Wprowadzenie do dwujęzycznego (po angielsku i po śląsku) zbioru opowiadań Tomasza Kamuselli „Limits / Styknie”, Silesia Progress, 2019.
Koli b dvadceť liêt nazad chtoś mniê skazav, što odnoho dnia ja budu pisati po-pudlaśki vvodiny do knižki rozkazuv po-slonśki, ja b tomu komuś tôlko pokrutiv palciom koło viska – čołoviêče, ja šče ne zdurêv! Jakoje po-pudlaśki?! Jakoje po-slonśki?!
I vsio ž nevirohôdny rečy na siêtum sviêti zdarajutsie! Sudiête sami.
O-to ž ja, biłorus z Pôlšcy, sidžu teper u Čechiji i pišu po-pudlaśki refleksiju do knižki rozkazuv po-slonśki / po-angielśki slonzaka z Pôlščy, kotory sidit teper u Škociji. I našy žunki, skažu mimochodom, daliêj vvažajut nas luďmi počytalnymi, to značyt, šče j takimi, kotory čas od času napišut štoś, što varto počytati.
A koli považno, to my tut majemo diêło z arguably najliêpšymi rečami, jakije zjavilisie v kulturno-intelektualnuj prostory našoji časti sviêtu posli toho, jak rozvalivsie komunizm – z novymi piśmovymi (literaturnymi) movami. Nu bo što može byti bôlš čudiesne za knižku na movi, kotora do siêtoho času ne miêła piśmovoji tradyciji ne tôlko tomu, što nichto ne podumav stvoryti dla jijiê alfabet, ale i tomu, što nichto ne podumav, što siêta mova bude komuś potrêbna?
A tut nate vam! – ludiam stała potrêbna i slonśka mova, i pudlaśka...
Pravdu skazavšy, ja šče ne do kuncia rozobravsie, našto tak napravdu ludiam na Pudlašy potrêbna piśmova pudlaśka mova, do stvorênia standartu kotoroji ja pryłožyv svoju ruku. Tym bôlš ja ne mohu ničoho konkretnoho skazati slonzakam, našto jim potrêbna piśmova slonśka mova i literatura po-slonśki. Ale mniê zdajetsie, što v odnôm z rozkazuv Tomasza Kamuselli skryvajetsie choroša metafora, kotora trochi tłumačyt siêtu tajemniču i čudiesnu potrebu.
U rozkazi Zawiyszyniy brōni / A Temporary Cessation of Hostilities autor kaže nam pro klučê do svojich domôv, kotory sefardyjśki žydy, vyhnany davno tomu z Hišpaniji i rozterušany po sviêti, zabrali z soboju z nadiêjoju, što jak ne jim, to jich nasliêdnikam dovedetsie koliś vernutisie tudy, skôl jich vyhnali. I tohdy siêty klučê budut potrêbny, kob kažny z nasliêdnikuv znajšov toj pravilny dôm, kotory postavili joho prodki.
Bôlš-menš tak mniê bačytsie i potreba literaturnoho standartu dla nepiśmovych movuv, z kotorych ludi „vyhnali” žyciovy okoličnosti abo kotory lude pokinuli sami, ne podumavšy, što razom z movoju pokidajut navse svôj rôdny dôm i idut obžyvatisie v čužôm. Taki literaturny standart – čy to dla slonśkoji movy, čy to dla pudlaśkoji – to prôba zmajstrovati kluč do pokinutoho koliś rôdnoho domu. Možlivo, siêta prôba okažetsie nedaremnoju, i nas čekaje čudo povertania.
Praha, vereseń 2019
