Ja na štodnia praciuju v radivi, a siêty format žurnalistyki naturalnym sposobom vymahaje mocnoji pryvjazki do toho, što odbyvajetsie v danuj chvili, „žyvciom”. Praciu v radivi tože možna planovati, ale moja typova sytuacija je takaja, što idučy rano do roboty, ja tak napravdu ne znaju, što konkretno budu robiti koło obiêda. Takoje žycie, z odnoho boku, dovoli cikave, a z druhoho — zjidaje čołoviêkovi mnôho nervuv i nahaniaje mnôho stresu. Ale ja ode choču napisati ne pro svojiê nervy i stres, a pro biłoruśki temy, kotory môcno zajmali mene ostatnim časom u Prazi, a pro kotory ja ne znajšov majže ničoho (abo znajšov ne toje, čoho spodivavsie) u „Nivi” i „Časopisi”.
Vyzvolenie, kotore nejômko zhaduvati
U siêtum roci prypała kruhła, 70-ta ročnicia paktu Ribbentropa-Mołotova, počatku II svitovoji vujny i „osvoboditielnoho” pochodu Čyrvonoji Armiji na Pôlšču 17 veresnia 1939. Schvatka Varšavy z Moskvoju za interpretaciju siêtych historyčnych zdareniuv čytačam „Časopisa” napevno ne hôrš viêdoma, čym mniê, tak što ja pro siête ode ne budu. A napišu para słôv pro svoju „osobistu schvatku” z čytačami biłoruśkoho sajtu Radiva Svoboda, na kotorum ja argumentovav, čom data 17 veresnia 1939 roku, nehlediačy na svoju vyklučnu historyčnu važnosť dla biłorusuv, ne pasuje jim jak nacijonalne sviato.
Koli zvesti mojiê argumenty protiv siêtoho hipotetyčnoho praznika do samoho istotnoho, to otrymajutsie dva punkty:
1. Nacijonalnym sviatom varto odznačati takuju okaziju, koli narod projaviv svoju osoblivu inicijatyvu i aktyvnosť u historyji, inačej kažučy, koli narod stav subjektom historyji, a ne objektom. 17 veresnia 1939 roku biłoruśki narod nijakoji historyčnoji aktyvnosti ne projaviv. Joho dviê častki złučyli bez vyraznoji voli i inicijatyvy samych zacikavlenych, choč ne bez pevnoji ochvoty z jich boku. Ale samoji ochvoty zamało, kob odčuvati nacijonalny honor. Dla siêtoho potrêbny šče vysiłok i žertvy, połožany, tak skazati, na ołtar nacijonalnoji spravy. Žertvy i vysiłok byli, ale ne na toj ołtar.
2. Nacijonalnym sviatom varto odznačati počatok liêpšoji i jasniêjšoji nacijonalnoji doli. A što liêpše i jasniêjše začałosie dla biłorusuv-zachodnikuv posli 17 veresnia 1939 roku? Jich spočatku vyzvolili od pôlśkoji deržavy, a potum stali „vyzvolati” od zemliê, svojakôv i, u nekotorych ne tak uže rêdkich vypadkach, od žytia. Koli Hitler napav na Soviêćki Sojuz, mnôho z tych, kotory vstryčali čyrvonoarmiêjciuv z kviêtkami i spicijalnymi bramami v veresniovi 1939, u červeniovi 1941 chliêbom-sôlieju vitali niêmciuv za toje, što tyje vyzvolili jich od soviêtuv. Jak možna praznuvati takoje ohulne i takoje strašne rozčarovanie?
