1

— To vže ostatni, tak? — spytavsie mužčyna v doščovôm płaščovi.

Noskom čerevika vôn spichav z nasypu kroški zemliê vniz, na dno jamy, de pud pryhorblanymi figurami z nekštałtnymi, velizarnymi hołovami hudiêli acetylenovy palniki. Nottinsen odvernuvsie, kob proterti očy, kotory zajšli slozami.

— Cholera, ja deś podiêv temny okulary. Ostatni? Spodivajusie, što tak. Čuť stoju na nohach. A viête?

Mužčyna v bliskuščum płaščovi, po kotorum stikali drobny krapelutki vody, schovav ruki v kišeniê.

— Ja pryzvyčajany. Ne diviêteś, — dodav vôn, bačačy, što Nottinsen znov divitsie v hłub jamy. Zemla parovała i syčała pud palnikami.

— Kob prynajmi miêti pevnosť, — mruknuv Nottinsen. Vôn prymružyv očy. — Koli ode tak-o — to ujavlajete sobiê, što odbyvałosie tam? — Vôn hołovoju pokazav poza šosu, de nad vyvinutymi krajami kratera pudymalisie smužki pary, kotora jasniêła fijoletovym kolorom od blasku nevidôčnoho połymja.

— Vôn uže tohdy napevno ne žyv, — skazav mužčyna v doščovikovi. Odna za odnoju vôn vyvoročuvav kišeniê i vytresav z jich vodu. Drôbny doščyk išov ciêły čas.

— Vôn naveť ne pospiêv perelakatisie — i ničoho ne počuv.

— Perelakatisie? — skazav Nottinsen. Vôn chotiêv podvitisie na nebo, ale odrazu schovav hołovu v komiêr od došču. — Vôn?! Viête joho ne znali. Nu tak, viête joho ne znali, — schamenuvsie. — Vôn praciovav nad siêtym štyry roki — takoje mohło statisie v kažnuj sekundi tych štyroch liêt.

— To čom jomu pozvolili siête robiti? — mužčyna v mokrum płaščovi podivivsie spudłoba na Nottinsena.

— Bo ne viêryli, što jomu vdastsie siête zrobiti, — ponuro odkazav Nottinsen.

Sini, koluščy v očy ohniê daliêj lizali dno jamy.

— Tak? — skazav toj. — Ja... trochi bačyv, jak siête stavili. — Vôn hlanuv u storonu lohko dymjaščoho kratera, kotory byv kilkasot metruv od jich. — Musiło koštovati nemałyje hrošy...

— Trydceť miljonuv, — pryznav Nottinsen. Vôn perestupiv z nohi na nohu. Jomu zdałosie, što čereviki peremokajut. — Što z siêtoho? Jomu dali b trysta abo i try tysiačy, koli b byli pevny...

— Siête miêło štoś spôlnoho z atomami, pravda? — skazav mužčyna v nepromakalnum płaščovi.

— Skôl viête znajete?

— Čuv. Zreštoju, ja bačyv stovp.

— Posli vybuchu?

— Inačej, našto treba było b staviti tak daleko, pravda?

— Takoje było joho žyčenie, — odkazav Nottinsen. — Tomu vôn praciovav sam... od štyroch miseciôv, koli jomu vdałosie...

Vôn podivivsie na toho druhoho i dodav, opustivšy hołovu:

— Siête miêło byti hôrše, čym atomy. Hôrše, čym atomy!

— Što može byti hôrše, čym kuneć sviêtu?

— Možna kinuti odnu atomôvku i perestati, — skazav Nottinsen. — Ale odna Whisteria — chvatiła b odna! I nichto vže siêtoho ne zaderžav by! Hej, tam! — vôn kryknuv, pochilajučysie nad jamoju. — Ne tak chutko! Ne spišajte! Ne odsovujte połymja! Kažny cal treba akuratno vyžaryti!

— Mene siête ničoho ne obychodit, — skazav druhi mužčyna. — Ale... koli vone takoje — to što pomože trochi ohniu?

— Viête znajete, što to miêło byti? — pomału spytavsie Nottinsen.

— Ja v siêtum ne rozbirajusie. Alderšot skazav, kob ja vam pomôh, mistiovymi siłami, što to byli... što vôn praciovav nad jakimiś atomovymi bakteryjami. Štoś u siêtum rodi.

— Atomova bakteryja? — Nottinsen začav smijatisie, ale odrazu perestav. Kašlonuv i skazav:

— Whisteria Cosmolytica — vôn tak siête nazvav. Mikrob, kotory zništožuje materyju i čerpaje z siêtoho procesu žyciovu energiju.

— Skôl vôn joho vziav?

— Pochôdny produkt kontrolovanoji mutaciji. To značyt, vôn vyjšov z istniêjuščoji bakteryji i postupno napromiêniuvav jijiê štoraz bôlšymi dozami. Až dojšov do whisteryji. Vona istniêje v dvoch stanach — u stani tryvcia vona neškodliva jak muka. Možna jeju posypati huliciê. Ale koli ožyve i začne rozmnažatisie — tohdy kuneć.

— Tak. Alderšot mniê kazav, — skazav toj.

— Što?

— Što siête može rozmažatisie i zžyrati vsio — mur, ludi, zeliêzo.

— To pravda.

— I što siêtoho ne možna zaderžati.

— Tak.

— Čoho varta takaja zbroja?

— Poka što ne možna było jijiê vžyvati. Whister praciovav nad tym, kob zaderžati siêty proces i zrobiti joho oboročalnym. Rozumiêjete?

Mužčyna podivivsie spočatku na Nottinsena, potum na okoliciu — na štoraz menšy v oddali, zatumaniany peršym prysmerkom stiahi koncentryčnych, obvałovanych zemloju vyrvuv, z kotorych de-ne-de šče smužyła para — i ničoho ne skazav.

— Budemo nadiêjatisie, što žadna ne ocaliêła, — skazav Nottinsen. — Ja ne dumaju, što vôn zrobiv by stoś tak šalonoho, ne majučy pevnosti, što može siête nazad... — vôn hovoryv do sebe, ne divlačysie na tovaryša.

— Mnôho toho było? — odozvavsie toj.

— Tryvcia? To zaležyt, jak na siête podivitisie. Było toho v šesti probirkach, u nezhoralnum sejfi.

— Tam u joho kabineti na druhum poversi? — zapytav mužčyna.

— Tak. Teper tam jamśko, u kotoruj zmistilisie b dva domy, — skazav Nottinsen i zdryhonuvsie. Vôn podivivsie vniz, na mihočušče połymje, i dodav:

— Kromi siêtych jamuv treba bude perepaliti ciêły teren, usio kruhom do pjati kilometruv. Zavtra zrania pryjiêde Aldershot. Vôn mniê poobiščav zmobilizovati vôjśko — našy lude odny ne dadut rady.

