Ян Максімюк размаўляе з Дарафеем Фіёнікам зь Бельска на Падляшшы, беларускім аўтарам, выдаўцом, рэдактарам, гісторыкам, музэйнікам, краязнаўцам, фальклярыстам, арганізатарам рэгіянальнага культурнага жыцьця і царкоўным псаломшчыкам.

— Скажы напачатку, адкуль у цябе такое нязвыклае сёньня імя — Дарафей? Так хрысьцілі людзей на Падляшшы гадоў 100 таму, але табе ж да сотні далёка. Дый прозьвішча — Фіёнік — таксама нязвыклае ў нашай старонцы. Што за яно?

— Пачну з прозьвішча. Яно паходзіць зь вёскі Пáрцева — гэта адно з шасьці мяшчанскіх сёлаў каля Бельска. Так што я паходжу зь мяшчанскага роду. Гэтае прозьвішча выступае толькі ў Парцеве. У ніякіх дакумэнтах, якія датычаць іншых мясцовасьцяў на Падляшшы, я гэтага прозьвішча не знайшоў. Радавод Фіёнікаў можна прасачыць да XVIІ стагодзьдзя. Даніл Фіёнік выступае ў магістрацкіх дакумэнтах Бельска ў 1690-х гадах, тады ён судзіўся зь мяшчанамі з суседняй вёскі Сьпічкí. Гэта вельмі рэдкае прозьвішча. Фактычна, усе Фіёнікі на сьвеце — гэта адна вялікая сям’я, адзін род — яны кроўна зьвязаныя адны з аднымі.

Дарафей… Так мяне ахрысьцілі ў Прачысьценскай царкве ў 1968 годзе. Я нарадзіўся 14 жніўня, на Макавея. У маім пашпарце імя запісанае як Dariusz. Бацькі выбралі мне сьвецкае імя, якое было тады досыць папулярнае: Dariusz, Mariusz, Jarek, Marek — шмат маіх калегаў атрымалі гэтыя папулярныя імёны. Але ў царкве бацюшка Блізьнюк выбраў для мяне імя Дарафей, якое блізкае гучаньнем да імя Dariusz. І я вельмі шаную сваё царкоўнае імя. У грэцкай мове «дарафей» значыць «дар божы».

Зрэшты, калісьці была такая традыцыя ў сем’ях: загадзя бацькі асабліва ня думалі пра імя свайго будучага дзіцяці, а калі яно радзілася, яны або сьвятар проста заглядвалі ў каляндар. І казалі прыблізна так: нарадзіўся ў дзень сьвятога апостала Архіпа, значыць, назавем Архіпам. Такім чынам мой прадзед, які нарадзіўся 6 сакавіка 1853 году, атрымаў гэтае вельмі рэдкае імя — Архіп. Мой дзед Аляксей Фіёнік нарадзіўся ў дзень Аляксея, мітрапаліта маскоўскага, і атрымаў імя Аляксей. Мае дзеці, Максім, Ільля і Таіса, таксама хрышчаныя паводле календара, так што ў іх імяніны і дзень народзінаў фактычна супадаюць.

— Ты сказаў, што Парцева — мяшчанскае сяло. Патлумач, што гэта значыць…

— Мяшчанскія сёлы — гэта фэномэн Падляшша. Бо ня толькі Бельск мае мяшчанскія сёлы. Кляшчэлі, Дабры́вада, Сухавольцы і Дашы́ — таксама мяшчанскія сёлы. А яшчэ Нáрва, Тынéвічы, Адрынкí, Вáнева, Мáкаўка — усё гэта мяшчанскія сёлы. Справа пачалася ў сярэднявеччы. Калі ўзьнікалі каралеўскія і вялікакняжацкія пасяленьні і яны атрымлівалі гарадзкія правы, то да іх належала яшчэ і зямля вакол. Напрыклад, тэрыторыя Бельска ў XVI стагодзьдзі — гэта дваццаць кілямэтраў з усходу на захад і дзесяць кілямэтраў з поўдня на поўнач. Такія памеры можа мець сучасная мэтраполія, праўда? На гэтых гарадзкіх землях мяшчане засноўвалі фальваркі, якія спачатку былі раскіданыя. Потым, у XVI стагодзьдзі праходзіла валочная памера, і ў выніку гэтай рэформы фальваркі злучылі ў такія сёлы, дзе жылі мяшчане, якія займаліся, агульна кажучы, зямлёй, а не рамяством ці чымсьці іншым.

