

Vôn dotknuvsie do prysochłoji kroviê na łobi i joho očy zasvitilisie. Vôn prodovžuvav hovoryti:

— Karl nikoli ne naučytsie kirovati samochodom. Vôn nikoli ničoho akuratno ne naučytsie.

Vony słuchali joho movčki. Sissel była hotova odyjti v luby moment. Vôn zauvažyv siête i chutko skazav:

— Ne jdi! I vy tože ne jdiête!

Gudrun tverdo podiviłasie na Hallsteina i pudtrymała svoho baťka. Teper mało što povstrymuvało joho pered tym, kob znov opustitisie na dno — koli vôn rozmachuvav rukami, beztołkovo chvalačysie i pletučy aby-što. Ale Gudrun pudderžuvała joho. Hallsteinovi ne dali naveť šansy pokazati pohardlivu minu. Do toho, jomu robiłosie žeško od Krystininoho doručenia. Ale to była sekretna viêstka, postanoviv vôn — jomu treba počekati, až mužčyna bude odin.

Ale staršy čołoviêk vyrazno ne chotiêv ostatisie z jim sam na sam. Vôn odvernuvsie do Sissel, kotora ode była odinoju dorosłoju osoboju, i faktyčno zmusiv jijiê ostatisie. Vôn trymavsie za dverci samochoda i propoviêduvav:

— To napravdu nekiepśka dumka, diêvčyno — jezditi samochodom. Ja same strativ svoju posadu i ne maju čoho robiti. Što ty pro siête dumaješ?

Sissel stojała i terplivo słuchała. Sieje osmiêliło mužčynu, i vôn pustiv dverci i pudyjšov do jich. Vony zobačyli joho pryjazny, hožy očy, kotory bezpereryvno čohoś šukali. Tak što Gudrun ne miêła žadnych problemuv, kob joho pudderžati. Vona nastôjlivo podiviłasie na Hallsteina. A potum šepnuła jomu do ucha:

— Bačyš joho?

— Tak.

— Čy vôn ne taki, jak ja kazała?

— Taki.

Hallstein podumav:

Bo inačej vôn ne vytrymav by.

Teper mniê treba pohovoryti z jim pro Krystinu.

Nikomu ne pryjšło na dumku, što jôj tože treba skazati, od čoho stresonuvsie dôm, proletiêło jomu v hołovie. Može akušêrka jôj uže skazała. Naveť Gudrun pro siête ne podumała...

Jak siêty mužčyna môh byti taki podły dla druhoho čołoviêka včora večerom? A šče raniêj vôn zachotiêv, kob vona vže bôlš ne mohła choditi na svojich nohach.

Hallstein bezdopomôžno divivsie v błudilišče.

A koli b teper dvery raptom odčynilisie i vona vyjšła na svojich dvojich! Nikoli ničoho ne možeš viêdati na pevno. Vona tak usioho škodovała, što až ne była v svojôm rozumi i mohła b schotiêti vsio nadrobiti.

Z takimi dumkami vôn povernuv svoju uvahu na toje, što było pered jim. Hołos mužčyny daliêj byv vesioły i fanaberysty. Vôn kivnuv Gudrun:

— Jak tam, žyveš?

Vona kivnuła baťkovi v odkaz.

— Ale ty lepi odiahni štoś na sebe, — skazav vôn. — Abo vernisie do łôžka. Bo šče ciêły čas nôč. To faktyčno była nôč, — prypomniv vôn samomu sobiê.

— Ja tôlko što odiahnuła svôj płašč, — skazała Gudrun.

— Usio rômno ty možeš prostuditisie.

Potum joho tvar radosno pojasniêv od toho, što nedavno stałosie.

— Bačyš... Tak, vy tože, — skazav vôn do Hallsteina i Sissel. — Ja tôlko što uniknuv smerti. Tomu vsio siête dla mene takoje osoblive.

Vony ne odkazali. Siête zamôcno v jich zasiêło.

— Vy ne dumajete, što to same tomu?

— My tak dumajemo, — ticho odkazała Sissel.

Mužčyna podivivsie na dôm i skazav:

— Ja dumaju, što teper ja vže chutko pujdu do jijiê...

Vôn skazav sieje bôlš do sebe samoho čym do inšych, vyprubovujučy takuju možlivosť — i Hallstein schvativsie za siêtu okaziju:

— Vona na siête tôlko i čekaje...

— A ty buď ticho! — perebiv jomu mužčyna. — Što ty znaješ? Ty tôlko lakaješ mene takimi rozhovorami. Ty tôlko zatrymuješ mene. U kažnum razi, ja vam šče ne dohovoryv pro samochoda.

Z joho ciurkom polilisie słova:

— Bačyte, siej klaty samochod uže miêv urêzatisie v stinu, ale v ostatniuj sekundi ja povernuv joho...

Vony ne mohli skazati jomu, što to Karl zrobiv siête i vratovav joho. A Gudrun naveť ne bačyła, što stałosie.

— Bačyte, dôm rôs peredo mnoju. Dôm vorušyvsie, a ja stojav na miêsti — usio dla mene jakoś tak splełosie. Ja ciêły zdereveniêv i podumav: tut mniê kapeć. Pryjšov kapeć, koli možete siête zrozumiêti. Rozumiêješ? — skazav vôn do Sissel, kotora była dorosłoju osoboju.

— Tak.

Vôn byv zadovolony jeji odkazom i radosno usmichnuvsie do jijiê:

— A potum stałosie toje, što stałosie!

Gudrun zziała, divjačysie na Hallsteina.

— A teper ja idu v seredinu, — skazav vôn, nesiany faloju, kotora dała jomu odvahu.

— Tak! — skazav Hallstein. — Mniê skazali...

Mužčyna perebiv jomu:

— Ty mene chočeš nalakati, kob ja ne pujšov? Ja teper idu, uže čas, choč šče nôč.

Ale vôn ne pujšov, a daliêj marudiv koło samochoda. Hallstein musiv čekati.

Odozvałasie Sissel:

— Tak, šče nôč, — skazała vona raptôvno do Gudrun, kotora stojała koło jijiê. Povtoryła słova, jakije tôlko što skazav Hjalmar. — Idi teper spati.

— Čom spati? — spytała Gudrun, kotoruj spati zusiêm ne chotiêłosie.

— Bo tobiê dali pokuj Hallsteina. Tak što ty mohła b jim i pokorystatisie, — rêzko odkazała Sissel.

Hallstein ošelešano podivivsie na svoju sestru. Čoho vona tak nakinułasie na Gudrun?

Gudrun skazała, zdivovana:

— Tak, ja viêdaju, što to joho pokuj.

— Nu to i korystajsie jim. Nema čoho ode stojati i divitisie.

— Ode je môj baťko, kotory jiêchav samochodom, — skazała Gudrun.