— Što vona potrebuje, kob — začati? — zapytav mužčyna. Nottinsen divivsie na joho jakujuś chvilu, jak buďto ne ponimajučy.

— Kob zadiêjati sebe? Temnoty. U nezhoralnum sejfi horêło sviêtło, byli spicijalny bateryji akumulatoruv na vypadok, koli b propav prond — vusimadceť lampuv, kažna z osôbnym obvodom, odna nezaležna od druhoji.

— Temnoty — i ničoho bôlš?

— Temnoty i jakojiś pliêsni. Prysutnosť pliêsni tože była potrêbna. Vona dodavała jakichś organičnych katalizatoruv. Whister ne napisav siêtoho dokładno v svojôm raporti dla pudkomisiji — joho papery i vsio byli tam nanizi, u joho pokoji.

— Vidno, ne spodivavsie?

— Može, jakraz spodivavsie, — nevyrazno burknuv Nottinsen.

— Dumajete, što zhasło sviêtło? Ale skôl uziałasie pliêsnia? — skazav mužčyna.

— Daj niê!

Nottinsen podivivsie na joho šyroko rozpluščanymi očyma.

— To ne vony. Siête... siête... vony rozmnažajutsie zusiêm nevybuchovo. Spokôjno. Mjarguju, što vôn robiv štoś pry tôm velikum paratroni v pudzemeli — išłosie pro toje, kob znajti sposub zaderžati jich rozvitok i kob miêti joho pudhotovlanym na vypadok...

— Vujny?

— Tak.

— I što vôn tam robiv?

— Siêtoho my ne viêdajemo. Vono miêło štoś spôlnoho z antymateryjoju. Bo Whisteria — vona zništožuje materyju. Syntez antyprotonuv — stvorênie siłovoji obołôčki — podiêł — tak vyhladaje jeji žyciovy cykl.

Jakiś čas vony movčki divilisie na ludi, kotory praciovali pud jimi.

Jazyki połymja na dniê jamy hasli odin za odnym. U šarohołubôm zmerkani lude karaskalisie naverch, tiahnučy za soboju hnutkije užê provodôv — veličežny postati, u azbestovych maskach, po kotorych stikav došč.

— Idem, — odozvavsie Nottinsen. — Vašy lude na šosiê?

— Tak. Buďte spokôjny. Nichto ne prôjde.

Došč išov štoraz drubniêjšy — stichami zdavałosie, što na tvarach i odiažci obsiadaje tôlko skraplana mhła.

Vony išli polom, minajučy porozščêpluvany, pokručany i obpalany kuski dereviny, kotory ležali v vysokuj traviê.

— Až siudy prynesło, — mužčyna, kotory išov z Nottensenom, ohlanuvsie i podivivsie vzad. Ale vidno było tôlko šaru, štoraz chutčêj temniêjušču mhłu.

— Zavtra v siêtu poru vsio vže bude za nami, — skazav Nottinsen.

Vony dochodili do šosy.

— A... viêtior ne môh odnesti toho šče daliêj?

Nottinsen podivivsie na joho.

— Ne dumaju, — skazav. — Najbôlš pravdopodôbno, što sam tisk eksploziji zmołov usio na poroch. Nu bo siête, što ode ležyt — von podivivsie na pole, — to reštki derevuv, kotory stojali trysta metruv od budynku. Z murôv, z aparatuv, naveť z fundamentuv ne ostałosie ničoho. Ni kroški. My ž prosiêjali vsio čerez sitočka, vy pry siêtum byli.

— Tak, — skazav mužčyna v płaščovi, ne divlačysie na joho.

— Nu ot bačyte. Siête, što robim — robim tôlko na vsiaki vypadok, po toje, kob byti całkom upevnianymi.

— To miêła byti zbroja, što? — skazav toj druhi. — Jak vona nazyvałasie? Jak viête kazali?

— Whisteria Cosmolytica, — Nottinsen marno staravsie pudniati peremočany, rozmjakły komiêr płašča. Jomu było štoraz zimniêj. — Ale v departamenti vona miêła kryptonim, vony tam lublat takije kryptonimy, viêdajete — „temrava i pliêsnia”.

2

U pokoji było zimno. Po šybach spłyvali krapli došču. Koc obsunuvsie z odnoho boku, gozď pustiv, vidno było kusok zabołočanoji dorohi za sadkom i buńki poviêtra, kotory płyvali v bajurach. Hodina? Vôn ociniv jijiê po šarosti neba, tiniovi v kutkach pokoja i tiažkosti v hrudiach. Dovho kašlav. Prysłuchavsie, jak trêskajut stavy, koli odiahav nahavici. Zaparyv čaju, vytiahnuvšy čajničok i paperovu torebku z-pomiž paperuv na bjurkovi, łožečka ležała pud oknom. Vôn hołosno siorbav, žežkie tečyvo było terpkie i bliêdne. Šukajučy cukru, znajšov sered knižok pendzel z zasochnutym myłom, kotory propav try dniê tomu. Čy štyry dniê? Proviêryv borodu velikim palciom — zarost kołovsie jak ščôtka, šče ne pomjakšav.

Kupa gazetuv, bilija i knižok nebezpečno perechiliłasie i z rozsypnym šelestom zvaliłasie za kant bjurka i propała, pudniałasie chmarka pylavy, až zakrunuło v nosi. Vôn čychav pomału, stichami, napovniajučysie ožyvčoju môcieju čychania. Koli ostatni raz odsovuvav bjurko? Paskudna robota. Može, lepi vyjti na dvôr. Liêv došč.

Šurajučy nohami, pudyjšov do bjurka, uziav joho za kant pry samôj stiniê, potiahnuv.

Vone čuť-čuť povorušyłosie, pudniałasie pylava.

Vôn stav pchati z ciêłoji siły, zakłopočany tôlko, čy ne počuje sercia. — Jak odozvetsie, dam spokuj, — postanoviv. Ne povinno. Usio, što vpało za bjurko, perestało joho obchoditi, teper to była tôlko prôba siły, prôba zdorovja. — Ja šče zusiêm krêpki, — dumav z zadovoleniom, bačačy, jak temny paz mižy bjurkom i stinoju pošêrujetsie. Štoś, što tam ukliniłosie, obsunułosie, a potum z brazhotom upało na pomôst.

Može, to druha łožečka, abo niê — chutčêj hrebeń? — zacikaviło joho. — Tôlko što od hrebenia ne było b takoho blašanoho odhołosu. Može, ščêpci do cukru?