Inačej kažučy, pytavsie ja, čy ne možna znajti v historyji Biłorusi jakoje-leń epochalne zdarenie, de do biłorusuv stosovavsie b punkt 1 i 2, a koli ne obadva odrazu, to choč odin z jich? Ja proponovav jak nacijonalne sviato rozvezanie Soviêćkoho Sojuzu 8 hrudnia 1991 roku v Viskulach u Biłoviêžśkuj puščy. Biłoruśki narod tohdy nijak ne odčuv, što jomu začałasie liêpša i jasniêjša dola (to značyt, punkt 2 ne maje ode zastosovania), ale punkt 1 do pevnoho stopnia miêv miêstie. To ž to verchovny v toj čas biłorus Šuškievič pudpisav akt rozvezania SSSR i to ž to vôn napojiv Jelcyna i Kravčuka biłoruśkoju horêłkoju v puščy, kładučy materyjalnu (horêłku i zakusku) i duchovu (kaca na druhi deń) žertvy na ołtar nezaležnosti Biłorusi. Nesumniêvno, była v siêtum epochalnum zdareni i biłoruśka inicijatyva, i biłoruśki vkład.
Kob pudtrymati svoju opiniju, što naš narod, majučy svobôdny vybur, nikoli ne polubit daty 17 veresnia 1939, ja pryhadav našym bratam z RB historyju z vjoskoju Małyje Ozierany v Horodoćkuj gmini, kotora v 1944 spočatku miêła odyjti do SSSR, ale potum comś odyjšła do Pôlščy. Koli z soviêćkoho boku pryjiêchali kołchozny hruzoviki, kob perevezti ozieranciuv z manatkami do „svojich” na soviêćki bôk, našy mužyki vtekli do liêsu v zachodnium kirunkovi, a baby z ditima lahli pokotom na dorohu i ne pozvolili soviêtam dojiêchati do vjoski i zabrati naveť odnoji sobačoji budy do kołchozu. Ot tak my, biłostôćki biłorusy, divimosie na perspektyvu biłoruśkoho soviêćkoho praznika 17 veresnia...
Mniê odkazali odkrytym tekstom, što v siêtum vypadkovi biłostôćki „indyjanci” pominiali perspektyvu stati kosmonautami, akademikami i generałami v BSSR na perspektyvu lepi zabezpečanoji vjoskovoji łavki v Pôlščy. Bôhme, tak dosłovno skazali: „... і ў гэтым кантэксце вашыя малаазароўцы, якія імкнуліся застацца ў ужо новай(!) Польшчы, не пад Пілсудскім, нагадваюць індзейцаў, якія мянялі золата з рубінамі на шкляныя ды пластыкавыя цацкі. змяняць магчымасць стаць акадэмікам ці генералам на нейкі дадатковы набор прадуктаў у сельскай краме на маю думку не самы лепшы выбар.” (»»)
A Bôh z vami (to značyt, z jimi). Sviatkujte, što chočete...
Cina pojiêzdok u Europu
Biłoruśki prezydent Aleksander Łukašenko v minułum miêseci zjiêzdiv u Litvu. To vže druha pojiêzdka Łukašenki do Europejśkoji Uniji pośli toho, jak Bruksela pryostanoviła vizovy sankciji protiv joho. Perša pojiêzdka, prypomniu, była v kviêtniovi u Rym, de biłoruśki prezydent spotkavsie z papoju Benedyktom XVI i premjer-ministrom Berlusconim. A joho najmołodšy syn Kola pojhrav u mjača z kardynałami i podarovav papi rosijśki bukvar, kob hołova rymśko-katolićkoho kostioła môhła dohovorytisie z biłorusami, jak pryjiêde u Biłoruś.
Posli toho, jak Łukašenko zapisav Biłoruś u Schôdnie Partnerstvo z Brukseloju, chtoś u Moskviê, musit, peršy raz považno zadumavsie, a što bude, koli Biłoruś i napravdu peresunetsie para krokuv u bôk Europy. Ukrajina pud kirovnictvom Juščenki to praktyčno stračana krajina, u Moldovi odyjšov prorosijśki prezydent Voronin i do hołosu dochodiat prorumynśki nacijonalisty... Što bude, jak šče Łukašenko stane jiêzditi po Europi vovsiu, i jomu tam spodobajetsie?
