Protiahom dvadceti minułych liêt, koli posli žurnalisćkoji dniôvki ja šče znachodiv siłu i ochvotu podumati pro problemy pudlaśkoho pravopisu abo pudohnati doperedu pôlśko-pudlaśki słovnik, mniê zdaralisie korotšy i dovšy promižutki ničohonedumania. Tohdy, kob ne stračuvati kontaktu z pudlaśkim słovom, ja perekładav na movu ditinstva drôbny literaturny rečy, kotory koliś čytav u oryginali i vony začepilisie v mojôj pameti. Takije perekładnyje drubnici ja časom publikovav u Facebook’ovi, časom pokidav u svojich komputernych zasiêkach, a časom davav žônci jak epigrafy do jeji rozkazuv i knižok. Teper postanoviv sioje-toje z rozkidanoho opublikovati ode v odnôm miêsti.

Koli šče žyła moja mama, vona nazyvała pisane mnoju po-pudlaśki bzdurami. To była ne preč dohana, a pomiêrno prychilna ociênka mojich literaturnych vysiłkuv, do jakich mama staviłasie z velikoju doloju sceptycyzmu. A koli mama chotiêła mucniêj pudchvaliti mene za moju pisaninu, to kazała pro jijiê bajki. Siêtych-o drubnić mama ne bačyła, ale dumaju, što ociênki vyžšoji za bzdury ja ne otrymav by.

1. Spočatku perekład monologu Hamleta (To be or not to be) Williama Shakespeare’a (1564-1616). Pro siêty tekst čuli vsiê bôlš-menš načytany lude na sviêti, ale mało chto može zacytovati z joho choť uryvok, ne kažučy pro toje, kob pryhanuti sobiê, štó autor chotiêv nam skazati.

Žyti čy ne žyti — o-to pytanie.
Što šlachetniêj: terpiêti u dušê
Udary j strêły neščasnoho losu,
Čy, lepi, vstavšy proti mora biêd,
Zvojovati jich? Vmerti, zasnuti —
I tôlko toho. Dovesti, što son
Kunčaje bôl u serci j tysiačy
Vnasliêdovanych tiêłom rôdnych muk.
Taki kuneć — to ščastie. Vmerti, zasnuti,
Spati, može j sniti? Ale ž — bida:
Bo v smertnum sniê jakije sny prysniatsie,
Koli pozbudemoś zemnych nehôd?
О-što trymaje nas, o-de pryčyna,
Čom terpimo my hore u žyti:
Bo kob było inačej, chto chotiêv by
Terpiêti toje, čym nas chvošče čas,
Prymus temiêžciuv i znevahi hôrdych,
I bezodkaznoho kochania bôl,
Zakon linivy i nachalnosť vłady,
I jak pluje na hôdnych svołota,
Koli b kuneć môh vsiomu połožyti
Udar štyleta? Chto b tohdy vołôk
Tiažar žytia, potiêvšy i stohnavšy,
Koli b my ne bojalisie, što smerť
Zakine nas v nezviêdanu krajinu,
Skôl šče nichto z merciôv ne povernuv?
Tomu my mučymoś z vjadomym lichom
I ne spišajem do toho, što žde.
Rozvaha robit z nas strachopołochuv
J pryrôdnoho zapału rumjaneć
Bliêdnoju prostynioju pokryvaje,
I vsiê poryvy, kob zminiati sviêt,
Z nôrtu na tichi bereh vykidaje,
Kob včynkami vony ne stali.

2. Protiahnemo Šekspirom. U najvelikšoho angielśkoho poeta je šče monolog Macbetha, kotory trochi menš viêdomy dla ohułu. Jak dla mene, siêty monolog (Tomorrow and tomorrow and tomorrow) ničym ne vstupaje hamletovśkomu. Ja perekłav joho na prôśbu žônki jak epigraf do žônčynoji noveli Słova na viêtrovi, 2021.

Znov zavtra, zavtra, toje same zavtra
Povze potichu z dnia v nastupny deń
Až po ostatni skład u knizi času;
A vsiê „učora” na zemliê durniam
Dorohu u mohiłu osvitlali.
Nu, dohoraj, nedóharok!
Žytie to tôlko mimolôtny tiêń —
Słaby aktor, jaki na marnuj sceni
Nam pokryčyt i propade napreč;
To tôlko kazka, čuta od prydurka,
V kotoruj mnôho hołosôv i słôv,
Ale obmal tołku.