Temnota mižy połopanym tynkom i čornoju lištvoju bjurka zijała vže šyroka na dołoniu. Vôn viêdav z dosviêdčania, što teper bude najtiažêj, bo nôžka bjurka zaraz zatrymajetsie v pazovi pomostu. Stałosie. Zaklinovało. Chvilu vôn dužavsie z mertvym tiažarom.

Sokiêroju, sokiêroju po siêtum pokojniku! — podumav z sołodkim odčuvaniom, zmiêšanym z hniêvom, kotory joho odmołodžuvav. Šarpav, choč viêdav, što nadaremno. Bjurko treba perevažyti, pudniati rozkołychavšy, bo nôžka od stiny korotša i vypadaje. Lepi, kob ne vypała, — peresterehav joho rozsudok, — potum treba bude pudtykati od spodu knižki, potiêti nad vyproščuvaniom gozdi, mołotkom ubivati nôžku. A vôn uže zamôcno nenavidiv siêtu hanharu, kotoru tôlko liêt kormiv paperami.

— Svołota! — siête słovo vyrvałosie jomu z lamentom, vôn uže ne môh dozovati svoho vysiłku, zohrêty, z zapachom pyłu i potu v nôzdrach, napnuv chrebet, dužavsie, kołychav bezvładnoju masoju, jak zvyčajno v takôj chvili miêv čudiesne odčuvanie, što odna rozbudžana lutosť pudnime i odsune čorny reved bez najmenšoho vysiłku!

Nôžka vyskočyła z kolijiny, najiêchała jomu na paleć, vôn zadušyv vykryk bolu, dołučyłasie pomslivosť, vôn zapersie plečyma v stinu i pchav rukami i kolinami. Čorny ziêv rôs, vôn uže môh tudy vtisnutisie, ale zavziato pchav daliêj, peršy promiêńcyk zahlanuv na mohilnik, odkryty za bjurkom, kotore zneruchomiêło z agonalnym skrypiêniom.

Vôn obsiêv na kupu zvalanych tomôv, kotory neviď-koli zletiêli na pomôst pudčas šarpaniny. Posidiêv na jôj jakujuś chvilu, odcuvajučy, jak chołone pôt na łobi. Jomu treba było štoś prypomniti — aha, što sercie ne odozvałosie. To dobre.

Pečora, vykopana v hustuj temnotečy za bjurkom, była nevidôčna, kromi samoho jeji vchodu, u kotorum valalisie mjahki, lohki jak puch lôtny „koty”. „Koty” — tak nazyvalisie myšynošary zvitki, kłubki pavutiênnoho brudu, kotory narostali pud starymi šafami, rozmnažalisie v nutrê kanapuv, zlamciovany, mochovaty, peresyčany kuravoju.

Vôn ne spišavsie z dosliêduvaniom zmiêstiva odomknutoho zakutka. Što tam može byti? Jomu było pryjemno, choč uže ne pomniv, pošto odsovuvav bjurko. Brudne bilijo i gazety teper ležali na seredini pokoja — vôn, musit, zakinuv jich tudy jakimś neprytomnym kopniakom, koli odpichav bjurko. Stav rakom i pomału vsunuv hołovu v puvzmrok. Zasłoniv soboju reštu sviêtła, perestav što-nebuď bačyti, utiahnuv u nôzdry pylavu i rozčychavsie šče raz, ale teper zo złôstieju.

Odstupivsie nazad, dovho šmoryhav nosom i postanoviv odsunuti bjurko tak daleko, jak šče nikoli. Obmacav joho zadniu stiênku, jakaja osterehalno potrêskuvała, prymjargovavsie, nachilivsie, naper, i bjurko pojiêchało nespodiêvano lohko čuť ne do połoviny pokoja, vyvoročujučy nočny stolik. Čajnik zletiêv, vylivsie čaj. Vôn kopnuv pustuju posudu.

Vernuvsie na seredinu odomknutoji skarbnici. Pry najmenšum ruchovi suty obołočki pylavy pudnimalisie z čŭť vidôčnych dosočok parkietu, na kotorych valalisie jakijeś nevyrazny kštałty. Pryniôs lampu, postaviv jijiê zboku na umyvalci, uvotknuv do kontaktu i odvernuvsie. Stina, zasłoniana bjurkom, ciêła porosła poviêsmami pavutiênia, temnymi oplotami, mistiami grubymi jak verovki. Z požovkłoji gazety skrunuv viêchoť i začav vyhortati jim usio, na što natrapiv, na odnu kupu, praciovav tak, ne dychajučy, u kłubach pylavy, nizko nachilany, znajšov kulcie od firanki, hak, kusok paska, pražku, pomjaty, ale ne vžyvany piśmovy papiêr, pačok po zapałkach, nadtoplanu pałočku sirguča, ostavsie tôlko kutok mižy lištvami pomostu, koło samoji stiny, porosły jak buďto šarovatym vołôsiom, zlamciovanymi reštkami, vôn nespokôjno šturchnuv noskom kapcia i perelakavsie až do zachvatu — štoś małoho, elastyčnoho odbiłosie od velikoho palcia nohi, kotory vyhladav z dziurki v kapciovi, vôn začav šukati — ale ne znajšov ničoho.

Zdałosie — podumav.

Pudsunuv krêsło do bjurka, ne toje bez nohi, joho ne chotiêv vorušyti, ale toje druhie, na kotorum stojała midnicia. Skinuv jijiê, vona visklivo rozbrahotałasie, usmichnuvsie, prysiêv i začav badati znajdiany za bjurkom rečy.

Ostorôžno zdmuchnuv šary porošok kuravy. Miêdne kulcie zabliščało jak zołotoje, poprobuvav nasaditi joho na paleć — zavelikie. Zaržaviêły, zohnuty hak, z pryliêplanoju do ostryja hrudkoju vapna, vôn prybližyv do nosa. Hak miêv pôznaki rečy, kotora mnôho terpiêła — verch rozplaskany, vidno, koliś vyładovałasie na jôm velika złôsť, znaki po vdarach vypustili z bokôv malutki rustki zeliêza, teper rozjiêdiany iržoju, kotory rozsypalisie, tôlko mucniêj dotknisie. Ostrêj, hrudkovato zatuplany, musit, trapiv u mury na tverdoho protivnika — vyrvany z koreniami zo svojiê jamki, prypominav jomu zub; vôn zabôtlivo dotknuvsie do samotnoho peńka, kotory storčav z jasny, jakby siêtym ruchom vykazuvav hakovi spuvčutie.

Reštu znajdianych rečy vkinuv do šuflady i perekrunuv abažur lampy.

Perechilany čerez bjurko, divivsie vniz, na pomôst — u žovtum sviêtli lampy čorniêła hadka vołochatosť stiny, a od dosok bjurka tiahnulisie sonnolotny, iskrysty, pošarpany nitki pavutiênia. Poseredini, prysypany pylavoju, ležav na parkieti konvert od staroho piśma, značkom i adresom uverch — a pud jim znachodiłosie štoś — pudnimajučy joho berežok — štoś małoje. Jak orêch.