Мы нядаўна выдалі кнігу пра адно з такіх мяшчанскіх сёлаў каля Бельска — Вíдава — у якой апісаны гэты фэномэн і тлумачыцца, на чым палягае «мяшчанскасьць вёскі».

— Так, я гавару з чалавекам, які пра гісторыю Падляшша ведае больш за каго-небудзь іншага на сьвеце. У цябе бяруць кансультацыі ў пытаньнях рэгіянальнай гісторыі ня толькі людзі з тытуламі магістраў, але і дактароў. Прызнайся, табе самому не хацелася стаць прафэсійным гісторыкам і пайсьці ў акадэмічную навуку?

— Нашы дарогі непрадказальныя. Усялякае магло быць. Я маю за сабою таксама факультэт гісторыі Беластоцкага ўнівэрсытэту, дзе пазнаёміўся з варштатам гісторыка. Так што я таксама мог бы адчуваць сябе някепска і ў ролі навукоўца. Але ў маім выпадку пераважыла схільнасьць ці пакліканьне папулярызатара, асьветніка. Таму я не схацеў уваходзіць выключна ў даволі вузкія рамкі навукоўца.

Мае кантакты са сьветам акадэмічнай навукі былі і ёсьць даволі багатыя. Мая дарога папулярызатара, асьветніка і навукоўца пачалася са знаёмства з айцом Рыгорам Сасною, маім галоўным настаўнікам. Мы пазнаёміліся ў 1990-м годзе ў Ры́балах, дзе айцец Рыгор быў настаяцелем царквы Сьв. Кузьмы і Дзямяна, а я якраз тады вярнуўся з духоўнай сэмінарыі ў Бельск. Мы зь ім супрацоўнічалі 25 гадоў і выдалі пяць манаграфій праваслаўных прыходаў на Падляшшы.

Вельмі важным для мяне было таксама навучаньне на факультэце музэязнаўства Ўнівэрсытэту культуры ў Менску. Гэта было такое дыстанцыйнае навучаньне, я здаваў экзамэны экстэрнам. Гэта быў пачатак 1990-х, у мяне не было абавязку хадзіць на заняткі, але я меў задарма пакой у студэнцкім інтэрнаце і мог тыдні два-тры пасядзець у менскіх архівах. Тады, напрыклад, удалося мне перагледзець фонд Радзівілаў у Гістарычным архіве ў Менску, і на падставе таго, што я там знайшоў, узьнікла наша з айцом Рыгорам манаграфія пра Орлю.

Мяне таксама заўсёды вабіла краязнаўства — у сэнсе паказваньня іншым багацьця нашай зямлі. Таму ў 1987 годзе, калі я яшчэ вучыўся ў сельскагаспадарчым тэхнікуме ў Бельску, я пачаў арганізаваць турыстычныя вандроўкі праваслаўнай моладзі і тэатру «Парнас» зь Бельска па нашай зямлі. Заўсёды перад такой вандроўкай я сам, або разам з калегам, праходзіў увесь маршрут і распытваў людзей, дзе што цікавае можна пабачыць ці пачуць. Потым, падчас паходу з моладзьдзю, з вучнямі, мы ім расказвалі ўсё тое, што пачулі — дзе які курган, дзе якое гарадзішча, як называецца тое ці іншае ўрочышча… А перад самой вандроўкай мы друкавалі для яе ўдзельнікаў бюлетэнь, з маршрутам, мапамі і іншай карыснай інфармацыяй. Гэта быў досьвед і багаж краязнаўцы, які я выкарыстоўваю па сёньняшні дзень у сваім жыцьці.

