Velmi nespodiêvano dla nas projšov sioholitni Velikdeń. My z Halinoju, Pavłom i Marylkoju pojiêchali na Pudlaše, kob posviatkovati razom z diêdom Petrom i babcioju Nadioju v Biêlśku, a taksamo z babcioju Oleju i simjeju moho brata v Biłostoku. Choč my vže od kilkoch liêt i ne vypivajem ničoho mucniêjšoho od bilśkovoho hoopa, to vsio ž naša Pascha — natôlko krêpki praznik sam po sobiê, što toje, što stojit na stoliê, ne maje dla nas vyryšalnoho značenia. Tym ne menš, maje dla nas značenie, kob z simjeju posidiêti same za stołom, posmakovati razom svojeji kovbasy i kutnia z chrenom i nahovorytisie tôlko, kob potum chvatiło na kilka tyžniuv na rozpametuvanie.
Ale z samoho počatku vsio pujšło kuvyrkom. My tôlko pospiêli pryjiêchati do Biêlśka (ciêłu nôč vjôz nas Paveł) i vnesti bagažê do chaty, jak treba było jiêchati do Biłostoku i vezti babciu Olu do špitala. Mama zasłabła i ne dała rady vstati z łôžka. Štyry hodiny zaniało nam z Alikom, kob zapisati mamu do špitala i odvesti jijiê na špitalne łôžko. Doktorê i sestry v pryjômnuj izbi v spitali padali z nôh i praciovali jak roboty, ale klijentuv do špitala protiahom dnia jakby i ne menšało, a vsio prybyvało. Nam usio ž pošychovało, što mami znajšłosie łôžko i što my na samum diêli šče tak dovho ne čekali.
— Jakaja raznicia, de nam spotykatisie, u nas u chati čy v špitali koło łôžka mamy? — pudsumovav ciêłu sytuaciju môj brat. — Važne, što simja spotkajetsie, jak i połahajetsie na Velikdeń.
Jak zvyčajno, brat miêv raciju. Možlivo, tomu, što vôn perejšov na hoopy trochu raniêj za mene, i ja šče trochi ne dotiahuju do urovnia joho žyciovoji filozofiji.
Mamu v špitalovi posadili na kroplôvku, i my vsiê — čołoviêk odinadčeť diti i vnukuv — spotkalisie v Velikodnu Nediêlu kruhom pustoho stoła v špitalnuj kavjarni.
Osveščuvanie pasok u Biêlśku
Ale problemy z maminym zdorovjom to tôlko časť našoho kłopotu pudčas siêtoho Velikodnia. Pôzno večerom u Veliku Pjatniciu z Greciji pozvoniła Halinčyna sestra i skazała, što vona zo svojim partnerom, voročajučysie na skutery z cerkvy, kudy vony jiêzdili na „vynos płaščenici”, miêli vypadok. Vony zotknulisie z samochodom i okazalisie v špitali, z perełomami ruk i nôh. Ot tobiê i na! Spočatku ne było jasno, nakôlko jich vypadok byv považny. Ale sytuacija vyhladała paskudno. U Greciji tože byv Velikodny Tyždeń, i v spitalach u subotu i nediêlu prosto ne było doktorôv. Na ščastie v nediêlu sytuacija bôlš-menš projasniłasie: u Halinčynoji sestrê była môcno poharatana i połamana odna noha, u jeji partnera połamany obiêdvi ruki. Jich pozšyvali i załožyli gips. Žyti vony budut — jak tôlko budut miêti za što. Bo oboje časovo okazalisie bez praci. Kryzys.
Môj tesť z testiovoju potichu płakali, ale do sviata šykovalisie. Halina z babcioju Nadieju dva razy zjiêzdili na bilśkovy rynok (raz pojiêchav z jimi i ja) i zakupili vsio što treba. My ščê pospiêli zjiêzditi i na biłostôćki rynok, de Halina môcno rozkošeliłasie, kob ubrati mene od stóp do głów.
A v subotu pered Velikodnoju Nediêloju my z Halinoju zajiêchali na mohiłki v Klenikach, kob uporadkovati simiêjny mohiły. Zdiviło nas toje, kôlko sviêžych mohiłuv my pobačyli na klenićkich mohiłkach. Nevže tôlko ludi vmerło ostatnim časom u klenićkuj parafiji? Môj tesť, jaki kilka dion raniêj vernuvsie zo spitala, roztłumačyv nam siêtu zahadku: na klenićkich mohiłkach za miêstie na pochorony ne treba płatiti, a tomu siudy pryjiždžajut chovati svojich bliźkich lude z Biêlśka i z Biłostoku, u kotorych nema hrošy abo nema ochvoty vykuplati miêstie na horodśkich mohiłkach. I takije pochorony na klenićkich mohiłkach odbyvajutsie naveť bez viêdania klenićkoho nastojatela. Šče odin socijalny fenomen postkomunistyčnoho hromadstva bez hroša.
Takim sposobom špitaliê i mohiłki vstavili nam z Halinoju odpoviêdniu perspektyvu pohladu na sviêt pudčas siêtoho Velikodnia. Memento mori, jak toj kazav. Na bilśkovych mohiłkach, kotory załožyli ne tak davno pomiž Biêlśkom i Biêłoju, my zapalili sviêčku na mohili Halinčynoji koležanki z hulici i z liceja, kotora vmerła miêseć tomu. Koležanka była rôk mołodša od Haliny. Memento mori. Siêty bilśkovy mohiłki neveliki i vže čuť ne do połoviny zaniaty. Tut za miêstie treba płatiti.
Koli my jiêchali z Halinoju z Biêlśka do Klenik, našu vvahu prytiahnuło toje, što, začynajučy od Pasynok, usiê listianyje dereva obapuł šosy až do Klenik zaatakovav pasožyt Viscum (po-pôlśki: jemioła). Jak siêta roslina-pasožyt nazyvajetsie po-našomu? Halina viêdała tôlko pôlśku nazvu, kotora vžyvałasie v jich udoma. A ja viêdav, što v nas u Lachach była i svoja nazva, ale ne môh jijiê pryhanuti. Ale mama v špitali pudkazała mniê siêtu nazvu: pomełó. Jak toj kazav, vernuła mnie pameť toho, čoho ja ne povinion zabyvati nikoli...