Tôlko podumav: myš — i hidlivosť schvatiła joho za horło. Perestav dychati i, ne divlačysie, začav tiahnuti bronzovy prytisk, tiažki jak z zeliêza. Sercie zamerło jomu v ožydani, što ne pospiêje, što hadka šara diužka strašnych utiokuv lada chvila vybryzne z-pud konverta. Ale nic ne stałosie — konvert spočyvav daliêj, lohko pudniaty, lampa osviêtluvała joho, pavutiênie tôlko bezpereryvno dryžało vłasnym, odmiêranym žyciom, vôn perechilivsiê šče bôlš i, ležačy preč płasko na bjurkovi, z impetom spustiv prytisk, kotory mjahko hrymnuv u konvert, jak buďto prytiskajučy do zemliê štoś pruhkie, zakołybavsie i głucho pryzemlivsie v obołoku šaroho pyłu.

Tohdy na joho najšov jakiś šał hidlivosti i rozpačy — bez opametania, bez rozliku začav skidati na konvert usio, što popadało pud ruki: gruby tomy nimećkoji historyji, słovniki, skrynku posli titoniu, obobitu serebranoju blachoju — až pud sonnolotnymi nitkami pavutiênia povstav chaotyčny stos, na dniê kotoroho, u odhołosi padania, vôn neponiatnym sposobom daliêj vyčuvav neperemožanu, žyvuju pruhkosť, jakaja boroniłasie.

U prystupi tryvohi (instynktôvno odčuvav, što koli ne zabje siêtoho — pryjde pomsta) pryvołôk, stohnučy z napruhi, šyroki, odliêty z zeliêza popelnik i, rozsunuvšy nohoju stos knižok, z nečołoviêčym vysiłkom špurnuv joho v odtopyrany berežok piśma.

Tohdy štoś treponuło joho jakby neschoti po nohach, vôn počuv toj samy, jak raniêj, žyvy, tepły dotyk, i z horłom rozdertym od paničnoho veresku nasliêpo kinuvsie do dvery.

U siênciach było namnôho jasniêj, čym u pokoji. Kurčovo trymavsie klamki, peremohajučy kružênie v hołoviê. Obmiêrav zrokom pryodčyniany dvery. Zbirav siły, kob vernutisie do kvartiry, koli zjavivsie čorny punkt.

Ne zavvažyv joho, poka ne postaviv na jôm nohi. Byv menšy od hołôvki špilki, vyhladav jak zerniatko, drôbka pyłu abo sažy, nesiana linivym podmuchom nad samym pomostom. Stopa ne dotknuła pomostu. Pokovznułasie, a chutčêj pokotiłasie, jakby natrapivšy na nevidôčny spružynisty mjačyk, kotory odrazu vtiôk ubôk. Strativšy rumnovahu, vôn rozpačno zatanciovav i zvalivsie na dvery. Bôlno vdyryvsie łôktiom. Ustavav z zemliê, chlipajučy od uzbudžanosti.

— Ničoho, dorožeńki, ničoho, — burmotav, pudnimajučysie z kolinôv. Zasyčav, poprobuvav povorušyti nohoju — była ciêła. Teper stojav koło poroha i rozpačnym pohladom letav po pomiščeni. Raptom nad samym pomostom, na tliê pryodčynianych dvery v sadok, zhlediv čorny punkt. Łahôdno dryžav u kutkovi mižy porohom dvery na dvôr i šparoju v doskach, pomału neruchomiêjučy. Nachilavsie nad jim štoraz bôlš, poka ne zohnuvsie napopołam. Divivsie i divivsie v čorny punkt, kotory zbliźka vydavsie jomu lohko podovžnym.

— Pavučok na nôžkach takich tonkich, što jich ne vidno, — zrobiv vysnovu. Zneruchomiêv z płatkom, vyniatym z kišeni. Układav joho v dołoni v pastku i zabirav ruku nazad, nepevny. Nakuneć pustiv odin kuneć płatka i prybližyv joho do čornoho pavučka. — Zlakajetsie i vteče, — podumav. — Bude spokuj.

Čorny punkt ne vtikav. Kuneć płatka ne dostav do joho, ale odohnuvsie na šyrynu palcia nad jim, jakby natrapiv na nezavvažnu pereškodu. Vôn bezsilno klovav vozduch rožkom płatka, kotory mjavsie i zvivavsie, až narešti, posmilêvšy (ułasna znachôdlivosť zajmała jomu duch u hrudiach), kolnuv u čorny punkt vyniatym z kišeni klučom.

Odčuv rukoju toj samy, jak poperednio, elastyčny odpôr, kluč zvichrovavsie jomu v palciach, a čorny punkt vyskočyv uhoru pered samym joho tvarom, nervovo zatanciovav, daliêj roblačy storčovyje, štoraz menšy pudskoki, poka ne zamer znov u kutkovi mižy porohom i pomostom. Vôn ne pospiêv dobre perelakatisie, tak chutko siête stałosie.

Povoli, mružačy poviêki, jak pered patelnioju na ohniovi z strylajuščym bočkom, nakryv čorny punkt płasko rozłožanym płatkom. Płatok lohko opav i vyduvsie, buďto pud jim ležav mjačyk do pingponga. Vôn zobrav rohi, chitro zbližyv jich do sebe i raptôvno zavinuv usiê — okruhły kštałt byv u pastci. Šturchnuv joho uperuč kunciom kluča, potum palciom.

Punkt byv na samum diêli elastyčny, spružynovav pud natiskom, ale čym mucniêj na joho natiskałosie, tym vyrazniêj rôs joho odpôr. I byv lohki — płatok ne važyv bôlš, čym pusty, prynajmi vôn ne môh siêtoho vyčuti. Vyprostovavsie na znemiêłych nohach, druhoju, vôlnoju rukoju obopersie ob stinu i počykilhav do pokoja.

Sercie biło jomu môcno, koli zavezany na mozôl płatok vôn kłav pud lampoju na očyščanuj z barachła poverchni bjurka. Zasvitiv sviêtło, pošukav okularuv, potum podumav i, ne škodujučy fatygi, uže v druhuj pudrad šufladi znajšov lupu — velikie jak spodok poveličalne skło v čornum oksydovanum kulciovi z derevjannoju ručkoju. Prytiahnuv krêsło, rozsovujučy bezładno porozkidany, odkryty tomy, i začav ostorôžno rozmozoluvati płatok. Šče raz odorvavsie od svoho zaniatku, ustav, sered złomoviênia pud oknom znajšov kloš do syra, z odnoji storony łusnuty, ale ciêły, nakryv jim płatok, pokinuvšy tôlki rohi, potiahnuv za jich i povoli rozłožyv płatok, skrôź poplamlany i załojmany.

