U siêtum teksti bude trochi pro sekrety ličby imiênnikuv u pudlaśkuj movi. Pudlaśka mova naležyt do tych rêdkich indoeuropejśkich movuv, u kotorych, okrum odinóčnoji i mnôžnoji ličby, vystupaje dovoli prymiêtno šče tak zvana parnája ličba (dualis).
U słovjanśkich movach parnaja ličba jak povnopravna gramatyčna kategoryja zachovałasie do diś tôlko v słovenśkuj, nižniołužyćkuj i verchniołužyćkuj movach. U inšych słovjanśkich movach zachovalisie tôlko relikty parnoji ličby, ale v pudlaśkuj movi siêty relikty namnôho častiejšy, čym, naprykład, u biłoruśkuj, ukrajinśkuj i pôlśkuj razom uziatych.
Parnaja ličba v starosłovjanśkuj movi vykorystovuvałasie ne tôlko v vypadku naturalnoji parnosti časti tiêła (ruki, nohi, ušy, očy, plečy), ale i v vypadku lubych dvoch rečuv abo istotuv toji samoji kategoryji.
U starosłovjanśkuj movi v parnôj ličbi imiênniki miêli try razny formy: odnu dla najmiênnoho (N), znachôdnoho (Z) i klíčnoho (K) odmiênnikuv; odnu dla pryrôdnoho (P) i mistióvoho (M); odnu dla daválnoho (D) i stanôvnoho (S). Prykładom, starosłovjanśki imiênniki rabъ (nevôlnik, rab), duša (duša), lěto (liêto; rôk) odminialisie nastupnym sposobom (słovjanśki słova zapisany v pryniatuj sered filologuv łacinśkuj transkrypciji):
singularis | dualis | pluralis | |
N | rabъ, duša, lěto | raba, duši, lětě | rabi, dušę, lěta |
P | raba, dušę, lěta | rabu, dušu, lětu | rabъ, dušь, lětъ |
D | rabu, duši, lětu | raboma, dušama, lětoma | rabomъ, dušamъ, lětomъ |
Z | rabъ, dušǫ, lěto | raba, duši, lětě | raby, dušę, lěta |
S | rabomь, dušejǫ, lětomь | raboma, dušama, lětoma | raby, dušami, lěty |
M | rabě, duši, lětě | rabu, dušu, lětu | raběchъ, dušachъ, lětěchъ |
K | rabe, duše, lěto | raba, duši, lětě | rabi, dušę, lěta |
U pudlaśkuj movi parnaja ličba imiênnikuv projavlajetsie tôlko v najmiênnum, znachôdnum i stanôvnum odmiênnikach.
Začnemo rozhlad parnoji ličby v pudlaśkuj movi od prykładuv, kotory vystupajut tože v pôlśkuj, biłoruśkuj i ukrajinśkuj movach. U pudlaśkuj movi mnôžna ličba słôv óko i uchó to naohuł óčy i úšy (podôbno jak u pôlśkuj, biłoruśkuj i ukrajinśkuj). Zabavne odnak toje, što po-pudlaśki pravilno bude skazati ne tôlko dvóje očý i dvóje ušý (očý i ušý to formy pryrôdnoho odmiênnika słôv óčy i úšy), ale i dva óka i dva úcha! Tak našy lude tože kažut! Čom? Tym što óčy i úšy – formy parnoji ličby (dualis), a óka i úcha – formy mnôžnoji ličby (pluralis). Takoje vykorystanie dualis i pluralis nemožlive ni v pôlśkuj, ni biłoruśkuj čy ukrajinśkuj movach. A v nas siêta štučka možliva, bo my v svojôj movi mucniêj perechovali pameť pro našu pramaterynśku movu – starosłovjanśku. U starosłovjanśkuj movi v najmiênnum odmiênnikovi majemo: oko, ucho (singularis); očese, ušese (dualis); oka, ucha (pluralis). Ot i ciêła mecija!
Daliêj bude pro šče divniêjšy rečy. Ja vže pro jich trochi zhaduvav u blogovi „Možna i tak, i tak – leksyčny i morfologičny varyjanty”.
U pudlaśkuj movi je dobra pryhoršča imiênnikuv ženśkoho i serednioho rodu, kotory mohut vystupati jak u parnôj, tak i v mnôžnuj ličbi. Značeni imiênnikuv u takich vypadkach ne miniajutsie, ono jich formy. Prykłady:
singularis | dualis | pluralis |
blaď | bladiê | bládi |
duša | dušê | dúšy |
huś | husiê | húsi |
koliêno | koliêni | koliná |
kovbasá | kovbasiê | kovbásy |
kôsť | kostiê | kósti |
liêto | liêti | litá |
oknó | okniê | ókna |
pjadiá | pjadiê | pjádi |
poliêno | poliêni | poliná |
połotnó | połotniê | połótna |
sełó | seliê | séła |
sestrá | sestrê | séstry |
sokiêra | sokiêry | sokirê |
sviáto | sviáti | sviatá |
zemlá | zemliê | zémli |
Imiênniki v formi parnoji ličby vystupajut tôlko z ličebnikami dvie, try, štyry: dviê dušê, try kostiê, štyry sviati, etc. Siêty samy imiênniki v formi mnôžnoji ličby vystupajut naohuł u sytuacijach neokreslenoji kôlkosti, ale možna pry jich staviti tože ličebniki dviê/dva, try, štyry: dviê, try, štyry okniê/dva, try, štyry ókna; koliêni/koliná; poliêni/poliná; seliê/séła; liêti/litá (imiênniki serednioho rodu v parnôj ličbi poperedžujemo ličebnikom dviê, a v mnôžnuj ličbi – ličebnikom dva).
U stanôvnum odmiênnikovi (instrumentalis) pudlaśkoji movy parnaja ličba projavlaje sebe v takich imiênnikach, jak:
singularis nominativus | dualis instrumentalis | pluralis instrumentalis |
ditiá | ditíma | diťmí |
* * * | dverýma | dvermí, dvérámi |
hrôš | hrošýma | hrošmí |
hruď | hrudíma | hruďmí, hrúdiámi |
chłópeć | chłopcíma | chłópciámi |
jijcié | jijcíma | jijciámi |
kôsť | kostíma | kóstiámi |
kúrka | kurýma | kúrámi |
čołoviêk | ludíma | luďmí |
óko | očýma | očmí, očámi |
páleć | palcíma | pálciámi |
plečó | plečýma | plečmí, pléčámi |
sviniá | sviníma | svińmí, svíniámi |
uchó | ušýma | úchami, ušmí, úšámi |
voš | vošýma | vošmí, vóšámi |
Kažna mova na siêtum sviêti v čômś unikalna i oryginalna. Pudlaśka – ne vyniatok. Vystupanie parnoji ličby v jôj – odin z aspektuv jeji nepovtôrnosti. Varto, jak dumaju, zilustrovati siêty tekst fotkoju nepovtôrnoho stvorênia, jakoje v angielśkuj movi nazyvajetsie leafy seadragon (listiany morśki drakon), a po-łacinśki – Phycodurus eques.