— У маладосьці ты яшчэ рыхтаваўся стаць сьвятаром. Ты ўжо тут згадаў, што вучыўся ў духоўнай сэмінарыі. Калі ласка, раскажы пра гэты сюжэт у сваім жыцьці.

— Рэлігійнае выхаваньне дала мне сям’я, перад усім мама, якая кожную нядзелю вадзіла мяне ў Прачысьценскую царкву, у тую царкву, дзе знаходзіцца цудатворная ікона Багародзіцы, падараваная каралевай Аленай. Сям’я Фіёнікаў у Студзіводах — вельмі рэлігійная. А род Кандрацюкоў — род маёй мамы — называлі нават sviateńkimi, бо ён вылучаўся сваёй набожнасьцю. А мой тата чытаў Біблію кожны дзень. Біблія, выдадзеная Брытанскім біблійным таварыствам, была яго настольнай кнігай. Ён чытаў яе ў польскім перакладзе Księdza Wujka з шаснаццатага стагодзьдзя, у якім польская мова гучыць вельмі архаічна.

Калі прыйшоў мой час выбару вышэйшай школы, пасьля сельскагаспадарчага тэхнікума, то ўплыў на мяне, відаць, займелі сустрэчы і размовы з айцом Лявонціем Тафілюком, настаяцелем Міхайлаўскай царквы і заснавальнікам іканапіснай школы ў Бельску. Была таксама размова з Надзеяй Артымовіч, беларускай паэткай зь Бельска, якая была натхненьнем нашага моладзевага тэатру «Парнас». Я тады і сам думаў пра далейшае навучаньне ў Духоўнай акадэміі або ў Духоўнай сэмінарыі.

У выніку тых роздумаў і размоваў я выбраў Духоўную сэмінарыю, якая тады была ў Яблачы́нскім манастыры. Гэта такое цудоўнае месца над ракою Буг, на мяжы зь Беларусьсю, за 30 кілямэтраў ад Берасьця, дзе знаходзіцца толькі манастыр, а навокал ніякіх вёсак, толькі лугі, старыя дубы і манахі. І там я правучыўся тры гады, у той Вышэйшай духоўнай сэмінарыі. Сярэдняя духоўная сэмінарыя была ў Варшаве, але мне, як выпускніку сярэдняй сельскагаспадарчай школы, ня трэба было ісьці ў Варшаву, а можна было наўпрост у Яблачы́н.

У Яблачынскім манастары была вельмі добрая бібліятэка, са старадрукамі, і я правёў у ёй шмат часу. Але навучаньне ў Яблачыне было важнае для мяне ня толькі для набыцьця багаслоўскіх і літургічных ведаў. Важным быў і кантакт з Паўднёвым Падляшшам — Падляшша для мяне тады пашырылася. Да таго часу я знаў толькі Паўночнае Падляшша, нашае — бельскі, гайнаўскі і сямятыцкі паветы. А тут раптам — Белая-Падляская, Цярэспаль, Уладáва, Вішнíцы, Ламáзы… Месцы, якія былі невядомыя мне раней, але аказаліся таксама Падляшшам, дзе жывуць такія людзі, як у нас, і гавораць так, як у нас. Я шмат вандраваў па Паўднёвым Падляшшы ў свабодны ад заняткаў час.

Пасьля сэмінарыі я вярнуўся ў Бельск і стаў катэхетам, пачаў вучыць Закону Божаму ў бельскіх школах. Гэта трывала пяць гадоў. Гэта таксама быў вельмі важны пэдагагічны досьвед для мяне, я тады шмат працаваў зь дзецьмі і моладзьдзю, актыўнічаў у брацтве праваслаўнай моладзі, мы тады пабудавалі ў Бельску каплічку Сьв. Мікалая-Цудатворцы на тэрыторыі школы зь беларускай мовай, школы № 3 імя Яраслава Кастыцэвіча, дзе раней быў праваслаўны манастыр. У сьвятарскі сан аднак я не пайшоў. Большасьць маіх калегаў з сэмінарыі высьвецілі на сьвятароў, гэта сёньня вядомыя асобы ў праваслаўным асяродзьдзі ў Польшчы, напрыклад, Япіскап Лодзінскі і Познаньскі Афанасій або выкладчык Багаслоўскай акадэміі ў Варшаве прафэсар Андрэй Кузьма. А я застаўся чалавекам сьвецкім. Але для Царквы патрэбныя і такія, сьвецкія работнікі. Сувязь з Царквой у мяне вельмі блізкая, я ўжо дваццаць два гады зьяўляюся псаломчыкам у царкве ў Відаве, а раней быў псаломшчыкам у Ягуштове. І Відава, і Ягуштова — таксама мяшчанскія вёскі каля Бельска, як Парцева…