3. Šekspir, Sonet 71 (No longer mourn for me when I am dead). Žônka napisała rozkaz pro umiranie (Venda pered kunciom, 2019) i zachotiêła miêti pudchodiaščy epigraf.

Jak ja umru, ty slôz po mniê ne liêj,
Ne płač tohdy, jak pochorônny zvôn
Obviêstit: ja ležu v syrôj zemliê
I robaki vže praznujut môj skôn.

Koli čytaješ siêty-o słova,
Kotory vyjšli z-pud mojiê ruki,
Nechaj tebe ne mučyt hołova,
Zabuď pro mene na vikôv viki.

Ja ne choču, kob hołova tvoja,
Koli ja obernusie v hlinu znov,
Moje nevažne pomniła imja
Čy naveť do tebe moju lubov.

Tohdy ne posmijetsie sviêt i ja,
Što płačeš ty po tôm, čoho nema.

4. I šče Šekspir, Sonet 73 (That time of year thou mayst in me behold). Ja perekłav joho osenioju 2023, koli my z žônkoju vernulisie zo spaceru po žovtolistno-listopadovśkuj okolici.

Teper poru ty bačyš uvo mniê,
Koli ono listočki dva ostali
Na tych hulkach, dryžaščych u zimniê,
De vperuč vesioło ptaški spivali.

Vo mniê ty bačyš večorênie dnia,
Koli ostatni promeń dohasaje,
A čorna nôč ide jak smerť-dvojnia
J na vsio svoju pečatku nakładaje.

Vo mniê ty bačyš tôlko davni žar,
Jak vôn u prysku mołodosti tliêje,
Jak popełom kunčajetsie požar,
Bo viêtior bôlš u joho bôk ne viêje.

Tomu zvažaj, kob zmôcniti lubov,
Poka ostatni čas tvôj ne pryjšov.

5. Kanoničny viêršyk amerykanśkoho poeta Roberta Frosta (1874-1963) The road not taken (Nevybrana doroha) — epigraf do peršoji žônčynoji knižki, Biêlśk, Knorozy, Ploski (i inšy vjoski), 2019.

U liêsi požovkłum pujšli dviê dorohi;
iti po oboch, rad-ne-rad, ja ne môh
— nadovho prystali prytomlany nohi
i očy divilisie, kôlko v jich zmohi,
kudy jšła odna z rozychôdnych dorôh.

Vsio ž vybrav ja druhu j pujšov same joju:
Vona mene nadiła, musit, mucniêj,
bo słabo prochôdna j zarosła travoju,
choť trudno skazati, z oboch jich jakoju
zvirê abo lude chodili častiêj.

Obiêdvi dorohi tak samo ležali
pud listiom nedoptanym v toj rani čas.
Pokinuv ja peršu, a druhoju v dali
pujšov bez ohladki, ne znajučy vcali,
vernusie siudy ja čy niê šče choť raz.

Skažu koli-leń ja z sivóho poroha,
koli vže mine od teper mnôho liêt:
U liêsi koliś rozyjšlisie dorohi
— pujšov ja kudoju menš topali nohi,
i siête poznáčyło ciêły môj sviêt.

6. Žônci môj poperedni perekład Roberta Frosta spodobavsie natôlko, što vona poprosiła perekłasti z siêtoho poeta štoś šče jak epigraf do jeji knižki Słova na viêtrovi, 2022. Ja perekłav druhu kanoničnu rêč Frosta, vieršyk Stopping by woods on a snowy evening (Stojav pered liêsom sniêžnym večerom).

Ja, musit, znaju, čyj to liês —
Toj hospodar žyve v seliê;
Ne bačyt vôn, što ja tut stav
I kôlko sniêhu na zemliê.

Môj kôń napevno ne poniav,
Čom pered liêsom vôn stojav,
Bo šče daleko byv naš dôm,
A na dvorê moroz tryščav.

Tresliś šelestuny na jôm,
Pytajučy mene: ob čôm
Ty dumaješ u siêtu ťmu?
Duv viêtior, sniêh ležav na vsiôm.

Liês hožy vabit v hłubinu,
Vtiahaje, ale ne zvernu —
Šče mnôho mil, poka zasnu,
Šče mnôho mil, poka zasnu.

