Zelezniák

Zelezniák — wóz (fura, furmanka) o drewnianych kołach z metalowymi (żelaznymi) obręczami. Takie pojazdy były w użyciu na Podlasiu jeszcze w latach 1960-ch, kiedy zostały wyparte przez tak zwane balonôvki — „wozy balonowe” (tzn. wozy na kołach ogumionych). W niektórych miejscowościach na „żelazo” mówiono želiêzo, więc i wóz nazywano železniakóm.

Użycie w kontekście: ostátni raz zelezniakóm ja jiêchav z báboju i diêdom u 1962 róci; zelezniakóm ne móžna byłó jiêchati po łónci, bo stráhli kolósa.

Jest to dobra okazja, by przypomnieć nazwy niektórych części składowych wozu wiejskiego i uprzęży końskiej. Na naszym Podlasiu wozy były ciągnięte przez konia zaprzężonego do hołobli, podczas gdy w innych częściach Polski wóz na ogół miał dyszel zamiast hołobli i był ciągnięty przez konia/konie w postronkach przyczepionych do orczyka.

Przednia część wozu: peredók.

Tylna część wozu: zadók.

Koło: kolasó (l. mn. kolósa).

Żelazna obręcz na kole: obrúč.

Drewniana szprycha: sprýcha, spícia.

Piasta koła: kołôdka, pjásta.

Oś: ôś, osiá (l. mn. ósi).

Kłonica: kłonícia.

Deska na spodzie wozu: dóska.

Boczna deska wozu: hnojánka.

Przednia i tylna deska wozu: ščytók.

Półkoszek do wozu: kiêlnia.

Drabiny wozu: drabiný, drabinié.

Rozwora: rozvôrka.

Sworzeń: švóreń.

Hołobla: ohłóbla (l. mn. ohłobliê).

Chomąto: chamút.

Drewniane kleszcze chomąta: kliêščy.

Podkładka z filcu pod kleszczami chomąta: lámeć.

Gązwa wiążąca chomąto z hołoblą: úžva, užvá.

Rzemyk do wiązania kleszczy chomąta: supóna.

Duha: duhá.

Pasy rzemienne uprzęży idące po bokach konia: šóry.

Uzda: obrótka.

Wędzidło: vendzíło.

Lejce: léjci.

Podkowa: pudkóva.