Ničoho ne zobačyv. Štoraz bôlš nachilav hołovu, poka ne tknuv nosom u chołodne skło kloša i strepenuvsie od siêtoho neždanoho dotyku.

Čorny punkt pokazavsie tôlko pud lupoju. U poveličeni vôn vyhladav jak malutkie zerniatko zbôža. Miêv jasniêjšu, šarovatu vypukłosť na odnôm kunciê i dviê takije drôbny, što naveť čerez lupu čuť vidôčny, zelony ciatki — na druhum. Ne byv pevny, čy siêtoho odtiênka vony ne nabralisie od gruboho skła kloša, kotory załamuvav sviêtło. Potiahnuvšy delikatno za rohi, vyniav ciêły płatok z-pud kloša. Siête zaniało, musit, minutu. Tohdy pryjšła jomu do hołovy odna dumka. Peresunuv kloš po blati, až sklany bereh vysunuvsie poza kant bjurka, zapaliv pryhotovany vperuč zapałok na dovhum drotiku i vsunuv joho do serediny.

Chvilu jakuju zdavałosie, što zapałok zhasne, potum, koli rozhorêvsie žyviêj, vôn ne môh peresunuti joho v odpoviêdnum kirunku, ale narešti i siête vdałosie. Žovtovate malenkie połymje prybližyłosie do čornoho punktu, kotory visiv dva centymetry nad poverchnioju bjurka, i raptom nespokôjno załopotało, a pudsunute trochi daliêj, obvinuvsie jak buďto kruhom nevidôčnoji vypukłosti. Zapałok tryvav tak chvilku, vystryliv ostatnioju, hołubovatoju iskorkoju i zhas — tôlko perehorêły patyčok žarêv šče jakiś čas.

Vôn uzdychnuv z polohkoju, peresunuv kloš nazad pud abažur lampy i dovho divivsie bez ruchu na čorny punkt, kotory neznačno vorušyvsie v seredini kloša.

— Nevidôčna kulka, — mruknuv, — nevidôčna kulka...

Byv bezmała ščaslivy, ale naveť pro siête ne viêdav. Nastupnu hodinu zaniało jomu prystrojuvanie spodka od filižanki, napovnianoho čorniłom, pud klošom. Spotrebiłasie ciêła systema patyčkuv i drotikuv, kob pomistiti badany objekt u mežach misočki. Poverchnia čorniła vohnułasie čuť zavvažno v odnôm miêsti, tam, de povinna była zotknutisie z joju spôdnia časť kulki. Ničoho bôlš ne stałosie. Prôby pomalovania kulki čorniłom obernulisie vniveć.

U południe odčuv dokučlive ssanie žołudka, tomu zjiêv ostatki ovsianki i pokryšanych keksuv z połotnianoji torbočki i popiv čajom. Vernuvšysie do bjurka, ne znajšov čornoho punktu i odčuv raptôvny strach. Zabyvšysie pro ostorôžnosť, pudniav kloš i jak slipy obmacuvav u horačci poverchniu bjurka roztopyranymi rukami. Raptom okruhly kštałt spokôjno vtulivsie v joho palci. Zatisnuv dołoniu i sidiêv, povny vdiačnosti, uspokojany, burmočucy štoś potichu. Nevidôčna kulka hrêła jomu ruku. Čuv tepło od jijie, zabavlavsie joju štoraz bôlš ryzykôvno, perekidajučy, nevažku, z odnoji dołoni do druhoji, poka joho zrok ne začepivsie ob štoś bliskušče v kuravi koło peče, de z perevernutoho vidra vyvaliłosie smiêtie. To byv zmjaty listok pozłotka od čykolady. Vôn odrazu vziavsie zavivati kulku v pozłotko. Pujšło nespodiêvano hładko. Pokinuv tôlko dviê małyje dyročki, zroblany ihołkoju na protivlehłych kunciach, kob možna było, divlačysie pud sviêtło, bačyti prysutnosť małoho čornoho vjaznia v seredini.

Koli narešti treba było vyjti z domu, kob kupiti jiêdła, vôn zamknuv kulku pud klošom i, dla bôlšoji pevnosti, prytisnuv joho i šče zo vsiêch storôn obłožyv knihami.

Odsiêtul pujšli čudiesny dniê. Čas od času vôn probuvav robiti jakijeś eksperymenty z kulkoju, ale perevažno ležav na łôžku, čytajučy lubimy fragmenty starych knižok. Kurčyvsie pud kocom, zbirajučy jak najbôlš tepła, ruku vytiahav tôlko, kob perevernuti storônku, i, zahłyblany v dokładny opisy smerti tovaryšôv Amundsena sered loduv abo v ponury vyznani Nobile pro vypadki ludojiêdstva posli katastrofy joho vypravy na polus, kirovav časom očy na kloš z spokôjno bliskuščoju pud skłom kulkoju, kotora koli-ne-koli neznačno miniała połoženie, łahôdno peresovujučysie od odnoji stiênki do druhoji, jakby jijiê popichało štoś nevidôčne.

Jomu ne chotiêłosie choditi po zakupy ani varyti obiêd, tomu objidavsie keksami, a koli miêv troch drov, pjôk u popelniku kartopli, večorami opuskav kulku v vodu abo probuvav kołoti jijiê čymś ostrym — vyščerbiv na jôj brytvu bez osoblivoho rezultatu — i siête tryvało tak dovho, poka ne začav psovatisie joho spokuj. Zadumav velikie diêło: chotiêv pryvołočy stary šrubštak zo sklepu, kob uziati kulku v zatiski i zdušyti jijiê až do centralnoho čornoho punktu, ale siête było zvjazane z takim velikim kłoputom (treba było b Bôh viêdaje jak dovho rozhrybati staroje złomoviênie i barachło, a v dodatku vôn ne byv pevny, čy prypulaje šrubštak, kotory zniôs naniz try roki tomu), što siêta ideja ostałasie tôlko v sfery planovania.

Odnoho razu vôn pudhryvav kulku na ohniovi tak dovho, što až perehorêło dno całkom šče dobroho rondelka. Pozłotko potemniêło i zotliêło, ale samôj kulci ničohutki ne stałosie. Uže začynav neterplivitisie, prychodili jomu do hołovy dumki pro mucniêjšy miêry, bo odčuvav štoraz bôlšu pevnosť, što kulka była nezniščalna, i siêta vstôjlivosť mociovała joho zadovolenie, koli odnoho dnia zavvažyv štoś, što povinion byv zavvažyti vže mnôho raniêj.