Hallstein zavstydavsie. Što vstupiło v Sissel? Mužčyna včuv, što tut było skazano, i skazav do Gudrun, melučysie na miêsti:

— Idi vže. Zo mnoju vsio dobre. Usio dobre.

Gudrun ščylniêj obvinułasie płaščom. Hallstein divivsie. Potum diêvčyna vujšła do domu.

— Teper usio stało po-vašomu, — spokôjno skazav mužčyna do Sissel.

— Ach, usio poplełosie diś unočê! — vyrvałosie jôj.

Mužčyna skazav:

— Tak, zdajetsie, što tak...

Hallstein hlanuv na Sissel z dohanoju. Ale v seredini jomu vsio pudskočvyło od radosti: poplełosie diś unočê? Tak, napevno poplełosie. Čudovo poplełosie. I vsiudy povno bliskavok. Sissel była prosto peretomlana i ne miêła de spati.

— Teper ja pujdu, — skazav mužčyna.

Hallstein stojav koło samoji stiny, odnym uchom słuchajučy, što robiłosie na dvore, a druhim čekajučy na sygnał z serediny. Ale žadion ne prychodiv. Tišyna v domi postupovo robiłasie tiažša. Ale teper mužčyna vže išov.

— To ne tak lohko zrobiti siête, — skazav vôn do Hallsteina. — I ty siête viêdaješ. Kudy podiêvsie Karl?

— Pujšov do svojiê žônki, — odkazav Hallstein, bojučysie, što to byv novy vykrut, kob ne iti.

— Chtoś musit pujti zo mnoju, — skazav mužčyna.

Vony bačyli, jak joho tvar napjavsie.

— Dvery ode, — skazała Sissel. — Lohko trapiti.

Vona pokazała na dvery do domu: — Siêty dvery.

— Siêty dvery? — povtoryv vôn. — Čom vy mniê siête kažete? Ja dobre znaju, kotory dvery. Ale vy pevno ne rozumiêjete, što ja idu do čohoś trudnoho? Do čohoś, što ja odkładaju i odkładaju? Ale posli toho, jak ja vratovavsie od smerti, ja pujdu i dostanu toje, na što zasłužyv. Tôlko jak vy ode tak stojite, to ja nervujusie, — zakônčyv vôn i zamachav rukami.

— Probačte mniê, — skazała Sissel.

— Ale chtoś musit pujti zo mnoju.

Sissel pokrutiła hołovoju.

— Vy niê? Nu, vam vidniêj. Vy ne možete ot tak pujti zo mnoju — zreštoju, ja nikoli ne dumav, što vy zmožete.

— Ja ne dumaju, što chtoś povinion byti z vami.

— Može i tak. To pôjdeš ty! — skomanduvav vôn Hallsteinovi. — Ty obiščav pomohčy mniê. A teper mniê vže nema nijakoji dorohi nazad.

Hallstein pudskočyv.

— Ale što ja tam budu robiti?

— Uže ne možna na tebe rozličuvati? Chodi. Ty bereš svoje obiščanie nazad?

— Odčepiêtesie od Hallsteina, — skazała Sissel.

Hallstein viêdav, jak dobre było b pozvoliti Sissel zastupitisie za joho, ale siêtym razom vôn musiv zastupitisie za sebe sam.

— Daj mniê spokuj, Sissel.

— Tak, bo to vôn sam do vsioho vmišavsie, — skazav mužčyna. — Vôn začav siête, jak tôlko my siudy pryjiêchali včora večerom.

Hallstein zavahavsie. Komu tak napravdu vôn povinion byv pomohati? Viêdomo, tomu, chto same stojav koło joho,.

— To zusiêm ne moje diêło, — skazav vôn.

Ale vôn pujšov za mužčynoju v seredinu. Do dvery toho nebezpečnoho i tichoho pokoja — pokoja, do kotoroho naohuł było najlohčêj vujti, bo to byv pokuj Sissel.

Vony ne odzyvalisie. Hallstein rozdumuvav, u čôm vôn zastrah, sam toho ne chočučy. Siête stałosie samo soboju.

Mužčyna nesmiêło postukav u dvery.

Spočatku vony słuchali, čy ne počujetsie hołos, kotory pokliče jich u seredinu. Ale potum mužčyna prypomniv sobiê, što vony stukali do nimoji osoby — jim treba było prosto vujti.

Dvery odčynialisie na korydor i mužčyna odčyniv jich naostež. A potum stav i ne vorušyvsie, jak buďto odčyniv jich dla Hallsteina — chłopeć miêv vujti tudy peršy.

Hallstein ne pospiêv i pudumati, što mužčyna byv bojazlivciom, posyłajučy joho peršoho — vôn zatisnuv zuby i vujšov do temnoho pokoja.

Čy v pokojovi było napravdu temno?

Koli Hallstein byv ode koło pôvnočy, tut było jasno z dvoru, jak i vsiudy.

Vôn uzdryhnuv. Potum zauvažyv, što tiažka temna gardyna była zatiahnuta posli toho, jak vôn ode byv ostatni raz. Čy chtoś ode byv abo...? To, musit, była akušêrka, kotora tut krutiłasie, zdohadavsie vôn. Teper vôn ode ničoho ne bačyv. Ani ničoho ne čuv.

Mužčyna za jim šepnuv:

— Ty ne povinion byv zatiahuvati zasłonu. Vona lubit divitisie na dvôr u liêtni nočy.

Hallstein zatrymavsie, z rukoju na vklučalniku šviêtła. Ale vôn ne perekrunuv joho. Vôn bojavsie.

— Zapaliti sviêtło? — šepnuv vôn.

— Pevno ž.

— Čy ne dati jôj pospati?

— Ty dumaješ, vona spit? — zapytav mužčyna z nedoviêrom. — Ty ne dumaješ, što ja znaju jijiê lepi?

Vôn začav rozmachuvati rukami. Stało nevynôsno.

— Ach, perestańte! — šepnuv Hallstein. Neviêdomo čom vôn odvažyvsie skazati siête do staršoho čołoviêka. Pomohła, musit, temrava v pokojovi.

Mužčyna odrazu opustiv ruki.

U pokojovi ciêły čas było ticho. Hallstein stojav z rukoju na vklučalniku, ale ne osmieluvavsie perekrunuti joho. U pokojovi ne było nikoho žyvoho.

Skôl vôn siête viêdav? Prosto byv pevny.

Mužčyna dojšov do sebe posli tojiê dohany i popchnuv Hallsteina.

— Zapali! Vona ne spit. I ty ne maješ prava odsiôl čmychnuti. Ty jôj štoś poobiščav proti mene, tomu ty ode ostanešsie, poka ja budu opravduvatisie pered jeju. Môj Bože! Ja nikoli ne dam rady opravdatisie pered jeju, ale... Ty musiš ostatisie ode zo mnoju, bo ja bojusie. Zapali, kažu tobiê!

Hallstein tupo odkazav:

— Ne vyhladaje, kob ode chtoś...