7. Epigraf do knižki mojoji publicystyki Môj bôj, 2022, vieršyk The old language (Starodavnia mova) valijśkoho poeta R. S. Thomasa (1913-2000).

Anglijo, što ty zrobiła, kob mova mojich baťkôv
stała čužynciom na mojich hubach,
znevahoju dla ucha, putom na jazykovi,
kotory kłav by novy dumki na viêčnu muzyku?
Odkažy mniê. Kuznia, u kotoruj koliś praciovali,
stojit bez daj dieła, a pylava husto obsiêła na statki.
Hołuby metal rucajôv, žyły miêdi i zołota v liêsi
ostajutsie preč nerozkopanymi; opadaje zamotana
filigrań listkôv, a chto voźmetsie obnoviti
jich švôrny vzôr? Koli vesnoju pročnutsie serci
mołodych diti do spiêvu, jakaja bude v jich piêsnia?

8. Epigraf do Pisowni i gramatyki języka podlaskiego, 2024, viêdomy vsiêm učenikam u Pôlščy uryvok z poemy Beniowski Juliusza Słowackiego (1809-1849).

Mniê jde pro toje, kob jazyk môj hnutki
Skazav, čoho skazati šče ne vmiêv,
Kob vôn jak hrôm slipuščy byv i chutki,
A časom smutny jak stepovy spiêv,
A časom jak rusałki płač mjahkutki,
A časom chorom anhiełuv hožêv…
Kob proletiêv usio na ducha kryłach.
Strofa chaj bude taktom, ne vendziłom.

8. Kusok viêršyka Alone (Odin) Edgara Allana Poe (1809-1849), epigraf do mojoji quasiautobijografičnoji knižki Trava zabytia, 2023.

Uže v ditinstvi ne taki ja byv,
Jak inšy tam byli; ne tak ja žyv,
Jak inšy tam žyli; žytia potôk
U inšu storonu dla mene tiôk.
Z druhich krynić ja smutok piv,
I radosť inšy ton vo mniê budiv.
Ja byv jak syn i tože jak ne syn:
Usio, što ja lubiv, lubiv odin.

9. Kusok lyrics z piêsni Childhood’s end (Kuneć ditinstva), Pink Floyd, album Obscured by clouds, 1972.

Chto ty taki, chto ja taki,
Kob znati z peršoji ruki,
Čom siêty vmer, a toj žyve,
A nebo v siniu dal płyve?
Šče budut vojny de-ne-de,
Ale koliś vsio propade —
Usio zeliêzo zjiêsť irža;
Vsiê očy vyjisť mertva mža;
Usiêch zvede čas pud vineć,
I pryjde piêseńki kuneć.

10. Viêršyk pôlśkoho poeta Leopolda Staffa (1878-1957) Rzęsa (Žaborênie).

U starôm, zapuščanum parku
Ja stojav nad sažałkoju
Pokrytoju kožuchom žaburênia.
Dumajučy,
Što voda była tut koliś prozôrna
I diś takoju byti povinna.
Pudniatoju z zemliê suchoju holoju
Ja začav zahrybati zelonu patynu
I zahaniati jijiê do odpłyvu.

Zaspiêv mene pry siêtum zaniatkovi
Mudreć spokôjny
Z łobom zmorščanym od dumania
I skazav z łahôdnoju vsmiêškoju
Pobłažlivoji dohany:
„Ne škoda tobiê času?
Kažna chvila je kraploju viêčnosti,
Žycie je morhom jeji oka.
Je tôlko diłôv namnôho važniêjšych”.
Ja pujšov zastydavšysie
I ciêły deń dumav
Pro žycie i pro smerť,
Pro Sokrata
I nesmertelnosť dušê,
Pro piramidy i jehipećku pšeniciu,
Pro rymśki Forum i miêseć,
Pro mamonty i viêžu Eiffla...
Ale nic z siêtoho ne vyjšło.

Vernuvšysie nazavtra
Na toje same miêstie,
Ja zobačyv nad sažałkoju,
Pokrytoju zelonym kožuchom,
Mudrecia z rozhładžanym łobom,
Kotory spokôjno,
Pokinutoju mnoju holoju,
Zahrybav z poverchni vody žaburênie
I zahaniav do odpłyvu.

Kruhom ticho šumiêła derevina,
Sered listia spivali ptaški.