Pozłotko (nove, bo staroje rozliêzłosie pudčas raznych eksperymentôw na kusočki) łopnuło v kilkoch mistiach odrazu i v prosviêtach pokazałasie seredina. Kulka rosła! Jim ciêłym stresonuło, koli vôn siête nakuneć zrozumiêv, uziav jijiê pud lupu, dovho pryhladavsie oholanuj, badav jijiê pud podvôjnym skłom, kotore znajšov u najnižšuj šufladi bjurka, narešti byv pevny, što ne pomylivsie.

Kulka ne tôlko rosła, ale i miniała kštałt. Ne była vže zusiêm kruhła — pokazalisie na jôj dviê nevelički vypučyny, jakby polusy, a čorny punkt vydovžuvavsie tak, što teper siête było vidno naveť hołym okom. Za karbovanoju hołôvkoju, koło pary zelonovatych ciatok, pojaviłasie słabo bliškušča ryska, kotora povoli vyvivałasie, ruchom trudniejšym dla zavvaženia, čym peresovuvanie hodinnoji strêłki časôv, ale posli nočê vôn môh stverditi postup zjaviska bez usiakoho sumniêvu. Kulka była vže podovžana jak jiciê z dvoma odinakovo grubymi kunciami. Čorny punkt v centrum vyrazno nabrakav.

Nastupnoji nočê vôn pročnuvsie od korotkoho, ale mohutnoho zvuku, jakby na velikum morozi raptom łusnuła masyvna sklanaja płyta. Jomu šče dzielenčało v ušach, koli vôn pudchvativsie i bosy pudbiêh do bjurka. Sviêtło oslipiło joho — vôn stojav, zasłonivšy rukoju očy, i ždav, poka ne začne bačyti. Kloš na syr byv ciêły. Na vyhlad ničoho v jôm ne pominiałosie. Šukav zrokom čornu, podovžniu nitočku i ne znachodiv jijiê. Koli jijiê znajšov, zneruchomiêv — natôlko vona skurčyłasie. Perelakany, pudniav kloš, i štoś prytulilosie do verchu joho dołoni. Nizko nachilany, prybližyv tvar do pustoji poverchni bjurka i tohdy zobačyv.

Byli dviê, rozohrêty, jakby tôlko što vyniaty z žežkoji vody. U kažnuj temniêło malutkie jadercie — čorny, matovy punkt. Vôn odčuv nevytłumačalne ščastie, rozčulenosť. Dryžav, ale ne od zimna, a od rozvorušanosti. Połožyv jich na dołoni, tepły jak pisklata, chuchav na jich delikatno, kob ne zdmuchnuti, bezmała nevažkich, na pomôst. Potum staranno obvinuv kažnu pozłotkom i schovav pud kloš. Dovho stojav nad jimi, dužajučysie z dumkami, što šče može dla jich zrobiti, potum vernuvsie do łôžka z môcno bjuščym serciom, trochu rozžalany svojeju bezdopomôžnostieju, ale spokôjny i rožčulany čuť ne do slôz.

— Mojiê maluty... — bručav, pohružajučysie v spokôjny, posilny son.

Čerez miêseć kulki vže ne zmiščalisie pud klošom. Čerez nastupny perestav rachovati — uže ne davav rady jich poličyti. Jak tôlko čorne jadercie nabirało zvyčajnoho rozmiêru, kulka začynała nabrakati na polusach. Tôlko raz jomu vdałosie ne spati v chvili podiêłu — kotory nastupav use vnočê. Zvuk, kotory vyjšov z-pud kloša, ogłušyv joho na dovhi minuty, ale vôn šče bôlš ostovpeniêv od rozblisku, u jakôm pokuj na mih vyskočyv z temnoty, jak od ziachu mikroskopičnoho hromu. Ne ponimav ničoho z toho, što odbyvałosie, ale čerez łôžko vyčuv momentalny zdryh pomostu, i joho ciêłoho proniknuła sviêdomosť, što siête drubnôtie, kotore rozmnažałosie pered jim, je čymś bezkrajnio mohutnym. Odčuv štoś podobnoho jak pered ošołomlajuščym zjaviskom natury — jak buďto hlanuv na sekundu v odčynianu bezdoń vodospadu abo odčuv zemletrus; u momentalnum, zvunkôm laskovi, echo kotoroho šče vsio vbirali v sebe stiêny, na złômok sekundy odčyniłasie i začyniłasie môć, neporumnalna z ničym. Perelak byv korotki — rano zdavsie jomu sonnoju maroju.

Nastupnoji noče probuvav čuvati v potemkach. Tohdy peršy raz, odnočasno z faloju zdryhu i głuchim zvukom, uhlediv dokładno zygzakovaty rozblisk, kotory rozkrojiv nabrakłe jijcie i zniknuv tak raptôvno, što vôn potum ne viêdav, čy jomu siête tôlko ne zdałosie.

Ne pomniv navet sniêhu siêtoju zimoju, tak rêdko vychodiv na dvôr, usioho tôlko, kôlko było treba, kob dojti do łavočki za povorotom dorohi. Z počatkom vesny pokuj kišêv od kulok. Vôn ne dav by rady vsiê poodiahati — skôl jomu było vziati tôlko pozłotka? Vałandalisie vsiudy, neschoti pudšturchuvav jich nohami, bezšumno padali z pôłok z knižkami — najlepi vidôčny byli same na pôłkach, koli od dovhoho ležania prytisło jich, jak pudrom, tonkim płastom pylavy, kotory delikatnoju matovoju pliêvkoju obrysovuvav jichniu kruhłosť.

Usio novy pryhody (vyčerpuvav jich z ovsianki, z mołoka, znachodiv u torbočci z cukrom, vony vykočuvalisie, nevidôcny, z posudy, varylisie z zupoju) i murašnik, kotory joho okružav, pudsovuvali jomu novy zadumki i začali zlohku nepokojiti.

Čereda, kotora nezderžano rozrostałasie, mało pro joho dbała. Vôn dryžav, kob kotoraś ne vyšmyhnuła do siênciuv i daliêj do sadka, na dorohu, de jijiê mohli b znajti diêti. Pered porohom postaviv drotianuju siêtku z odpoviêdnio hustymi očkami, z časom vyjti na dvôr stało skomplikovanym rytuałom — vôn po kolijiê peretresav usiê kišeniê, zahladav do mankietuv nahavić, dla bôlšoji vpevnianosti obtresav jich šče kilka razy, dvery odčyniav i začyniav pomału, kob skvoźniak ne zachvativ kotoroji nebačno, a čym jich było bôlš, tym bôlš usio komplikovałosie.