— Давай цяпер пагаворым пра найбліжэйшую табе мяшчанскую вёску — пра Студзіводы і пра Музэй малой бацькаўшчыны у Студзіводах, які ты заснаваў і якім кіруеш ужо колькі гадоў. Як думаю, тлумачэньня і расповеду тут патрабуюць як мінімум тры рэчы: што такое твой «музэй», што значыць «малая бацькаўшчына» і што такое «Студзіводы»?

— Пачну з апошняга — са Студзіводаў. І адразу выпраўлю цябе: Студзіводы — вёска не мяшчанская, а шляхецкая. Не таму, што вёску ад пачатку засялілі шляхтай, а таму, што ўладальнікі Студзіводаў былі шляхціцамі. Студзіводы вядомыя з 1514 году як уласнасьць роду Сегяневічаў. Гэта быў ня толькі найбагацейшы род у Бельску, але і адзін са знатнейшых родаў у Вялікім Княстве Літоўскім. За заслугі для Бельска Сегяневічы атрымалі на ўласнасьць частку гораду, якая называлася Студзіводамі. Гэта важны род у нашай гісторыі, і ў мінулым годзе ўлады Бельска, на нашу прапанову, назвалі невялікі цэнтральны пляц у Студзіводах Пляцам Сегяневічаў.

У Студзіводах прайшло маё дзяцінства, і яны для мяне — найбліжэйшая бацькаўшчына, найбліжэйшая малая бацькаўшчына. Але ў шырэйшым сэнсе малая бацькаўшчына для мяне — гэта цэлае Падляшша, і Паўночнае, і Паўднёвае.

Музэй малой бацькаўшчыны ў Студзіводах пачаўся з драўлянага дома маіх прадзедаў, збудаванага ў 1925 годзе. Апошнім жыхарам гэтага дома быў Якуб Кандрацюк, брат маёй бабці Хрысьціны. Гэта быў самотны чалавек, ён ня меў дзяцей, а да мяне адносіўся як да ўнука. І ён запісаў мне гэты дом у тэстаманце, у 1986 годзе, калі мне было васямнаццаць гадоў. І ў гэтым доме я арганізаваў музэй. Я пайшоў у людзі, сабраў этнаграфічныя экспанаты, і першая выстава была гатовая яшчэ ў часе майго навучаньня ў сярэдняй школе ў Бельску. А потым усё пачало разрастацца. Я думаю, што дзякуючы нашаму музэю і таму, што мы робім вакол яго, Студзіводы захавалі свой аўтэнтычны гістарычны клімат. Яны ня сталі звычайнай спальняй гораду, якіх многа, а маюць сваё адметнае аблічча, сваю традыцыю.

— Ты першы чалавек на Падляшшы, як мне думаецца, які пачаў рэгулярна пісаць у пэрыёдыцы і публікаваць тэксты па-падляску, на мове, якую ў нас папулярна называюць «па-свойму», а ты называеш «падляскай рускай». Скажы, якія прычыны схілілі цябе рабіць гэта? Табе польскай і беларускай моваў было недастаткова?

— Скажу так: я — чалавек традыцыйнай культуры. А найважнейшым элемэнтам традыцыйнай культуры ёсьць праўда, аўтэнтычнасьць. На мове, дадзенай ад продкаў, мне выказвацца найлепш. Я нядаўна знайшоў свае лісты, якія я пісаў бацькам з сэмінарыі, гэта быў 1989-ы год, і 1990-ы. Яны былі пісаныя «па-свойму» кірыліцай. Значыць, пісаць на «сваёй мове» было для мяне чымсьці натуральным. Тады я яшчэ ня ведаў, што Мікалай Урублеўскі ў 1960-х склаў слоўнік нашай мовы, і што Ян Петручук напісаў доктарскую дысэртацыю пра нашу мову. Ведаў толькі, што Зоя Сачко піша вершы па-свойму.