Nepevnosť Hallsteina mihom peredałasie mužčyni. Joho hołos zadryžav:

— Što ty maješ na uvazi?

— Ode štoś ne tak.

Mužčyna vsio-taki okazavsie odvažniêjšym — vôn zapaliv sviêtło.

Na peršy pohlad usio było v poradku. Kobiêta ležała zakutana kovdroju, jak i treba dla spjaščoji osoby. Vony bačyli jeji hołovu i plečy.

Mužčyna skazav dryhôtkim hołosom:

— Tut usio v poradku.

— Tak, — skazav Hallstein. — Ale v kažnum razi vona ne divitsie na nas.

Tym ne menš vony ne povorušylisie.

— Vona ležyt i słuchaje, — skazav mužčyna. — Vona maje pryvyčku słuchati, koli nichto i ne dumaje, što vona siête robit.

— Ne teper.

— Ja zbudžu jijiê, — skazav mužčyna. — Pokliču jijiê. Treba spišatisie... ja jôj zrobiv tak mnôho zła. I vona ne spit. Krystino! — poklikav vôn, ale tôlko puvhołosom. Joho hołos strativ siłu v najbôlš neodpoviêdnium momenti.

Žadnoho odkazu.

Čy vona vstała z łôžka i zatiahnuła zasłonu? — hudiêło v hołovie Hallsteina. A toj nosiv i nosiv.

— Krystino! Ja jiêchav samochodom. To ja najiêchav na dôm. Ale ja vratovavsie od smerti i vsio... i ja choču tobiê pro siête rozkazati. To tomu. Ale je i mnôho čoho inšoho... ja mušu tobiê skazati, što... tak, pro toje inše.

Joho słova byli štoraz bôlš nerozbôrlivy. Na łožku nichto ne povorušyvsie.

— Pudyjdi tudy i podivisie, — šepnuv mužčyna. — Ty poobiščav mniê ne menš, čym poobiščav jôj!

Hallstein stojav, jakby i ne čuv. Vôn byv na siête zamołody.

— Ty čuješ?

— Tak.

— To tak ty dotrymuješ svojiê obiščania? Čy ne čuješ, jak môcno tebe prošu?

Ne było vyboru. Mužčyna sam ne miêv odvahi i ne było času sporyti. Hallstein začav obchoditi łôžko. Na jôm vystupiv pôt. Mužčyna ostavsie koło dvery.

Było preč ticho. Hallstein nachilivsie. Słuchav odhołosu dychania i viêdav, što nijakoho ne było. Vôn vyprostivsie i błahalno podivivsie na čołoviêka koło dvery.

— Možete pudyjti... — jomu vdałosie skazati.

— Što ty chočeš siêtym skazati?

Ale mužčyna posłuchavsie, pudyjšov bližêj i hlanuv na bliêdny tvar. Potum začav machati rukami. Zapanovav nad soboju i znov uspokojivsie. Potum začav kołupatisie i hrebstisie na nočnôm stolikovi, sered rečy Sissel. Ničoho ne znajšov.

Hallstein stojav i čuv, jak po joho łobi stikaje pôt. Ne od toho, što vôn zobačyv štoś strašne. Jeji tvar byv bliêdny i spokôjny, i pusty.

— Vona ne žyve? — šepnuv vôn.

— Škôl tam! — odkazav mužčyna i až pudskočyv. — Što tobiê pryjšło do hołovy? — odozvavsie vôn znov.

Hallstein odkazav:

— A čoho vy šukajete?

— Ne znaju. Čy vona ne mohła zjiêsti coho-leń. Vona ne musit byti mertva tôlko tomu, što tak ležyt. Nam treba do doktora! Nam treba zabrati jijiê odsiôl najchutčej jak možna.

Potum vôn znov nachilivsie — prydušany tiažeju, što na jôm ležała. Dotknuvsie do jijiê.

— Ne žyve? Nibyto čom?

Hallstein movčav. Mužčyna skazav:

— Ja ne baču ničoho, što vona mohła b uziati. Vono ničoho ne miêła, nakôlko pomniu. Niê, to štoś inše. Jijiê schvativ raptôvny prystup.

— Može tohdy, koli samochod udyryv u dôm, — vyrvałosie Hallsteinovi.

Ja ne povinion byv siêtoho kazati, proletiêło jomu čerez hołovu. Krutlivy mužčyna poblidniêv šče bôlš.

— Koli ja najiêchav na dôm?

Hallstein ničoho bôlš ne skazav.

— Značyt, ty dumaješ, što...

Hallstein sprobuvav perekonati sebe, što tak vono i stałosie. Vona ž ode ležała i bojałasie kažnoho zvuku vnočê. I do toho v temnum, zasłonianum pokojovi. Čy to vona sama zatiahnuła gardynu?

Nespokôjny ruki mužčyny vôlno zvisali.

— Ja ne viêru v siête! Vona ne musit byti mertva. Ale teper do doktora. Ja mušu skazati Karlovi. Ne dotykaj jich, — zakônčyv vôn stroho.

— Dotykaj čoho?

— Očy.

Jeji zapluščany očy. Mužčyna ne odvažyvsie podivitisie na jich. Vyjšov z pokoja. Hallstein pujšov za jim. Mužčyna začav machati rukami.<;;/p>

— Diakuj Bohu, samochod na chodi, tak što možemo zabrati jijiê odsiôl odrazu. Bo pojiêchati po doktora i pryvezti joho siudy zaniało b bôlš času — tak jak vono tut vyhladaje.

— Tak, — mašynalno skazav Hallstein.

— Tak, diakuj Bohu, što ja poładiv samochoda. De Karl?

U velikum pokojovi Sissel zorvałasie z sofy. Vona, musit, prylahła tam, kob trochu odpočnuti na ostatok siêtoji tiažkoji nočy.

— Što znov?

Vona vyhladała na stomlanu.

Mužčyna ne zatrymavsie.

— Štoś nedobroho z Krystinoju.

Vôn kivnuv na dvery do Karla i Grety.

— Karl tam?

Sissel potaknuła.

— Karl, chodi siudy!

Hallstein perelakanym hołosom skazav Sissel, što vony znajšli.

— Čy ty zachodiła tudy zatiahnuti zasłonu? — zapytav.

— Niê. A što?

— Ničoho.

Karl vyjšov złôsny.

— Čy ty nikoli ne perestaneš pudymati gvałtu, baťku? Po jakômś časi čołoviêk uže ne može...

— Ty musiš iti na dvôr i jiêchati, Karl.

— Jiêchati?

— Tak. Krystina ležyt, jakby vmerła. Vujdi i sam podivisie.

Karl pereminivsie. Joho rozdražnianosť i złôsť ostavili joho, jakby jich i ne było. Baťko hovoryv bez perervy:

— Ty musiš zavezti jijiê do doktora. Bo samochod teper poładžany. Vona mohła štoś zjiêsti. My ničoho pro jijiê ne znajemo. Ale teper, koli samochod poładžany...