Była tolko odna pravdiva i velika nevyhoda takoho spôlnoho žytia, zapovnianoho emocijami: było jich tak mnôho, što vony płodilisie čuť ne ciêły čas, i mohutny zvunki zvuk rozlahavsie časom pjať abo šêsť razy na hodinu. Zvuk budiv joho vnoče, tomu vôn stav odsyplati stomlenosť dniom — koli panovała tišyna. Čas od času chvatav joho nevyrazny nespokôj pered faloju nezvorušnoho, rozmiêranoho rozpłodu, štoraz tiažêj było choditi, pry každum krokovi z-pud pudošvuv utikali nevidôcny spružynisty mjačyki, rozbihalisie na vsiê storony, vôn bačyv, što zanedovho bude broditi v jich jak u hłubokuj vodiê. Nad tym, čym vony žyli, čym kormilisie, vôn ne zadumuvavsie.

Choč počatok vesny byv chołodny, z častymi prymorozkami i zaviêjami, vôn uže davno perestav paliti. Od murašnika kulok kruhom rozychodiłosie rumnomiêrna tepłota. Šče nikoli v pokoji ne było tak tepło, tak prytulno jak teper, koli v pyłovi kišêło od zabavnych slidôv posli jichnioho skakania i kačania, jakby v jôm tôlko što zabavlalisie małyje koteniata.

Čym bôls było kulok, tym lôkš možna było doznavatisie pro jich zvyčaji. Možna było podumati, što vony ne lublat odna odnu, a v kažnum razi ne terplat zabliźkoho susiêdstva podôbnych do sebe — bo mižy najbližšymi vse ostavavsie tonki płast poviêtra, kotoroho ne možna było vytisnuti naveť velikoju siłoju. Najlepi siête bačyv, koli prybližav do sebe dviê kulki, zavinuty v pozłotko. Z časom začav pratati jich naddatok: ukidav jich do blašanoji kopańki, u kotoruj pud pliêvkoju pylavy vony ležali jak kupa krupnoho žaburênia, tôlko čas od času puddryhujučy od nutranoho ruchu, koli kotoreś prozôrne jijcie diliłosie na dva potômny.

Treba pryznati, što ne odin raz nachodili na joho velmi divny zachotiênki, napryklad, vôn dovho zmahavsie z soboju — takuju miêv ochotu kovknuti odno z pudnahladnych ditiatok! Skônčyłosie na tôm, što vôn tôlko vziav u rot odnu z nevidôčnych kulok. Delikatno oboročuvav jijiê jazykom, čujučy na ponebi i na jasnach mjahki, spružynisty, okruhły kštałt, z kotoroho promiêniło słabym tepłom. Nazavtra posli siêtoho zavvažyv na jazykovi lohki pudtiôk. Ne zvjazav siêtych faktuv. Ale štoraz častiêj zdarałosie, što spav razom z jimi i ne ponimav, čom navołočki poduški i koca, kotory do siêtoji porê dobre słužyli, žačali sypatisie, jakby raptom zbutviêli. Nakuneć prostynia poderłasie na šmôtie, bôlš było v jôj dyrok, čym połotna — ale vôn šce ničoho ne rozumiêv.

Odnoji nočê obudiv joho pekuščy bôl nohi. Pry sviêtli zobačyv kilka čyrvonovatych plamok na skôry łytki. Znachodiv jich štoraz bôls — vyhladali jak rozliêty slidy od oparenia. Nevidôčny kulki skakali po vsiôj posteli, koli vôn znov zbiravsie zasynati, i siêta kartina zrobiła joho pudozronym — jichni jadercia mihotali jak błochi.

— Vy što, kusajete svoho tata? — šepnuv vôn z dohanoju. Rozhlanuvsie po pokoji.

Matovy odblask zapylanych kulok dochodiv odusiôl — vony pokryvali ciêłe bjurko, ležali na pomosti, na pôłkach, u rondlikach, horčkach, naveť u filižanci z ostatkom čaju majačyło štoś pudozronoho. Neponiatny strach za sekundu rozłomotav joho sercie. Dryžaščymi rukami vôn obtrepuvav koc, navołočku, vymachuvav vysoko pudniatymi rukami, roztopyryjučy v jich podušku, poskidav vsiê kulki na pomôst, šče raz kłoputno ohlediv počyrvoniêły placok na łytci, zavinuvsie v koc i zhasiv sviêtło. Regularno što kilka minut u pokoji rozlahavsie zvuk, podôbny do metaličnoji fanfary, kotora obryvałasie laskom viêka, jakoje gvałtôvno začyniałosie.

— Čy to možlive? Čy to možlive? — podumav.

— Povykidaju vas! Povyhaniaju što do odnoji na huliciu — von! — zajaviv raptôvnym šeptom, bo horło jomu zasochło i propav hołos. Joho dušyv bezmiêrny žal, z očy pokotilisie slozy.

— Nevdiačny ščeniata — šeptav, opirajučysie ob stinu, i tak, puvsediačy i puvležačy, zasnuv.

Rano zbudivsie rozbity, z odčuvaniom porazy, neščastia. Rozpačno šukav mutłavymi očyma, ciêłoju pametieju, što takoje strativ učora, raptom pročnuvsie zusiêm, vyliz z łôžka i, postavivšy lampu na krêsli, stav dokładno obsliêduvati pomôst.

Ne było sumniêvu — pomôst byv vyrazno ponadkusuvany, jakby chtoś pobryzkav joho drôbnymi krapelkami nevidôčnoho kvasu. Podôbny slidy, choč było jich menš, vôn zavvažyv na bjurkovi. Osoblivo poterpiêli stosy starych gazetuv i časopisuv — čuť ne vsiê verchni storônki byli prodyravlany jak rešeto. Tože połuda horčkôv useredini pokryta była płytkimi nadjiêdami. Dovho divivsie, ostovpeniêły, na pokuj, potum vziavsie zbirati kulki. Nosiv jich vidrom do kopańki, ale koli vona zapovniłasie vyžej berehôv, u pokoji jich było ne menš, čym i vperuč. Vony kačalisie pud stiênami, vôn čuv jich pohrôzlive tepło, koli vony łasilisie do joho nôh. Byli vsiudy — matovy płasty na pôłkach, na stoliê, u słojikach, u kutkach — ciêły stosy.

Švendavsie odurêły, roztryvožany, ciêły deń provjôv, vymitajučy jich z odnoho miêstia v inše, nakuneć častkovo zapovniv jimi staruju pustuju komodu i odotchnuv. Unočê kanonada była jakby bôlš gvałtôvna čym zvyčajno — derevjanna skrynia komody stałasie velikim rezonatorom, z kotoroho vychodili głuchije, nesamovity zvuki, jak buďto nevidôčny vjazni zvonami bili z serediny v jeji stiêny. Nazavtra kulki stali peresypatisie perez oborônnu siêtku koło dvery. Pereniôs materac, koc i podušku na bjurko i tam zrobiv sobiê berłôh. Sidiêv u jôm z pudkurčanymi nohami. Treba było odrazu prynesti šrubštak — prolitało joho hołovoju — a teper što? Vykinuti jich unočê v ryku?