На пачатку 1990-х я зайшоў у рэдакцыю «Нівы» ў Беластоку і запрапанаваў галоўнаму рэдактару — здаецца, тады ім быў Віталь Луба — зрабіць «падляскую старонку» ў беларускамоўным тыднёвіку, накшталт «лэмкаўскай старонкі» ва ўкраінскім «Нашым слове», на якой друкаваліся б тэксты па-падляску. На жаль, пазытыўнай рэакцыі на гэтую прапанову не было. Значыць, трэба было браць справу ў свае рукі. У 1998 годзе выйшаў першы нумар «Бельскага Гасьцінца», і я пачаў пісаць і публікаваць усялякія тэксты на нашай падляскай «рускай» мове. Называю яе «рускай», бо помню зь дзяцінства, што так называлі нашу мову мае сямейнікі. Ніхто тады не гаварыў «падляская». Але назва «падляская» — таксама вельмі трапная, бо яна паказвае, дзе гэтая мова знаходзіцца і хто ёю карыстаецца.

Я цалкам пагаджаюся з тым, што ты ўжо гаворыш колькі гадоў: наша мова настолькі багатая, і лексыкай, і сынтаксычнымі сродкамі, што яна можа абслужыць усе сфэры жыцьця. На ёй можна пісаць тэксты ня толькі пра гісторыю і этнаграфію, але і пра дакладныя навукі. Яна прыдатная ня толькі для літаратуры. І ты, і тыя, хто быў перад намі, гэта паказалі і даказалі, апрацоўваючы граматыку нашай мовы і складаючы яе слоўнікі.

— Я ўжо даўно згубіў лік, колькі кніг выйшла пад шыльдай твайго выдавецтва, гэта значыць, «Музэю малой бацькаўшчыны ў Студзіводах». Ты сам ведаеш, колькі? Ня мог бы ты расказаць хоць пра некалькі зь іх, якія лічыш асабліва важнымі або дарагімі?

— Калі падлічыць усе кнігі, і вялікія аб’ёмам, і худзенькія, то назьбіраецца больш за пяцьдзесят загалоўкаў. Тут ёсьць такія тоўстыя, як «Кніга памяці бельскіх яўрэяў» — гэта том на 600 старонак, тут ёсьць і невялічкія музэйныя буклеты, якія мы выдавалі пры нагодзе розных выставаў.

Выдавецкую дзейнасьць я пачаў у 1998 годзе з выданьня першага нумару альманаху або зборніка гістарычна-этнаграфічных матэрыялаў і ўспамінаў «Бельскі Гасьцінец». Выдаём яго два разы на год, і нядаўна выйшаў 64-ы нумар. А ў 2015 годзе мы пачалі выдаваць «Мельніцкі Гасьцінец», з частотнасьцю раз на год — таму што ў «Бельскім Гасьцінцы» ўвесь матэрыял ужо не зьмяшчаўся.

Што яшчэ сказаць пра нашы выданьні? Мы заснавалі дзьве выдавецкія сэрыі: «Гісторыя і культура падляскіх беларусаў» і «Літаратура падляскіх беларусаў». У гэтай другой сэрыі выйшлі пяць кніг, апошняя зь іх — раман Віктара Стахвюка «Подых тэмры».

Цяпер я сяджу і рэдагую кніжку пра Крыначку — сьвятое месца ў Белавескай пушчы. Бацюшка Яўген Падгаецкі сабраў матэрыял, але не пасьпеў падрыхтаваць да выданьня — адышоў у вечнасьць.

— Як ты ацэньваеш творчы і чытацкі патэнцыял падляскай мовы? Ёсьць шанцы, што яна замацуецца ў якасьці другой пісьмовай мовы беларусаў на Падляшшы, побач са стандартнай беларускай? Колькі людзей сёньня ў змозе прыняць «падляскую рускую» мову як сваю і чытаць тэксты на ёй, надрукаваныя ці то кірыліцай, ці то лацініцай?