Karl perestav joho słuchati i obernuvsie do Hallsteina.

— Pokažy mniê, de vona! Ja ničoho ne zauvažyv, koli my jijiê vnosili. Tohdy byv taki harmider.

Hallstein chutko rusyv peredom. Vyhladało, što toj harmider šče ne skônčyvsie. Karl napevno tože podivitsie na jeji očy.

— Čy ty viêdaješ, što stałosie? — stroho zapytavsie Karl jomu v kark.

— Niê.

— Ne musiš ničoho chovati peredo mnoju.

Hallstein čuvsie, jakby nad jim viêsiła jakajaś zbroja, koli išov do toho pokoja.

— My tôlko razom tudy vujšli, — nepevno skazav Hallstein. — Vôn skazav, što ja mušu pujti z jim. Było temno i my zapalili sviêtło. My trochu postojali, pered tym jak pudyjti do jijiê. Vona ležała spokôjno, jakby spała. Tak jak teper.

Karl byv nezadovolony. Vôn stav.

— Ale ty miêv jôj štoś zrobiti včora večerom, ja zauvažyv.

Hallstein musiv zatrymatisie.

— Ja ničoho ne zrobiv, — odkazav vôn.

— Napevno?

— Ja tôlko poobiščav jôj pomohčy, bo vona mene prosiła.

— U čôm pomohčy?

— Ja ne viêdaju.

— Nu dobre. Idemo daliêj.

De Gudrun? — dumav Hallstein, idučy. Vôn ne odvažyvsie obernutisie i podivitisie, čy vona była v velikum pokojovi, a išov daliêj z pohrozoju nad svojim karkom.

— Ja znaju, što vona mohła hovoryti tak jak raniêj, rozumiêješ, — učuv vôn za svojim karkom.

— Tak, ale ja ničoho ne viêdaju!

— Vona v kažnum razi štoś tobiê skazała. Čy ty moh by odvernutisie do mene?

Nichto ne byv taki jak Karl, — skazav vôn samomu sobiê i posłuchavsie. Pered jim byv Karl.

— Što vona skazała?

— Vona poprosiła mene byti pry jôj, koli bude treba. Mniê zdajetsie, vona dumała, što vy vsiê byli proti jijiê.

Karol kivnuv hołovoju.

— Jasno. I ty vziav siête na sebe?

— Poobiščav byti pry jôj.

— Ale ne byv, — skazav Karl.

— Niê. Ja miêv pryjti, koli dostanu sygnał.

Što ja zrobiv? — proletiêło jomu čerez hołovu. Ale ja išov kažny raz, koli vona stukała v pomôst.

— Ja prychodiv, koli vona stukała, — vytisnuv vôn z sebe, bo teper vony vujšli do pokoja. Pudychodiačy do łôžka, Karl skazav:

— Ty vziav na sebe štoś, čoho ne znav i z čym nikoli ne spravivsie b. To same tomu ja poprosiv tebe pomohčy i mniê...

— Što?

Karl ne odkazav, vôn stojav nad Krystinoju. Pro što Karl prosiv joho? Divno. Divna radosť od usioho nespodiêvanoho proniała joho posli Karlovych słôv. Vôn schovav siête v sobiê. To ne było miêstie na radosť. Ale Karl ne byv pistoletom na joho karkovi.

Karl stojav, nahnuvšysie nad łôžkom. Hallstein divivsie na čornu gardynu. Vôn ne odvažyvsie napomknuti pro jijiê. Pokuj byv slipy.

— Nu tak, — skazav Karl do samoho sebe.

Hallstein divivsie, jak toj dotykajetsie do očy. A potum delikatno opuskaje poviêki.

— Ja dumaju, što nijaka jizda samochodom tut ne pomože, — skazav vôn. — Ale my, viêdomo, musim pojiêchati.

Joho zrok spočav na Hallsteinovi.

— Vona zusiêm mertva.

Hallstein ne zdivivsie. Vôn jakby byv siêtoho pevny raniêj.

Ale Karlovy očy daliêj spočyvali na Hallsteinovi, i vôn čekav na štoś šće. Karl skazav:

— Teper tobiê treba poprobuvati byti miłym dla moho baťka.

— Mniê? — skazav Hallstein ledvo čutnym hołosom. Teper vôn zdivivsie.

Karl potaknuv.

— Bo siête stresone jim bôlš, čym my sobiê dumajemo.

Hallstein ničoho ne odkazav.

— Hallstein?

Tak, vôn słuchav i napjaty čekav, što bude daliêj.

Karl spokôjno skazav:

— Tobiê ne treba zabotitisie pro reštu nas. Teper my vsiê povinny pomohčy jomu.

— Ja tože? Ja šče ne dorôs, — pryznavsie Hallstein, ne majučy ničoho proti, kob pryznatisie do siêtoho same teper.

— To ničoho, — skazav Karl. — Ne maje značenia, što ty kilka liêt mołodšy. Ale ty ne byv vo vsiom tôm, čoho my teper ustydajemosie odno pered odnym. A my mnôho raz robili rečy, jakich teper ustydajemosie.

Hallstein poprobuvav zrozumiêti. Ale što vôn povinion robiti?

— Ty tôlko povinion byti miły dla joho, — skazav Karl.

— Dobre, — odkazav Hallstein, kotoromu odlahło. Karl šče raz kinuv chutki pohlad na kobiêtu na łôžku i byv hotovy iti nazad.

— Chodiêmo, poprobujemo zapaliti samochoda, jak vôn kazav. To i tak ničoho ne pomože, ale...

Vony vyjšli z pokoja. Hallstein chotiêv pohovoryti pro sioje-toje , ale ne peremôhsie.

Karl vernuvsie do poperednioho.

— Bačyš, jomu ne bude lohko siête perežyti. Vôn voźme siête do sercia.

— Ale ž vôn nosiv i... — začav Hallstein, ale ne skônčyv.

— Uspokôjsie, — rêzko skazav Karl. Vôn vyrazno ne chotiêv, kob Hallstein pryhaduvav pro siête.

Hallstein šče lepi schovav toje, što viêdav pro zasłonu. Vôn byv pevny, što to Krystina jijiê zatiahnuła.

— A što z Gudrun? — raptom prypomniv vôn.

— Što z jeju?

To było takoje dorohoje imje dla joho, što vôn ochvôtno vymoviv joho šče raz:

— Gudrun u kažnum razi joho lubit.

Karl skazav:

— My vsiê joho lubim. Ale teper pometaj, pro što ja tebe prosiv.

Pro što ja tebe prosiv, skazav vôn. Veliki, tverdy Karl. Siête môcno podiêjało na Hallsteina, kotory počuvsie šče bôlš bezdopomôžny i nedorosły.