11. Vieršyk švedśkoho poeta Tomasa Tranströmera (1931-2015) Djupt i Europa (Hłuboko v Europi).

Ja, jak temna łodka mižy dvoma vorotami šluzy
ležu na łôžku v hoteli, kruhom buditsie miêsto.
Ulivajutsie tichi zvuk budilnika i šare sviêtło
i pomału pudnimajut mene na novy uroveń: poranka.

Prosłuchuju horyzont. Vony, merciê, chočut štoś skazati.
Vony kurat ale ne jidiat, ne dychajut ale majut hołos.
Ja budu spišatisie huliciami jak odin z jich.
Počorniêła katedra, tiažka jak miêseć, povtoraje odlivy i prylivy.

12. Viêršyk pôlśkoji poetki Julii Hartwig (1921-2017) Kot Maurycy (Kôt Maurycy).

Proklinajut joho jak złodija gangstera ošukancia i vymanščyka
vołociuhu i zabivaku
Vôn pereškodžaje v obiêdi vskakuje na stôł
i bruškuje sered sklanok i kiliškuv
vôn rozdiraje pački z jiêdłom prynosit u zubach złapanoho špaka
kotory postanoviv piškom odviêdati travnik pered domom
i zapłativ žytiom za siêty neostorôžny spacer
Vôn nezvorôtno trebuje vchodu abo vychodu z pokoja abo kuchni
kidajetsie v žorstki bôjki z susiêdśkimi kotami
pudymajučy pry siêtum žudki veresk drapiêžnika z džungli
Ne pudlizujetsie do nikoho i ostajetsie nepochitny v svojich zachotiênkach
rumnodušny do nakazuv i łaskania
Tak łaskania bo nehlediačy na joho naturu
joho łaskajut i prytulajut
chvalačy joho mjahki chôd i zvitny skoki
podajut jomu najliêpšy kuski i pozvalajut spati na svojich łužkach
Značyt ne za cnoty i charakter nahorodoju je lubov
i ne za posłušnosť ani viêrnosť
ale za krasu i nepokôrnosť
za samo žytie v ciêłuj joho očyvidnosti
za vrodu i čarôvny pohlad
Bo velika v nas je potrêba lubovi

13. Pôlśki poet Adam Zagajewski (1945-2021), viêršyk Autoportret w samolocie (Autoportret u samoloti).

[U ekonomičnuj klasi]

Skurčany jak embryjon,
zapchnuty v tiêsny fotel,
probuju sobiê prypomniti
zapach skošanoho siêna,
koli derevjanny vozy zjizdžajut
u serpniovi z hôrśkich popłavôv,
kovzajučysie po pôlnych dorohach,
i vozak kryčyt hołosno, tak jak use
kryčat mužčyny v chvilach paniki
— uže v „Ilijadi” tak vereščali,
i nikoli potum ne zamovkli,
ni v časi kryžovych pochoduv,
ni puzniêj, mnôho puzniêj, bliźko nas,
koli nichto jich ne słuchaje.

Ja zmučany, dumaju pro toje, pro što
ne dajetsie dumati — pro tišynu, kotora nastaje
u liêsi, koli vže zasnuli ptaški,
pro nadychodiaščy kuneć liêta.
Trymaju hołovu v dołoniach,
jak buďto chočučy zachovati jijiê od zništoženia.
Bačany znadvôrku, ja napevno
vydajusie neruchomy, čuť ne mertvy,
zneochvočany, varty spuvčutia.
Ale to nepravda — ja svobôdny,
može naveť ščaslivy.
Tak, trymaju v dołoniach
moju tiažku hołovu,
ale v jôj same roditsie viêrš.

14. Vieršyk danśkoji piśmennici Tove Ditlevsen (1917-1976) Den niende måned (Devjaty miêseć).

Ide devjaty miêseć, vsio na sviêti
niby zavisło na holiê —
sviatočno mihajut pobôžny zôrki
v osiênniuj veresniovuj mhliê.

Ponad sadami i ponad lisami
jak diêtna baba miêseć spuch —
z tuhoju j žalom sercie odinokie
slidit joho povôlny ruch.

Listki i jabłyka spadajut v sadi
z usiêch tiahôtnych jabłyniôv,
rosinki padajut jak tepły ślozy
samotnych zlakanych zvirkôv.