A tomu Moskva kontrolno załožyła Łukašenkovi „mołočnu obstrukciju” — nakłała embargo na biłoruśkie mołoko, tvarohi i jogurty. I skazała, što ne dasť Biłorusi kredytu. Łukašenko v odkaz odmovivsia od pudpisania paktu ob stvorêniu „postsoviêćkoho anty-NATO” — siłuv operacijnoho reagovania razom z Rosijeju i azijackimi respublikami. I jomu šče na vyručku pryjšov Mižynarodny Valutny Fond, davšy kredyt, na jaki Biłoruś ne velmi kob rozličuvała, i to na liêpšych varunkach, čym rosijśki pozyčki. Siêtu rundu Łukašenko jakby vyjhrav, ale najvažniejše i nepozbiêžne — domova na cinu rosijśkoho gazu na nastupny rôk — šče pered jim. Tomu, kob zadobryti Moskvu, Łukašenko poobiciav, što joho parlament rozhledit osenieju pryznanie nezaležnosti Abchaziji i Puvdennoji Osetyji, i zhodivsie na veliki vujśkovy manevry z rosijanami na terytoryji Biłorusi. U Biłorusi v veresni vysadiłosie bôlš za šesť tysiač rosijśkich desantnikuv. Razom z biłoruśkimi komandosami vony budut trenovatisie v odbivani hipotetyčnoji ataki proti takoji polityčno-jurydyčnoji fikcyji, kotora nazyvajetsie Sojuzom Biłorusi i Rosiji. Manevry budut prochoditi pered usiêm u Brêstśkuj oblasti, i naturalno, što 12 tysiač sołdat bude odbivati ataku ne z boku Mongoliji, a z boku Biłoviêśkoji i Dubićkoji gminuv.
Što pro vsio siête dumati? Dumajte sobiê, što chočete. Ja vam skažu tôlko, što dumajetsie mniê. Siêty manevry to pustiakovina, prosto môcny pokazny chôd Łukašenki, kob uspokojiti rosijśkich generałuv i davnich KGB-istuv, kotory teper pravlat Rosijeju. U Kremliê dumajut daliêj po starôj schemi — Rosija tam, de stupaje čobut rosijśkoho sołdata. Značyt, Biłoruś naša. A tomu možna jôj dati gaz po ciniê Smolenśkoji obłasti.
Hôrš z pryznaniom nezaležnosti de fakto rosijśkich protektoratuv — Abchaziji i Puvdennoji Osetyji. Koli Minśk siête zrobit, Łukašenci bude velmi tiažko hulati daliêj kandyboberom, jak vôn siête robit teper, chvalačysie vsiêm, što joho polityka nezaležna i od zachodu, i od schodu. Vôn tohdy vsiêm pokaže velmi nepachušču pravdu, što na samum diêli vôn je rosijśkim klijentom i hubošlopom. I što bude? Europa joho znov kine i opustit do statusu nevjizdnoho? Navrad čy.
Rêč u tym, po-mojomu, što ni na Łukašenku, ni na sam (ne)ščasny biłoruśki narod nichto v Brukseli zanadto ne spodivavsie i ne spodivajetsie. Nijakoho geopolityčnoho čuda v Biłorusi protiahom najbližšych 20 liêt ne bude. Tak jak ne bude takoho čuda i v Ukrajini, de rosijan nedolublivajut značno mucniêj, čym u Biłorusi, i de vłada ne organizuje nijakich spôlnych manevruv z rosijśkimi desantnikami. Narod, jak kažut, i tam, i tam znaje svojiê, i v nijakie NATO ne choče iti i ne pôjde. A tomu čy to Juščenko, čy to Łukašenko — nevelika raznicia. Usie kirovniki Biłorusi i Ukrajiny budut vymušany plontatisie po vsiakich partnerstvach i, vybačajte, asocijacijach z Europejśkoju Unijeju, poka ukrajinći i biłorusy ne perestanut jiêsti tôlki sała i piti tôlki samohônki jak teper, ne voźmutsie do roboty i ne pobudujut Europu abo štoś napodobi sami dla sebe, miž inšym, tože koło ne(ščastnoho) Brêsta.