Sissel i staršy mužčyna chutko pudyjšli do jich, koli vony vujšli do velikoho pokoja. Hallstein uvažno pryhladavsie do Sissel: vona ne diviłasie na Karla i vyhladała na perelakanu; niê, vona vsio-taki perebiêhłasie zrokom po Karlovi, chutko i nesmiêło. Ale ne dostała od joho nijakoho odkazu.

— Tobiê treba tudy vujti, — skazav Hallstein do jijiê.

— Što z jeju stałosie?

Vôn ne musiv odkazuvati, bo krutlivy mužčyna začav bzyčati:

— Ty hotovy, Karl? Nam treba v dorohu. Ty povinion zapaliti samochoda. Teper tvoja koliêjka. Môj Bože, nam treba pospišatisie!

— Uspokôjsie, — skazav Karl.

— Što?

— Vona ne žyve.

— I ty kažeš siête ot tak? Ty ne možeš byti pevny.

— Ja siêtoho pevny. Ale, naturalno, nam treba do doktora, kob vôn podivivsie na jijiê.

Sissel uže tam była i akušêrka tože tudy biêhła. Akušêrci tože skazali, i vona vujšła do pokoja.

Mužčyna bzyčav:

— My musimo chutko jiêchati! Vona šče može byti žyvaja, choč na takuju ne vyhladaje.

— Tak, — skazav Karl. — Ja same sieje i roblu. De Gudrun?

— U svojôm pokojovi, — odkazav Hallstein.

— Čom že toj telefon popsovavsie! — kryknuv staršy mužčyna. — Ja šče nikoli ne bačyv takoho bardaku! A Gudrun, — prypomniv vôn, — šče ničohuśki ne viêdaje! Čy ty ne pujšov by jôj skazati, Hallstein?

Hallstein uže išov. Vôn odčuvav, što ne dasť rady zdušyti v sobiê radosti i spodivania. Karl usunuv hołovu v dvery i zatrymav joho:

— Hallstein, chodi chutko siudy i pomožy mniê z samochodom.

— Tak! — uklinivsie starejšy mužčyna, — Zrobi, jak vôn kaže! Sperša siête. Ja sam pujdu i skažu Gudrun.

Hallstein musiv pujti za Karlom do samochoda i posobiti jomu poodhinati vsiê rečy, kotory ne davali samochodovi jiêchati. Na samuj spravi vyhladało, što vôn pojiêde, nehlediačy na svôj vohnuty pered. Motor znov začav baraščati, až rozlahałosie navkruha. Karl teper sidiêv za kirovnicieju — samochod posłuchavsie i dav od stiny nazad; Karl zavernuvsie i byv hotovy jiêchati.

Krutel uže vychodiv na dvôr.

— Samochod uže na chodi! Nam treba vyrušati! De Karl? A pravda, vôn že kiruje...

Sissel tože vyjšła i stała koło joho. Vôn odvernuvsie.

— Vy tam byli?

— Tak, — skazała Sissel.

— Ja baču, što vy dumajete toje same, što i inšy, ale to nic... Vy rozumiêjete, što ja mušu nadiêjatisie tak dovho, jak tôlko možna? Vy jiêdete z nami?

— Niê. Čoho?

— Niê. Jasno, što niê. Što vam do siêtoho? Ja starajusie tiahnuti za soboju vsiêch kruhom, tak jak ja robiv ciêły čas.

— Chtoś musit ostatisie ode, — skazała Sissel.

— Tak, ja viêdaju. Ale ty pojiêdeš z nami? — skazav vôn do Hallsteina. — Ty musiš jiêchati z nami.

— Tak, — skazav Hallstein.

— I Gudrun musit jiêchati z nami. De Gudrun? Gudrun! — kryknuv vôn u seredinu domu.

Vyjšła Gudrun, bliêdna i movkliva. Hallstein nikoli ne bačyv ničoho tak hožoho jak vona, koli vona była bliêdła i movčała. Vôn pudchvativ jeji pohlad — vona pozvoliła jomu siête zrobiti.

— Nu to jiêdemo čy niê? — neterplivo kryknuv Karl.

Vôn musiv kryčati, kob joho včuli čerez bručanie motora. Vyhladało, što vôn bojavsie zhasiti motora posli toho, jak vôn zapalivsie.

— Čy my možemo pozyčyti paru kocuv? — zapytavsie vôn Sissel. To Karl musiv pro vsio staratisie, joho baťko tôlko mołovsie i lepetav.

Sissel pobiêhła po kocy. Hallstein zobačyv na moment akušêrku, kotora zakutuvała Krystinu na dorohu. Vôn dočekavsie chvili, koli vona ostałasie sama, i zapytavsie jijiê, čy vona, časom, ne zachodiła do Krystiny vnoče.

— Niê.

— Naveť koli zatrôssie dôm?

— Niê, ja ne była v jeji pered tym, jak vona vmerła. Ale toj udar môh vypustiti ducha z buď-koho. A što takoje?

— Ničoho.

Hallstein vyšmyhnuv na dvôr.

Umerła, skazała vona, ot i vsio.

Tak, tiažka noša vypała na staroho mužčynu i nichto vže ne probuvav zatrymati siêtu pojiêzdku, bo to vôn jijiê chotiêv.

Vôn postaviv jich u nejômku sytuaciju, koli vony obvivali Krystinu kocom, kob vynesti jijiê na dvôr. Vony vsiê, okrum Grety, byli v tôm pokojovi. Vôn zakašlav, kob prytiahnuti jichniu uvahu do sebe, a potum, ciêły tresučysie, vystupiv pered jich. Vony dobre bačyli, kôlko siête joho koštovało, koli vôn stojav zavčasu skurčany pered jimi.

— Ja ne mohu bôlš movčati, — skazav vôn.

Vony čekali.

— Što vy vsiê pro siête dumajete?

Vony spodivalisie siêtoho. Nichto ne zmôh jomu odkazati.

— To pytanie do vašoji sovesti, — skazav mužčyna, i vony zobačyli, jak na joho łobi vystupaje pôt.

— My ničoho ne dumajemo pro siête! — skazav Karl tverdym hołosom, i vsiê zrozumiêli, čom vôn užyv takoho tonu.

— Teper nam treba vpravitisie z siêtym, — dodav vôn i znov odvernuvsie od baťka.

Mužčyna prodovžav:

— Ty dumaješ, što ja narešti dostav toje, na što zasłužyv, Karl?

— U nas nema času hovoryti pro takije rečy teper.

Diakovati Bohu, što Karl joho obsadiv. Usiêm było ne po sobiê.

— Ty dumaješ, što ja stoju ode dla zabavy? — skazav mužčyna. — Ty ž dobre znaješ, što ja môh zapytati tebe, koli my byli sami, ale ja mušu zapytatisie pered usima.

— Chvataj tut, — nervovo skazav Karl do Hallsteina.

Hallstein neumiêło schvativsie. Za jim bez perestanku hovoryv hołos:

— Ne chočeš odkazati. Nichto ne choče odkazati. Ja nikoli ne doznajusie...