Postanoviv, što tak bude najlepi, ale bojavsie vykazati siêtu pohrozu vhołos. Nichto inšy ne bude jich miêti, a vôn pokine sobiê paru štuk — ničoho bôls. Nehlediačy na vsio vôn do jich pryvezavsie — tôlko što teper do siêtoji pryvezanosti začynav dołučatisie strach. Bude jich topiti jak... koteniata!

Podumav pro tačku. Inačej ne pospivav by jich vynositi — ale vsioho tôlko poprobuvav jijiê pudniati, zarytu pud stinoju v starôj jami, i potupav do domu. Byv słaby, velmi slaby. Treba było siête odłožyti. Postanoviv bôlš jiêsti.

Nôč była žachliva. Zmučany — usio ž zasnuv. Peršy metaličny zvuk probudiv joho, vôn siêv u potemkach, a ciêły pokuj ziachav pered jim korotkimi zygzakami, z čornoty vyskakuvali na złômki sekundy osviêtlany kuski stiênuv, pokrytych kuravoju pułok, vyšmulanoho chodnika pered łôžkom, blaski pomnožalisie v skliê dryžaščoji posudy, raptom štoś peresviêtliło matovu obołočku koca, kotorym nakryvavsie — značyt, i tam pryčajivsie kotoryś chitro schovany zviruha! Vytres joho z hidkostieju.

Siêty šalony rozpłôd robiv vraženie krajovidu osviêtlanoho bliskaviciami, tôlko što zamiś hrymotuv po minijaturnych rozbliskach nastupali vdary zvonu, od kotorych dzielenčali šyby. Zasnuv, sediačy oboperty ob stinu. Nad samym raniom pročnuvsie šče raz z słabym krykom — fala hołubych rozbryzkuv rozjasniała pokuj, zalivała joho, pomnožany zygzaki pudchodili čuť ne do poverchni bjurka, kotore raptom môcno dryhnuło, odsovujučysie od stiny — diêlačysie, nevidôčna kula odopchnuła joho; siêty ruch — vôn odčuv joho nevmôlnu siłu — obliêv joho lodianym potom, vôn divivsie na pokuj vyračanymi očyma, štoś burmočučy — i zasnuv šče raz, znesilany.

Nazavtra obudivsie velmi słaby — taki słaby, što čuť zliêz z bjurka, kob dopiti reštki chołodnoho hôrkoho čaju. Strepenuvsie, koli do połoviny zahłybivsie v mjahku, nevidôčnu zvałku — była jich takaja mnužêń, što vôn čuť vorušyvsie, z velikim trudom dovołôksie do stoła, pokuj byv napovniany dušnym, nahrêtym poviêtrom, jakby palili v nevidôčnuj piêčci. Jomu stało divno — vôn obsunuvsie na zemlu, ale ne vpav — kulki pudderžali joho elastyčnoju, pruhkoju masoju, siêty dotyk napovniv joho nevymôvnoju tryvohoju, taki byv łahôdny, mjahki, pryjšła jomu do holovy strašna dumka, što može vôn kovknuv uže kotoru razom z ovsiankoju, jakujuś menšu, i v siêtu nôč, u nutrê...

Chotiêłosie vtečy. Vyjti. Vyjti! Ne môh odčyniti dvery. Vony odsunulisie na kilka centrymetruv, potum eleastyčna masa, jakaja pruhko ustupała, zaderžała jich — i ne pustiła daliêj. Bojavsie dužatisie z dveryma, čuv, što jomu začne krutitisie v hołoviê. — Treba bude vybiti šybu — podumav — ale kôlko voźme sklar?

Tresučysie, probiv sobiê dorohu do bjurka, zaliêz na joho, tupo spohladajučy na pokuj — kulki šaroju punktovanoju mhłoju, čuť vidôčnym movklivym obołokom okružali joho z usiêch storôn. Vôn byv hołodny, a ne miêv odvahi zliêzti, kilka razy słabo, bez perekonania, kryknuv z zapluščanymi očyma: — Ratujte! Ratujte!

Zasnuv pered zmerkaniom. U hustiêjuščuj temravi pokuj ožyv blaskom i hukom, štoraz mohutniêjšym. Prosviêtluvana z serediny rozbliskami masa rosła, pudymałasie, vypučałasie pomału vhoru, dryžała, delikatno puddryhuvała, z połok, z-pomiž knižok, rozpichajučy jich, vyskakuvali i łukom zlitali v hołubôj iskrystosti rozohrêty, rozdryhany kulki, odna skotiłasie zverchu na joho hrudi, druha dotknuła ščoki, nastupna prystała do hubuv, štoraz bôlš pokryvało materac kruhom joho puvłysoho čerepu, bliskali tôlko joho puvrozpluščany očy, ale vôn uže ne budivsie...

Nastupnoji nočê, koło tretioji nad ranom, dorohoju do horodka projiždžav hruzovy samochod. Vjôz mołoko v desetigalonovych bańkach. Šofer, zmučany ciêłonôčnoju jizdoju, kołybavsie nad kirovnicioju. To była najhôrša pora — koli sonnosti nijak ne možna peremohčy. Raptom vôn učuv nadlitajuščy z oddali protiahły huk. Mimovôlno zvôlniv, zobačyv za derevami płôt, u hłubiniê — temny, zarosły sadok, a v jôm parterovy domok, u oknach jakoho bliskało.

Požar! — podumav, zjiêchav na bôk šosy, gvałtôvno zahamovav i pudbiêh do brônki, kob zbuditi žyteluv.

Byv na połovini zarosłoji travoju stežki, koli zobačyv, što z okon doma, z-pomiž ostatkuv vydušanych šyb, vylivajetsie ne połymje, ale šumujušča, bezperestanno zvoniašča i bliskajušča fala, kotora kipit štoraz šyrêj i daliêj pud stiênami; na rukach, na tvarovi vôn počuv mjahki, nevidôčny dotyki, jakby kryła tysiačy ťmôv, vôn podumav, što jomu snitsie son — koli trava i korčê kruhom zarojilisie od hołubovatych ohiêńčykuv, liêve okoncie na puddašy zajarêło jak šyroko rozpluščane kotiače oko, uvochôdny dvery zatryščali, łopnuli z hukom — i vôn kinuvsie navtioki, majučy v očach horu mihotlivoji ikrê, kotora z protiahłymi hrymotami rozryvała dôm.