Przedkładana praca proponuje i opisuje unormowaną wersję języka pisanego — nazwanego podlaskim — który opiera się na gwarach wschodniosłowiańskich używanych przez ludzi zamieszkujących obszar pomiędzy Narwią i Bugiem na Podlasiu (tzn. południową część województwa podlaskiego w Polsce).
W przekonaniu autora, w przyszłości język podlaski mógłby stać się trzecim językiem mniejszościowym na Podlasiu — obok białoruskiego i ukraińskiego — używanym w piśmie przez obywateli polskich określających się bądź jako Białorusini, bądź jako Ukraińcy.
Podczas spisu powszechnego 2002 w Polsce, który po raz pierwszy po II wojnie światowej rejestrował narodowość i język domowy respondentów, ponad 46000 ludzi w województwie podlaskim podało narodowość białoruską, a około 1400 ukraińską. Około trzech czwartych tych respondentów stanowili ludzie wyznania prawosławnego mieszkający między Narwią i Bugiem i posługujący się w życiu rodzinnym gwarami, które są klasyfikowane przez lingwistów jako gwary „przejściowe białorusko-ukraińskie”, bądź jako gwary „o cechach ukraińskich”, bądź jako gwary „ukraińskie” (nazwijmy je tu ogólnie, dla wygody stylistycznej, gwarami podlaskimi).
Naukowe przypisanie gwar podlaskich do języka ukraińskiego nie przełożyło się zatem na samoidentyfikację etniczną i lingwistyczną ich użytkowników. Ze wspomnianej grupy 46 000 oficjalnie zdeklarowanych Białorusinów, około 32000 zaliczyło swoją rodzimą gwarę podlaską do języka białoruskiego. Liczba respondentów identyfikujących gwarę podlaską jako język ukraiński ograniczyła się w zasadzie do grupy 1400 osób deklarujacych narodowość ukraińską.
Spis powszechny 2002 pozwala na wysnucie co najmniej dwóch wniosków dotyczących relacji pomiędzy językiem domowym i tożsamością etniczną na Podlasiu.
Po pierwsze, spis dobitnie potwierdził znaną skądinąd prawdę, że język rodzinny nie definiuje jednoznacznie przynależności etnicznej. W określonych warunkach geograficzno-politycznych inne czynniki — takie jak wspólna historia, kultura bądź religia — mogą mieć decydującą rolę w tym względzie. Na przykład w północnej części województwa podlaskiego respondenci posługujący się w rodzinie gwarami białoruskimi, ale będący wyznania rzymskokatolickiego, identyfikują się jednoznacznie jako Polacy. Sytuacja podobna, choć warunkowana innymi czynnikami, występuje u wschodnich sąsiadów Polski, Białorusi i Ukrainy, gdzie przytłaczająca większość Białorusinów i ponad połowa Ukraińców posługuje się w życiu rodzinnym językiem rosyjskim, ale nie określa siebie jako Rosjan. (...) »»