Nakuneč Karl ne vytrymav:

— Inšym vypało šče tiažêj, koli chočeš znati.

— Komu?

Karl pokazav na Krystinu.

To było zavelmi žôrstko. Karl odrazu siêtoho poškodovav. Mužčyna zdryhonuvsie i błahalno podivivsie na Hallsteina. Potum na Sissel i na Gudrun.

— Nu, hotovy? — spytavsie Karl, i vony pudniali Krystinu i ponesli jijiê pomiž soboju. Jeji muž mołovsie koło jich i ne pomohav nesti. Sissel i Hallstein pomohali. Na dvorê stojav i bručav samochod.

— Dasť rady pojiêchati? — vyrvałosie z Sissel, koli vona zobačyła poobivany samochod.

— Nam treba pospišatisie, — bzyčav mužčyna.

— My same siête i robimo, — odkazav Karl. — My ne potratili bôlš času, čym było treba.

Karl miêv raciju. Na samum diêli vony vpravilisie za velmi korotki čas. Biêhajučy siudy-tudy. Nervovo praciujučy, koli mužčyna bołbotav. Sissel prynesła bôlš kocuv, tak što vony mohli okutati i pudperti nežyvuju, jak vyhladało, kobiêtu.

Vony posadili jijiê v kutkovi na zadnium sidzeniovi. Vona sidiêła i tresłasie, jakby ožyvlana vysłužanym, hołosnym motorom.

— Siadaj zzadu, — korotko skazav Karl do baťka i pokazav rukoju.

Baťko posłuchavsie.

Perede tym jak dati natupny prykazy, Karl ubiêh do domu i čerez dvery kryknuv do Grety:

— My jiêdemo, Greto. Chutko vernemsie nazad!

Čerez dvery vony včuli, jak ščasliva kobiêta štoś odkazała.

Mužčyna na zadnium sidzeni odozvavsie do Sissel, kotora stojała koło samochoda:

— Chutko bude deń?

— Tak.

— Ale vono tak ne vyhladaje.

Sissel zdivovano hlanuła na joho. Uže vstavała nova ranicia.

— Čy vy ne čujete, jak spivajut ptaški?

— Ptaški? — spantałyčano spytavsie vôn.

Vony vsiê spantałyčano prysłuchalisie posli słôv Sissel: z listianoho liêsu kruhom jich dolitav spiêv ptašok — čym dovš vony słuchali, tym mucniêjša stavałasie piêsnia. Ptaški spivali sered obołočnoji tepłoji ranici.

Mužčyna potrôs hołovoju, jakby ne môh zrozumiêti, što vôn słuchaje ptašok. Motor trôs Krystinoju poruč z jim. Odne, što vôn môh robiti, to odrôznivati siêty dviê rečy.

— Chodi siudy, Gudrun, — poprosiv vôn.

Gudrun słuchała ptašok razom z Hallsteinom. Vona pudyjšła odrazu.

— Siaď tam.

Vôn pokazav na składane sidzenie pered soboju. U starôm samochodi było mnôho miêstia.

— Ty šče povinna spati, — skazav vôn, koli vona zaniała miêstie.

— To vže ž.

Vôn, pevno, skazav siête ono na pokaz. U siêtu nôč nichto v domi ne spav.

Karl byv hotovy.

— I ty možeš z nami siêtym razom pojiêchati, — skazav vôn do Hallsteina, chočučy miêti joho pry sobiê. — Ty musiš pokazati nam dorohu, — znajšov vôn opravdanie.

Hallstein ne miêv ničoho proti. Vôn ukarabkavsie na perednie sidzenie, poruč z Karlom.

Staršy mužčyna skazav zzadu:

— Hallstein znaje, što maje z nami jiêchati.

Karl zapytav:

— A Gudrun? Našto vona tobiê potrêbna?

— Gudrun musit jiêchati z nami, — odkazav perelakany mužčyna. — Chto znaje, što bude... može same vona bude mniê potrêbna, koli my tudy zajiêdemo. Nichto ne znaje. Čy ty ne rozumiêješ, Karl, što ja potrebuju miêti z soboju kažnoho, chto mene pudtrymaje?

— Tak, tak.

— Nu to jiêdemo.

Staršy mužčyna ni razu ne skazav, što choče kirovati; z joho raniêjšoji fanaberyji zyjšov usioj duch.

Sissel stojała pered domom. U zaspanych očuch Hallsteina vona vyhladała jak nova, hnutka kviêtka na znakomym pudvôrku. To była burliva nôč dla jijiê, i teper vona stojała i vyhladała jak odmiêniana.

Karl rušyv z revom.

Sissel stojała jak kviêtka, podumav vôn. Na joho očy kinuli čary. To Gudrun u samochodi zzadu vysyłała siêty pryjemny čary.

Zanedovho pryjde Tore, podumav vôn.

Sissel vyhladała po-novomu, vona stojała ponadliva i nezrozumiêła dla joho. Jomu proletiêła dumka: što vona zrobit teper?

Usio było takoje spokuslive. Nehlediačy na Krystinu.

Dobre było vyjichati trochu v sviêt, z Gudrun na dotiah ruki. Vôn odsunuv od sebe vsiê pohrôzlivy rečy, zvjazany z Krystinoju i movčaniom tam zzadu, i puddavsie nedozvolanuj radosti. Choč trošku, poka toj krutlivy čołoviêk ne začne čêplatisie z svojimi nemožlivymi domahaniami. Krystina była tôlko dveryma, jakije začynili z laskom. Ničoho bôlš Hallstein ne viêdav. Kob že ja môh perestati dumati pro jijiê — ode je mnôho inšych rečy dla mene.

— Až ne viêrytsie, jak jede, — odozvavsie Karl, kažučy pro roztresiany samochod, kotorym kirovav. Nic ne było poškodžane natôlko, kob samochodom ne možna było jiêchati. Stary roztres słuchavsie kirovci i povoročuvav, kudy tôlko było treba.

— Tak, faktyčno, — odkazav joho baťko. Potum vôn znov obsunuvsie v temne błudilišče problemuv, kotory jomu treba było rozvjazati abo z kotorymi što najmenš treba było prožyti nôč.

Usiudy było ticho, koli vony jiêchali i minali domy. Tôlko ptaški davali znati, što žyvut. Usiê, do kotorych ne pryjiêchali nespodiêvany hosti, šče spali.

Ale zaraz bude novy deń — i dodomu vernutsie baťko z matereju. I ne daliêj jak učora odvečôrkom Gudrun ne była ničym inšym, jak tôlko pryvidom u ščytovôm okonciovi. Tak chutko vsio može zdarytisie. Ale zaraz bude novy deń...

— Jak tam vôn? — šepnuv Karl jomu na ucho, ne odryvajučy zroku od dorohi.

Hallstein potajkom hlanuv nazad.

