Owady stanowią gromadę stawonogów, a stawonogi tworzą typ w królestwie zwierząt. Spróbujemy to wyrazić i po podlasku, ale najpierw musimy się umówić, jak będziemy nazywać owady po-svojomu...

Problem w tym, że w gwarach podlaskich nie ma wspólnego określenia dla tej właśnie gromady, do której wchodzą z jednej strony komar brzęczący i mucha psiajucha, a z drugiej, na przykład, odorek zieleniak, trzmiel polny, chrabąszcz majowy i paź królowej. Komary, muchy i chyba nawet mszyce ludzie na Podlasiu określają ogólnie jako komaškí, a różne żuki, ważki i turkucie podjadki jako kuzáki. To zbyt duża odpowiedzialność, żeby jednoosobowo czy nawet dwuosobowo wymyślać nową nazwę dla największej gromady zwierząt w całym królestwie, więc proponujemy tutaj kompromis: niech owady po podlasku nazywają się komaškí i kuzáki. Why not?

Zatem: Komaški i kuzaki je hromadoju składonôžciuv, a składonôžci tvorat typ u korolôvstvi zvirôv. Proszę się nie obawiać, za składonôžciuv (stawonogi) bierzemy pełną odpowiedzialność.

Warto przy tej okazji, kiedy już zahaczyliśmy o sprawy systematyki, zapamiętać, że owady wchodzą do podtypu stawonogów zwanego sześcionogami (šestionôžci), co od razu informuje nas, że wszystkie owady mają po 6 nóg (po 3 pary odnóży). Gromada owadów dzieli się na około 30 rzędów, ale poniżej zajmiemy się nazwami niektórych przedstawicieli tylko z ośmiu rzędów: ważki (bábki), prostoskrzydłe (prostokrýlniki), skorki (skurokrýlniki), pluskwiaki (błoščýčniki), błonkówki (perepônniki), chrząszcze (chruščê), motyle (matyłkí), muchówki (muchavkí).

Uczonym udało się zadokumentować mniej więcej milion gatunków (vid, gatúnok) owadów. Kilka dziesiątków milionów dalszych wciąż jeszcze czeka na naukowe odkrycie i identyfikację. Trudno powiedzieć, ile gatunków owadów miało swoje indywidualne nazwy w gwarach podlaskich. Już nigdy nie będziemy wiedzieć tego nawet w przybliżeniu. Tutaj spróbujemy nazwać kilkadziesiąt.

WAŻKI (BÁBKI)

husarz władca (Anax imperator) — sážalnik korolôvśki

łątka dzieweczka (Coenagrion puella) — strêłka divóča

pałątka pospolita (Lestes sponsa) — lútka bajúrnicia

świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens) — krasúnka bliskúšča

tężnica wytworna (Ischnura elegans) — bábka zhrábna

ważka płaskobrzucha (Libellula depressa) — bábka plaskáta

żagnica okazała (Aeshna cyanea) — sprytniúha lisovája

PROSTOSKRZYDŁE (PROSTOKRÝLNIKI)

konik pospolity (Chorthippus biguttulus) — cvirkún zvyčájny

łatczyn brodawnik (Decticus verrucivorus) — kónik borodávnik

pasikonik zielony (Tettigonia viridissima) — kónik zelóny

świerszcz polny (Gryllus campestris) — cvirkún pôlny

turkuć podjadek (Gryllotalpa gryllotalpa) — krôt

SKORKI (SKUROKRÝLNIKI)

skorek pospolity (Forficula auricularia) — ščypávka strašnováta

PLUSKWIAKI (BŁOŠČÝČNIKI)

odorek zieleniak (Palomena prasina) — bzdiêl zelonkávy

pluskwa domowa (Cimex lectularius) — błoščýcia namôlna

tarczówka rudonoga (Pentatoma rufipes) — ščytník rudonóhi

wtyk straszyk (Coreus marginatus) — ščavúšnik koryčniováty

żyrytwa pluskwowata (Ilyocoris cimicoides) — błoščýčnik jarúžny

BŁONKÓWKI (PEREPÔNNIKI)

mrówka rudnica (Formica rufa) — muráščka

osa pospolita (Paravespula vulgaris) — osá

pszczoła miodna (Apis mellifera) — pščołá

szerszeń (Vespa crabro) — šéršeń

trzmiel ziemny (Bombus terrestris) — čmiêl

CHRZĄSZCZE (CHRUŠČÊ)

biedronka siedmiokropka (Coccinella septempunctata) — pétryk siemikrópkovy

biegacz granulowany (Carabus granulatus) — bihún zernísty

chrabąszcz majowy (Melolontha melolontha) — chrušč majóvy

grabarz pospolity (Necrophorus vespilloides) — mertvojiêd mohílny

jelonek rogacz (Lucanus cervus) — žuk roháč

krętak pospolity (Gyrinus natator) — vertún vodianý

omomiłek szary (Cantharis fusca) — mjahkotiêlnik šáry

pływak żółtobrzeżek (Dytiscus marginalis) — płyvunéć oblamóvany

stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata) — stónka kartoplóva

szeliniak sosnowy (Hylobius abietis) — dovhonósik chvojóvy

wonnica piżmówka (Aromia moschata) — usáč pachniúščy

złotka jasnotowa (Chrysolina fastuosa) — listkojiêd miniúščy

żuk gnojowy (Geotrupes stercorarius) — žuk hnojovík

MOTYLE (MATYŁKÍ)

bielinek bytomkowiec (Pieris napi) — bilánka žovtováta

bielinek kapustnik (Pieris brassicae) — bilánka kapúsnicia

brudnica mniszka (Lymantria monacha) — ťma monáška

czerwończyk dukacik (Lycaena virgaureae) — čyrvôneć ohońkóvy

listkowiec cytrynek (Gonepteryx rhamni) — krušýnnicia

mieniak tęczowiec (Apatura iris) — perelívnicia

modraszek ikar (Polyommatus icarus) — hołubjánka

paź królowej (Papilio machaon) — korolôvśka matýłka

rusałka admirał (Vanessa atalanta) — admiráł

rusałka pawik (Inachis io) — pávine óko

rusałka pokrzywnik (Aglais urticae) — kropívnicia

rusałka żałobnik (Nymphalis antiopa) — žałôbnicia

MUCHÓWKI (MUCHAVKÍ)

bąk bydlęcy (Tabanus bovinus) — bydláčy slipák

jusznica deszczowa (Haematopota pluvialis) — kôńśki slipák

komar brzęczący (Culex pipiens) — komár nadojiêdlivy

komarnica błotniarka (Tipula paludosa) — dovhonôžka bołôtna

mucha domowa (Musca domestica) — múcha chátnia