Kołyska v nebi rušyła velika
na bezhołosych połozach
i pobudiła tych, što šče chotiêli
pospati v matčynych nutrach.

Tomu j vony, jak jabłyka na listie,
spadajut na zemny padôł,
i materê svôj urodžaj chovajut
u sercia babśkoho prypôł.

15. Viêršyk pôlśkoji poetki Urszuli Kozioł (nar. 1931) Lato (Liêto).

Čy to môj połudeń čy bodaj uže zmerkanie?
Čuju bližytsie pohonia
bjut pudkovy hodin

Ja chotiêła pochiliti deń
jak holu čužoho sadka

ale deń pochiliv mene jak svoju vłasnu holu.

16. Viêršyk pôlśkoho prozajika Andrzeja Kuśniewicza (1904-1993) Przygoda (Pryhoda).

Ponesli naš vôz perelakany koni,
znaturany i ošaliêły, po sviêžum zahoni,
po sterniê, čerez mežy, jak za karu,
po kołdobach, jamkach, navproščki do jaru.

A tam usiê mojiê bliźki i rôdny,
usia moja simja — ratujte, lude!

Štoś kryčali, błahali — ne čuju.
Poharatali sobiê kosti — sto teper bude?

Jichnim hrycham — odpuščenie.
Jichnim tiêłam — upokojenie.

A ja na povoroti rukoju
za derevo schvativsie,
što tam suchoje storčało
što nad jarom zvisało,
perełamane popołam
jak bez kupoła chram.

Potum kazali:

Jakoje ščastie v neščasti!
Słava chaj bude Bohu!
My pereličyli hołovy.
Usiê ciêły i zdorovy.
Žyvem.

Našto vôn za derevo chvatavsie?
Za tuju holu čeplavsie?
Čy jomu štoś zdałosie,
čy štoś pryplełosie
od rozumu abo šału?
Ne znajem.

Koli b ostavsie z nami,
Ničoho jomu ne było b.
Žyv by po diś deń.

17. Viêršyk angielśkoho piśmennika Philipa Larkina (1922-1985) This be the verse (O-to-to viêršyk!).

Tebe zjebut tvôj tato j mama.
Choť ne naročno, no zjebut.
Svojich hrychôv pjať kilogramuv
Ostavlat, novych dodadut.

Bo jich zjebali v jichnich liêtach
Durniê v starych kapelušach:
To zadajučyś pered sviêtom,
To laskajučyś po mordach.

Vsio bôlš bidy prynosiat lude.
Štoraz tiažêj žytiom iti.
Vtikaj, poka ne pôzno bude,
I ne robi svojich diti.

18. Irlandśki poet William Butler Yeats (1865-1939), The second coming (Druhie pryšestie).

Za kruhom šêrsy kruh motaje sokuł,
Sokôlnika ne čuje, jak toj kliče;
Vsio valitsie; ničoho ne deržytsie;
Anarchiju u sviêt pustili vôlno,
Pryliv krovliê pustili, i povsiudy
Nevinnosti obrad u jôm vtopili;
U dobrych pevnosti nema ni krapli,
A złych perepovniaje strastny kipeń.

Napevno, odkrytie vže nedaleko;
Napevno, bliźko vže Pryšestie Druhie.
Pryšestie Druhie! Tôlko što pospiêješ
Skazati siête, jak Spiritus Mundi
Tryvožyt očy vidom: deś u piêskach
Stvôr z tiêłom lva i tvarom čołoviêka
Z pustym i žôrstkim pohladom, jak soncie,
Vorušyt vjało kłubami, a vsiudy
Vspołošanych ptašok kružlajut tiêni.
Znov temrava: ale teper ja znaju,
Što kamennoho snu stoliêtiuv dvadceť
Zakônčyliś košmarom u kołysci,
I što za strašny zviêr, doždavšyś času,
Povze u Viflejem, kob naroditiś?

19. William Butler Yeats, Sailing to Byzantium (Zapłyv u Bizantyju).

I

Siej kraj ne dla starych. Tut mołodyje
U pary vsiê, kruhom na derevach
Ptaški spivajut, naveť puvžyvyje,
U mory sleď, łososi v ručajach,
Zvirê poviêtrany i zemlanyje
V naródinach radiêjut i v smertiach.
Ne vspomnit zrok spokušany i słuch,
Jakije pomniki postaviv duch.