— Sidit i pudtrymuje jijiê.

— Aha, ja tak i dumav, — skazav Karl.

— Ale ne spuskaj joho z očy, — burmotnuv vôn do Hallsteina po chvili.

Hallstein robiv siête z ochvotoju. Divivsie, jak zmorany krutel ne puddavavsie stomlenosti. Teper vôn z ciêłoji siły pudtrymuvav zakutanu kobiêtu, osłablav tresianinu, koli ničohôtny samochod pudskakuvav, joho łob byv pokryty potom, a ščoki pobliêdli. Gudrun sidiêła i diviłasie na joho, dodajučy jomu odvahi v neščasti. Vona usmichałasie do joho i Hallstein z perelakom zauvažyv, što vôn usmichajetsie v odkaz — jakby joho napovniała radosť. Skôl išło toje usmichanie? Hallstein uže trochu naučyvsie, jak takoje treba robiti. Tohdy, koli čołoviêk povinion vytrymati. Gudrun naučyłasie siêtoho raniêj i musiła jim korystatisie. Mužčyna zauvažyv Hallsteina i usmichnuvsie do joho. Hallstein ne dav rady usmichnutisie i odvernuvsie — choč u siej moment tak divno i dobre dumav pro siêtoho čołoviêka. Vony jiêchali daliêj.

Što mniê treba robiti?

Zobaču, koli nadyjde odpoviêdni čas. Može zusiêm ničoho. Vôn tôlko plete aby-što.

Ja obiščav i obiščav, i to byli durnoty. Ja ne maju žadnoho poniatija, što ja naobiščav.

Ale ja choču byti v siêtum, odčuvav vôn. Zaništo na sviêti ja ne chotiêv by, kob siêty samochod minuv naš dôm učora večerom.

Vôn skoso podivivsie na Gudrun.

Odkiń toje poviêsmo vołosuv, zachotiêłosie jomu.

Vôn ne pospiêv podumati, jak vona siête zrobiła. Potum poviêsmo opało nazad na łob. Čy vsio tut ne było odmiêniane i divne? Vona znov odkinuła poviêsmo. Čy siête ne było takim, jakim vono i miêło byti?!

Krystina ležała v kutkovi i vyhôdno pudskakuvała. Ne možna było zdohadatisie, pro što dumav mužčyna, ale vôn zajmavsie jeju ciêły čas, jakby vona była žyvaja. Sissel rozumno połožyła ručnik na jeji tvarovi i nichto joho ne odniav.

Vony minali domy i sidliby. Spjaščy sidliby zo spjaščymi popłavami. Divovidnymi popłavami, kotory napovnili b jichni lohki sołodkim aromatom, koli b vony ne byli zamkniony v protuchłum spalinami samochodi. Karluv samochod braščav po dorozi, jakby v joho była svoja tverda vola dojiêchati kudy treba i vsio vdačno zakônčyti. Chvilinu pered tym vony minuli dôm, de Hallstein i Karl telefonovali po akušêrku, i Hallstein raptôvno vyprostivsie.

— Čy vže chutko? — zapytav Karl.

— Za nastupnym povorotom.

U seredini peredčasno zbudžanoho špitala vony ostatočno vpevnilisie, što Krystina była mertva. Jeji muž pryniav siêtu viêstku bez odnoho słova, naohuł bez žadnoji reakciji. Usio-taki jizda do špitala pryhotoviła joho. Ale vony ne doznalisie ničoho pevnoho pro pryčynu smerti — jijiê ne dałosie tak lohko vyznačyti. Kobiêta ničoho ne zjiêła, ale ničoho bôlš ne možna było skazati. To była peredovsiêm vina jeji muža, što v špitali ne stali dosliêdovati temnoty, kotora zakutuvała smerť kobiêty. Siête zdaryłosie, koli doktor začav vypytuvati.

Hallstein i Gudrun sidiêli po bokach Hjalmara i pudtrymuvali joho na duchovi. Jim začało môcno tresti. Doktor stavlav pytania ostorôžno, ale ne dostav nijakich tołkovych odkazuv. Tôlko dryhôtku. Karl u kilkoch słovach perekazav, što jomu było viêdomo pro nočnyje zdarenia.

Doktor zapytav, čy vony ne posłali b nebôžčyciu do špitala v miêsti na sekciju, de vsio było odpoviêdnio obstalovane dla siêtoho. Kob dosliêdovati najdokładniêj jak možna, čom umerła Krystina.

— Niê! — skazav mužčyna, tresučysie.

Doktor perestav pytatisie i pujšov. Karl chutko vyjšov za jim.

Koli mužčyna ostavsie sam z Gudrun i Hallsteinom, vôn skazav perelakanym hołosom:

— Ja napravdu choču znati. Mniê tôlko tak skazałosie.

Gudrun i Hallstein probuvali usmichatisie do joho i byti joho posôbnikami, bo z jim teper było kiepśko. Vôn jakby trochu doviêryvsie jim i spytavsie:

— Ja ne mušu siêtoho znati, pravda? Ale ja choču.

Vony ničoho pro siête ne znali, ale oboje pokrutili hołovami.

Vôn skazav:

— To ne musiło byti tomu, što ja najiêchav na dôm!

— Niê, — skazali vony.

— Niê, — tverdo skazav Karl. Vôn vernuvsie posli rozhovoru z doktorom.

— Vy čujete, i Karl siête kaže!

— Jomu nedobre, vy dvoje povinny zaniatisie jim, — skazav Karl hołosno do jich, ne perejmajučysie, čuje joho baťko čy niê.

— A ty? — spytałasie Gudrun.

— O, ja mušu zaniatisie spravami mertvych i žyvych u odnôm časi.

Karl vyjšov.

— Vy dvoje nikudy ne idiête! — skazav mužčyna.

Vony sidiêli po obadvuch joho bokach i spočuvalno usmichalisie do joho. Vôn byv prydušany i roztresiany, i joho zvyčajne lepetanie na moment perervałosie. Teper vôn pomału začav znov.

— Divno, — skazav vôn i začav tiohati i perekručuvati rukav svoho liêtnika.

Vony čekali.

— Mnie podumałosie, jak lohko vsio mohło povernutisie inačej.

Vôn bezdopomôžno podivivsie na Hallsteina.

— Tak, — posłušno odkazav Hallstein. Vôn čuv bliźkosť Gudrun i chotiêv, kob vony mohli posidiêti ode trochu dovš.

— Prosto inačej. Žadnoji smerti i ničoho. Mohło ž tak statisie! Mohło ž tože statisie trochu inačej, jak vono stałosie. Ale čom vono maje byti tak jak je?

Nichto ne odkazav.

— Čy Karl zaraz ne vernetsie?

— Vôn upravlajetsie zo spravami.

— Tak, nichto tak ne vmiêje upravlatisie zo spravami, jak Karl, — skazav mužčyna, i joho tvar pojasniêv. — Čy vy bačyli, jak mnoju tresło?