— Здаецца, гэта немагчыма прадказаць да канца. Усё, што мы можам — гэта працаваць самім, укладаць свой высілак у захаваньне нашай мовы. Гэты высілак не прападзе, ён будзе працаваць на будучыню. Так як працаваў і працуе высілак такіх падляскіх аўтараў, як Мікола Янчук ці згаданыя Мікола Ўрублеўскі і Ян Петручук. Мы ўсё яшчэ ставім малыя крокі, але, я б сказаў, салідныя крокі — ствараем аснову для маладых пакаленьняў.

А ці падляская мова ўвойдзе ў асьветную сыстэму падляскіх беларусаў? Рэформа сыстэмы асьветы для беларусаў на Падляшшы безумоўна патрэбная. Патрэбная дывэрсыфікацыя гэтай сыстэмы — каб не для ўсіх беларусаў была адна мадэль. Для Бельшчыны і Гайнаўшчыны трэба іншая мадэль беларускай асьветы, чым для Беластоку. Трэба, каб мадэль асьветы была дапасаваная да моўных рэалій.

Я думаю, што ў кожным пакаленьні будуць людзі, якія падымуць і працягнуць справу сваёй аўтэнтычнай культуры. Так як было з нашымі традыцыйнымі песьнямі. Здавалася, што наша традыцыйная песьня ўжо прапала, адышла з найстарэйшымі носьбітамі традыцыі. Але знайшлася такая «Жэмэрва», група моладзі — гэта ўжо не дзясяткі, а больш за сотню чалавек — для якой наша традыцыйная песьня ёсьць вельмі важнай каштоўнасьцю, ёсьць часткай іх тоеснасьці. Так будзе і з мовай. Апошні самы цікавы і пазытыўны прыклад — малады чалавек з Паўднёвага Падляшша, Лукаш Банашчук, які раптам вярнуўся да мовы, якой там, у ягонай роднай старонцы паміж Белай-Падляскай і Парчавам, не чуваць ужо ад пакаленьня прадзедаў. І ён гаворыць па-свойму са сваёй дачкой…

— Як ты ацэньваеш шанцы ўваходу падляскай мовы ў беларускія СМІ ў Беластоку — тыднёвік «Ніва», беларускую перадачу польскай тэлевізіі, беларускую перадачу ў польскім радыё? Чаму, па-твойму, нашы журналісты цураюцца гэтай мовы, нягледзячы на тое, што шырэйшае карыстаньне ёю ў СМІ, так сказаць, стала на павестку дня ўжо амаль гадоў 20 таму, калі стала вядома, як насамрэч выглядае моўная сытуацыя ў беларускіх сем’ях на Падляшшы?

— Пазытыўным прыкладам тут ёсьць «Часопіс» у Беластоку, рэдактар якога, Юрка Хмялеўскі, прыхільна зрэагаваў на пісаньне па-падляску, адкрыў яму дарогу ў сваё выданьне. Ён такую патрэбу разумее і падтрымлівае, хоць сам ён родам з Сакольшчыны, зь іншай моўнай прасторы. І нашу мову ён без праблемаў разумее. Ну, магчыма таму, што яго жонка ад нас, з Маліньнікаў (сьмяецца)…

Пра іншых не скажу. Але паўтару тое, што ўжо сказаў — калі няма памочнікаў, трэба браць справу ў свае рукі. Калі б я абразіўся на кагосьці, што ён мяне не падтрымлівае, і нічога сам не рабіў, то ня выйшлі б такія кнігі, як, прыкладам, «Месты ў гісторыі і культуры падляскіх беларусаў» — цэлая гістарычная кніга, напісаная на нашай падляскай рускай мове.

Нешта стараецца рабіць Марко Заброцкі, які раз на месяц у беластоцкім радыё мае перадачу па-свойму. Але іншыя шанцы для гэтай мовы ня выкарыстаныя — ні ў «Беларускім тыдні» ў беластоцкай тэлевізіі, ні ў «Ніве». Шкада.