II

Nichto staroho ode ne vvažaje,
Vôn — tôlko v łachmanovi strachoput,
Poka duša v joho ne zaspivaje
I jeji hołos lude ne vberut;
Odnako škoły spiêvu ja ne maju,
A tyje pomniki vo mniê žyvut;
Tomu zapłyvu mniê pryjšła pora
V sviatuju Bizantyju po morach.

III

O mudreciê v božestvennuj pozłoti,
Jak v pyšnosti mozajik na stiniê,
Pryjdiête do mene v kruhovoroti,
Duchovnymi majstrami stańte mniê
I sercie nedołužne, chvore z choti,
Dotła spaliête u svojôm ohniê;
Jomu vsiorômno, ale ja choču
U viêčnosť z vami, šče poka žyvu.

IV

Koli pokinu płoť, to ne z pryrody
Voźmu ja novy vid, i nesprosta
Schoču, kob z čystozłatoji porody
Joho umiêło vykovav mastak,
Kob môh spivati ja v horodi,
Buditi Imperatora zo sna,
Abo kazati damam i panam,
Što bude, je, było — koliś i tam.

20. William Butler Yeats, Byzantium (Bizantyja).

Znikajut v zmroku šary plamy dnia,
Lahaje spati pjana sołdatnia,
Znikaje šum nočny, sobôrny zvôn
Zamovk, zatich i huličny proklôn;
I kupoł v sviêtli miêsecia čy zôr
Pohlád znevažny svôj
Spustiv na jatru i na hnôj,
Jakije kružat v žyłach do sich pôr.

Speredu obraz: tiêło abo tiêń?
Bôlš tiêń čym tiêło, obraz bôlš čym tiêń;
Bo ž mohut rozmotati i merciê
Navoji pochorônny na sobiê
I z Hadesu ne dychavšy pryjti
I pryvesti druhich;
Nadludśkimi ja zvu takich,
Vony — žytie u smerti, smerť v žytí.

I divo, ptaška abo rukotvôr,
Bôlš divo, a ne ptach čy rukotvôr,
Vnočê na zołotôj holiê sidit,
Čuť jak ne piêvni z Hadesa kryčyt
I v zołota nemerknuščuj chvaliê
Lije pohardu vspôd,
Na pospolity vid i rôd,
Na vsiu mišanku hnoju i krovliê.

Pud pôvnoč imperatorovy bruk
Bez chvorostu, bez dopomohi ruk
Zajmajetsie ohniom sam po sobiê,
I krovny pryvidy u tôm ohniê
Navse ostavlat jatrany słova
Kob znov vmerti u jôm,
U zimnum połymji žyvôm,
Što ne osmalit naveť rukava.

Płyvut delfiny, kružyt krov i hnôj,
Borozniat imperatorśki prybôj;
Jich osidłali duchi kovačôv,
U zołoti i v marmury majstrôv;
Vony złomali złôsnych furyj kôn,
I kažny novy žach
Jich ne lakaje po nočach;
Nestrašny v mory jim i zviêr, i zvôn.

21. Amerykanśka poetka Emily Dickinson (1830-1886), Tell all the truth but tell it slant (Skažy vsiu pravdu, ale mimochoď) — epigraf do žônčynoji knižki Ne može byti!, 2023.

Skažy vsiu pravdu, ale mimochoď
Ne jdi do vdačy naprołôm
Zanadto jasny bude pravdy ziach
Jak zatrymáješ zrôk na jôm

Menš strašna ž bliskavicia dla diti
Koli pro hrôm skazati jim
Tomu do pravdy bokom pudychoď
Kob ne ostatisie slipym

22. Pôlśka poetka Ewa Lipska (nar. 1945), viêršyk Niechętnie (Neochvôtno).

A koli b ja vmerła napravdu — ničoho ne diêjałosie b.
Zobrałasie b simja z čornymi koruhvami.
Može jim naveť vdałosie b chvilinu popłakati.
Soncie išło b normalno. A diêti machajučy nohami
sidiêli b vysoko na chmarach.
Nichto ne perestav by zvoniti vstryčatisie telefonovati
vybirati novoho Napoleona novoho Chagalla
novoho kapeluša na liêto. A staraja
Biblija była b daliêj staroju.

Ty možlivo siêv by na chvilu
odčyniv naostež ruki
i divivsie divivsie divivsie
Tôlko chvilu. Ne bôlš.