— Tak.

— Ale teper mniê namnôho lepi. Karl spraviv siête odnym svojim słovom. Čujete?

— Pevno, što čujemo.

— Tak, siête, što kaže Karl, usio-taki pomohaje najbôlš. Bo vy bačyli, jak mnoju tresło.

Vony sidiêli v zvyčajnuj, pustôj i nepryhladnuj počekalni, a Karl kudyś pujšov. Sestra, kotora miêła nočny dyžur, pryjšła i skazała, što z nebôžčycieju bude zroblano vsio što treba. Jeju zajmutsie i połožat u trunu, i vona može ode ostatisie na paru dion, koli jim tak bude pasovati.

Mužčyna podiakuvav miłuj sestrê. Hallstein i Gudrun ne zvodili očy z joho, ale vôn pereniôs siête velmi dobre.

— Tak što nam ode nema čoho bôlš robiti?

— Tak.

Vona zbirałasie iti.

— O niê, pobuďte z nami, — poprosiv vôn.

— Nažal, ne maju času.

— My tôlko čekajemo na Karla. Pobuďte z nami ono poka Karl ne vernetsie. Vôn vyjšov na chvilku.

— Tak, ale...

— Bačyte, što teper zo mnoju...

— U čom sprava? — perebiła jomu Gudrun.

Jeji baťko ne odkazav. Ale vôn podivivsie na sestru tak, što vona ostałasie.

— Karl šykuje samochod, — skazav jim Hallstein. — Ja baču joho odsiôl.

Mužčyna začav ustavlati krêsła v rômny radok. Ne môh usediti na miêsti.

— Probačte mniê, — skazav vôn do sestrê. — Ja pevny, što vy probačyte.

Vôn podivivsie na jijiê svojimi pryjaznymi očyma.

Zaraz potum vujšov Karl. Vôn byv spokôjny, i siête pomohało. Po jôm było vidno, što vsio v poradku i što Greta bude miêti dohlad.

— Tak, teper my možemo pojiêchati do domu Hallsteina i zabrati Gretu, — skazav vôn. — Vony vykličut karetku po jijiê trochu puzniêj.

— Ja mušu ostatisie ode, — skazav baťko.

— Ne treba. Vony tut zajmutsie Krystinoju. Tut dla tebe nema miêstia ostatisie.

— Ja ne povorušusie z siêtoho miêstia.

Karl zrobiv nepevnu minu i ticho skazav štoś do sestrê.

Sestra pudyjšła i skazała, što dla jich było b najlepi, koli b vôn pojiêchav razom z inšymi.

— Nu dobre, — skazav vôn, zadovolony. — Koli hospodarê tak kažut...

Vony zauvažyli, što z joho plečy zniali tiažku nošu.

— Ja ne bojusie ostatisie tut odin, ne podumajte sobiê, — skazav vôn. — Ale ja rady, što ne mušu ostavatisie.

Teper sestra mohła pujti.

Staršy mužčyna stojav ticho. Vony bačyli, što v jôm štoś zavaruvałosie. Vôn napevno odčuvav jichniu prychilnosť do sebe. Začav hovoryti uročystym hołosom.

— Tak što my zrobili svoje dla jijiê, — začav vôn.

— Same tak, — odkazav Karl. — A teper inšy zroblat reštu.

— Tak, vona ne była tvojeju matereju, Karl, ni tvojeju, Gudrun. Vona ne była ničyjeju matereju. Ale vsio-taki...

Potum vôn zatrymavsie. Ale vsio-taki, skazav vôn. Što šče vôn chotiêv skazati?

— Je rečy, kotorych ja škoduju, i vony mene môcno hłodžut, — znov začav vôn, ale Karl chutko perebiv jomu:

— My ne chočemo pro jich ničoho čuti.

Karl skazav siête korotko i môcno. Hallstein byv z siêtoho zadovolony. Vôn dumav, što i Gutrun tože była zadovolona.

— Ty siêtoho pevny? — zapytav staršy mužčyna.

Karl skazav:

— Tak, my prosimo tebe perestati. My nasłuchalisie tebe dosyta raniêj, i Gudrun, i ja. My dobre pometajemo, što vy mohli skazati odne odnomu. I ty tože znaješ, što vona včora ne była nimaja. Ale my prosimo tebe perestati. I ty povinion perestati.

Spočatku mužčyna ne odkazav. Hallstein spustiv zrok i počuv, što vôn ode ne povinion byti. Čy Karl tože skaže, što vona mohła choditi? Vôn čekav siêtoho môcno napjaty, ale Karl ne skazav ničoho bôlš. Gudrun stojała koło svoho baťka i diviłasie prosto pered sebe, ale vona stojała jak oborôneć na varti.

— Ja povinion perestati?

— A tobiê tak pryjemno?

Mužčyna odkazav, znov začynajučy trestisie. Gudrun uziała joho za ruku. Ale było štoś, što vôn musiv skazati bez odkładu.

— Čy vy mene čujete? — zapytav vôn, jakby joho okružali gvałt i šum, choč na samuj spravi było ticho.

— My słuchajemo, — odkazav Karl.

— Ja choču skazati: mnôho z toho, što stałosie, ne treba teper zhaduvati, a pokinuti v spokojovi. Ty miêv siête na uvazi, Karl?

— Jakraz siête, — skazav Karl. — A teper uspokôjsie i perestań trestisie.

Dva mołodyje posôbniki staroho čołoviêka było šče zamałyje, kob uziati v siêtum udiêł, ale vony byli sviêdkami i stojali viêrno i tverdo pry joho bokovi.

Staršy mužčyna prodovžuvav:

— Toj, chto v siêtum vinovaty, je ščaslivy e vdiačny, što vsio tak može skônčytisie, i što vôn može ostatisie sered ludi.

— My ne budemo zamnôho hovoryti pro vinu. Vona była po obadvuch bokach.

Mužčyna zamachav rukami i skazav šče odnu rêč:

— Toj, chto ostavsie i žyve daliêj, ne vybrav sam siêtoji roli. Ale vôn zadovolony z jijiê.

Karl vyprostivsie — štoś tverde vziało nad jim verch.

— Što ty pleteš? Buď narešti ticho!

Baťko strepenuvsie od synovoho vyhladu i hołosu.

— Dobre, dobre, — skazav vôn i odvernuvsie.

— Probač mniê, — skazav Karl.

Staršy mužčyna vydychnuv poviêtre.

Vony vyjšli z počekalni. Vychodiačy, rozvitalisie z praciovnikami špitala, kotory jim trapilisie po dorozi. Ale vony siudy chutko vernutsie z Gretoju. Narešti vony znov byli na dvorê, sered mołodoji ranici.

Na dvorê mužčyna vładno skazav do Karla:

— Od teper dla tebe bude inačej. Čy do tebe šče ne dojšło?

Karl kivnuv hołovoju.