— Ня так даўно было Юр’е, і ты, як кожны год у гэты дзень, спраўляў нейкія таямнічыя сьвяточна-палявыя рытуалы на полі каля Студзіводаў. І валачобныя рытуалы ў іншым месцы. І яшчэ «агулькі» і «рагулькі» ў яшчэ іншым месцы. Раскажы крыху пра гэты бок сваіх заняткаў. Што гэта такое?

— У 2003-м годзе мы прыдумалі ідэю сустрэчаў з традыцыйным веснавым фальклёрам пад назвай «Там па маёвай расе», паводле назвы старой песьні. Я ўбачыў і зразумеў, што на Падляшшы настолькі багаты традыцыйны веснавы фальклёр, як ні ў якім іншым месцы — агулькі, рагулькі, садонькі, канапелькі, зязюліны песьні, розныя рытуалы… Ну проста дзіва і цуд! І тады паўстала Студыя фальклёру падляскіх беларусаў «Жэмэрва», падключыліся маладыя людзі… І тая «маёвая раса» цяпер коціцца — кожны год мы ідзем зь песьняй у розныя падляскія мясцовасьці і вёскі. Сёлета мы былі ў Рагачáх у Мілéйчыцкай гміне, сьпявалі рагулькі, хадзілі з валачобнікамі. Мы таксама былі ў Прыбýдках каля Лядзкай пушчы, у Навінáх каля Ласíнкі, у Бацю́тах у Гміне Турасьнь-Касьцельная, дзе таксама жывуць праваслаўныя беларусы, і таксама ў Махнáтым на Гайнаўшчыне, дзе адзін з нашых супольных знаёмых, Валянцін Сельвясюк, арганізаваў «абход жыта» на сваім полі…

Усе гэтыя нашы заняткі — гэта вяртаньне традыцыйнай шляхетнай культуры ў жывую рэчаіснасьць. Бо традыцыйная культура — яна вельмі багатая і шляхетная, гэта ня нешта банальнае і паўсядзённае, для масавага спажыўца. Таму мы ідзем з гэтай культурай да людзей, і яна вельмі добра ўспрымаецца.

— Давай на заканчэньне пра музыку і песьню. Акрамя папяровых выданьняў, ты таксама арганізуеш запісы музычных дыскаў з музычным і песенным фальклёрам нашага Падляшша і беларускага Палесься. Ужо колькі гадоў існуе ў Студзіводах музычна-песенная група «Жэмэрва»…

— Студыя фальклёру падляскіх беларусаў «Жэмэрва» ўзьнікла ў 2003 годзе дзякуючы маёй сястры Анне. Мы запісалі мноства традыцыйных песьняў і ўвесь гэты запас паступова выдаём на кампакт-дысках — выдалі іх ужо 15… Сярод іх трапляюцца такія «манаграфічныя» выданьні, напрыклад, як песьні беларускай вёскі Гусакí, музычная культура вёскі Збуч, або песьні беларусаў з-пад Лядзкай пушчы, або багагласьнік з Падляшша. Гэта наагул унікальныя запісы, нярэдка архіўныя, якія знаходзім у розных аўдыёфондах.

Самая «Жэмэрва» — гэта значыць, традыцыйны сьпеў маладых — выдала ўжо пяць дыскаў. Некаторыя з гэтых дыскаў мы прапануем як дадаткі да «Бельскага Гасьцінца».

Мая сястра Анна працуе ня толькі са старэйшымі школьнікамі ў групе «Жэмэрва», але таксама з малымі, пачынаючы зь першай клясы — гэтая група музычнай малечы называецца «Жэўжыкі». І гэтыя «жэўжыкі» ў пятай ці шостай клясе, прынамсі некаторыя зь іх, пераходзяць у «Жэмэрву». Калі прыкінуць, то ўжо больш за сотню чалавек прайшлі праз «Жэмэрву». Для большасьці зь іх свая культура і свая мова — вельмі важныя рэчы. Гэта такая школа падляскай традыцыі для моладзі.