Tomu
ja vmiraju neochvôtno.

23. Angielśki muzykant Bruce Soord (nar. 1972), lyrics piêsni The solitary path of a convicted man (Odinokoju stežkoju osudžanoho čołoviêka) z albuma All this will be yours, 2019.

Ja pročnuvsie
Ja strepenuvsie
I čuť ne vmer
Posli toho, što natvoryv

My miêli čas
My byli nerozłučny
I vinovaty, prynajmi
Za toje, kim mohli b stati

Ach, siêta stežka oddalajetsie od tebe
Na jôj mene čekaje tôlko odna rêč
Ja jdu i łaski ne prošu
I rozhladajusie kruhom
Vdychajučy
Hłubinu toho, što natvoryv

Siêty ciêły čas z toboju
(Ty znaješ)
Pryman byv pud rukoju
I ja joho kovknuv
I pudhotovivsie na jich prychôd

Ach, siêta stežka oddalajetsie od tebe
Na jôj mene čekaje tôlko odna rêč
I ja znaju, što pujdu až do kuncia
Odinokoju stežkoju osudžanoho čołoviêka

24. Vieršyk Home (Dôm) brytańskoji poetki Warsan Shire (nar. 1988 od somalijśkich baťkôv u Keniji). Ja perekłav siêty tekst na prośbu aktorki i režyserki Joanny Troc, kotora vykorystała joho v odnôm zo spektakluv Teatru CZREVO.

nichtó ne pokidáje dómu
chibá što dôm to pášča akúły
bižýš do hraníci tôlko tohdý
kolí ciêłe miêsto bižýt rázom z tobóju

susiêdy bihút chutčêj za tebé
dýchajučy na póvne hórło krovléju
chłópeć, z kotórym ty chodíła do škóły
i kotóry ciłováv tebé do bezpámeti za staróju fábrykoju
nesé karabín bôlšy za samóho sebé
pokidáješ dôm tôlko tohdý
kolí dôm ne chóče, kob ty ostaváłasie

nichtó ne pokidáje dómu
chibá što dôm tebé vyhaniáje
ohóń pud tvojími nohámi
žéžka krov u tvojôm žyvotiê
ty nikóli ne podúmała, što móžeš tak zrobíti
poká ostryjó ne výpaliło hrôźby na tvojôj šýji
ále náveť tohdý tichútko pudspiêvuješ hymn
i tôlko v toaléti na lotnísku, kolí z płáčom
rveš svôj pášport i kóvkaješ raz-za-rázom papiêr
viêdaješ napévno, što vže nikóli ne vérnešsie

tobiê musóvo poniáti
što nichtó ne oddajé svojích dití na łódku
chibá što vodá bôlš bezpéčna za súšu
nichtó ne opáruje dołóni
pud pojizdámi
pud vagónami
nichtó ne provódit dion i nóčuv u čérevi tíra
kórmlačysie gazétami, chibá što projiêchany kilométry
znáčat štoś bôlš, čym samó podorôže
nichtó ne póvzaje pud ohoródžami
nichto ne chóče, kob johó bíli
ábo škodováli

nichtó ne vybiráje łahierôv dla biêženciuv
áni osobístych revízij
kolí tvojiê tiêło zachóditsie od bólu
áni tiurmý
bo tiurmá bôlš bezpéčna
čym miêsto v ohnióvi
a odín tiurémny nahládčyk
vnočê
liêpšy čym tir póvny mužčýn
z výhladu takích jak tvôj báťko
nichtó takóho ne výderžav by
nichtó takóho ne pereniôs by
ničyjá skôra ne byłá b natôlko tvérda

go home čornožópy
biêženci
brúdny migránty
azylánty
ponajiêchali výdojiti nášu krajínu dosúcha
murýnski žebrakí
smerdiuchí
dikarê
rozvalíli svojú krajínu i tepér
chóčut rozvalíti nášu
jak siêty słová
siêty złýje póhlady
spovzájut po tobiê
móže sáme tomú što vdar menš bolít
čym odórvana ruká ábo nohá

ábo tomú što słová łahudniêjšy
čym štyrnádceť mužykôv mížy
tvojími nohámi
ábo obrázy lokš
kovknúti
čym rujíny
čym kôstku
čym tiêło tvojóho ditiáta
v kuskách
ja choču vernútisie dodómu
ále dôm to pášča akúły
to lúfa karabína
i nichtó ne pokínuv by dómu
chibá što dôm pohnáv by tebé na poberéže
chibá što dôm skazáv by tobiê
biêhčy chutčêj
kínuti tvojú odéžu
povztí čérez pustýniu
brodíti čérez okijány
topítisie
ratovátisie
hołodáti
žebráti
zabýtisie pro hónor
tvojé vyžyvánie vsio ž važniêjše

nichtó ne pokidáje dómu, poká dôm ne stajétsie
spóčanym hółosom u tvojôm uchóvi
kotóry káže tobiê
pokíń mené
utikáj od mené vže tepér
ja ne znáju, čym ja stav
ále znáju, što vsiúdy
bezpečniêj čym tut

25. Danśki poet Søren Ulrik Thomsen (nar. 1956), viêršyk Jeg er blevet for lille til mit liv (Ja stav zamały dla svojoho žytia).

Ja stav zamały dla svojoho žytia
a vono zamałoje dla mene.
Pekelny rejvach donositsie z hulici
i z liêt, kotory odyjšli napreč.

Moje žytie napovniłosie zavelmi
i vže ne vmiščajetsie v pokojovi.
Kažny raz jak vyhlanu z okna
Miêsto obsiadaje hłubiêj u zelono-zelone more.

Mniê nabrydli protivno hožy pisniê
kotory spivav môj krasomovny jazyk.
Duša tužyt do bôlšoji, do
omal nečutnoji
muzyki.

Čerez ščelubinu mižy dniom i dniom
choču kryknuti sobiê tajemniciu
ale tišyna padaje jak sokiêra
i rozdilaje jijiê
na bez małoho ništo i čuť ne vsio
zavelmi.

26. Angielśki poet Robert Browning (1812-1889), viêršyk Porfiria’s lover (Kochanok Porfiryji), kusok z jakoho posłužyv jak epigraf do žônčynoho rozkazu Jaki vôn dla tebe?, 2019.

Došč nadvečôrkom stav iti
i viêtior z oziera poduv,
vodu tryvožyv i kotiv,
vjazy donizu złôsno hnuv,
a ja stradav, jak siête čuv.

I tut Porfiryja v môj dôm
z słoty i chołodu vujšła
i zapaliła v piêčci v jôm,
kob napustiti nam tepła.
Ohoń zabałachtiêv. Potôm

vona svôj mokry płašč zniała,
šal, rukavički j kapeluš.
Kosu vilhôtnu rozpleła
i siêła pobuč. Buďto muž
i žônka z jim. Ja ani ruš.

Tohdy vona moju ruku
vziała i stan svôj obviła,
a potum šče moju ščoku
pud biêły hrudi pudveła,
j kosoju žovtoju spłyvła.

I mniê septała, što mene
vona tak lubit, choť daliêj
ponadny sviêt jijiê žene
v burlaščy vir. Vona mucniêj
ne pokochaje, ni hłubiêj.

Vsio ž časom napłyvaje strasť,
kotoroji vona nihde
ne natolit, poka ne dasť
sebe tomu, chto jiê tut žde,
do koho j v došč vona ide.

Ja v jeji očy zahlanuv,
šcaslivy j hôrdy, bo poniav,
vona kochaje; i počuv
jak puls môj šparko biti stav:
Čom los slipy mniê siête dav?

Teper vona moja, zusiêm,
tak čysta j dobra. Ja vzdychnuv,
i žovty vołosy usiê
v odnu kosu ja znov zvinuv
i jeji šyju okrunuv,

i zadušyv. Nijaki bôl
licia skryviti jôj ne vspiêv.
Ja viêki jôj rozpluščyv. Stôl
diviłaś radosť, a ne hniêv.
Vona ne čuła bolu, niê.

Kosu ja z šyji odvinuv
i pociłunkom na ščociê
rumjaneć jasny jôj vernuv.
I poruč posadiv. Ruciê
mojôj pudderžuvati jiê

było ne tiažko. Hołova
operłaś ob moje pleče
z usmiêškoju. Ja znav,
vona teper mniê ne vteče,
choť u dušê vže žal peče.

Lubov Pofiryji: vona
perestupiła svôj porôh.
I my sidiêli dovidna
vsiu nôč bez ruchu, ale Bôh
skazati słova nam ne zmôh.