Rozdiêły 31-38 - Svoja.org

Vony postavali kruhom samochoda. Karl zapaliv motora.

Joho baťko zusiêm strativ uładnosť, kotora na joho najšła, koli Karl zmahavsie z svojeju słabostieju. Teper vôn byv obvjały i pokôrny.

Jomu treba było vujti do samochoda, ale vôn stojav i ne môh prymusiti sebe do siêtoho.

— Usio takoje divne. Ja vse tôlko vtikaju, što b ne robiv.

— Tak, ale my vže jiêdemo.

— Vy mohli b mene trochu posłuchati.

— Ne teper, — skazav Karl. — Teper nam treba do Hallsteinovoho domu.

Mužčyna vliêz do samochoda. Z peredu koło Karla teper było vôlne miêstie. Hallstein siêv koło Gudrun na zadnium sidzeni.

Pered tym jak vony rušyli, mužčyna ohlanuvsie na špital.

— Usio takoje divne, — povtoryv vôn. — Koli b Krystina była teper tut, ja dumaju, što ja môh by nesti jijiê velmi daleko.

Inšy mieli ochvotu podivitisie odne na odne, ale zamiś toho sidiêli i ne vorušylisie, jakby ničoho ne včuli.

— Jiêde! — kryknuv mužčyna do Karla i nespokôjno zajiêrzav, choč i sidiêv.

— Tak, ale ty teper uspokôjsie. Tiažko kirovati, koli chtoś zboku ne može usediti na miêsti.

Baťko trochu obsiêv. Karl jiêchav tak chutko, nakôlko pozvalav samochod.

Na zadnium sidzeni sidiêli Gudrun i Hallstein, kažne v svojôm kutkovi. Sidzenie było šyrokie, a vony tonki.

Po jakômś časi vony vže sidiêli odne koło odnoho: Hallstein peresunuvsie do diêvčyny.

I šče Hallstein uziav diêvčynu za ruku. To było divne i dobre odčuvanie, choč vôn byv nevyspany i zmučany.

— Čom ty siête robiš?

Vôn zdryhonuvsie od rômnodušnoho i budionnoho tonu jeji hołosu. Siête było tak razne od toho, što odčuvav vôn. Ale chutko delikatna mhła opustiłasie na joho znov i nadała novy vyhlad tomu, što vôn bačyv i pro što dumav.

Vyhlad Hjalmara na perednium sidzeni joho nespokojiv.

Gudrun šepnuła:

— Čom ty tak divišsie na tata?

— Tak sobiê, — odkazav vôn, zadovolony, što trymaje jeji ruku i jiêde daliêj.

Karl za kirovnicieju teper vyhladav spokôjno i nadiêjno. Ale Hallstein viêdav, što siête było ne tak, što tak tôlko vydavałosie v porumnani z nespokôjnym karkom joho baťka, kotory sidiêv zboku.

Podumałosie:

Jomu teper nelohko.

I ode sidit Gudrun...

Spaliny samochodu kudojuś utiskalisie v seredinu. Ale siête ne miêło značenia.

Zdaralisie i nespodiêvany rečy. Karl perevaruv štoś, što zdaryłosie vnočê, što joho baťko skazav raniêj — bo joho tverdy tvar połahodniêv. Vôn odozvavsie do stomlanoho baťka, tôlko na moment odryvajučy očy od dorohi:

— My jiêdemo do małoji zôročki, pravda?

Skazav do baťka, kotory teper viêsiv nad propastieju, ale vsio rômno byv u joho dumkach.

Potum Karluv zrok znov vernuvsie do dorohi.

Baťko pudkočyv na sidzeni od siêtoho nespodiêvanoho pytania, spantałyčano rozhlanuvsie kruhom i skazav:

— Tak, i ne tôlko ty odin.

Vony vyčuli vyzov u joho hołosi. Joho zôrka teper napevno ne svitiła velmi jasno.

Karl ne odkazav. Baťko rozhoračyvsie i prodovžav:

— My vsiê majemo jijiê! Use i ciêły čas. Nehlediačy jak vyhladajut spravy, my majemo jijiê!

Vony nie miêli čoho odkazati, ale jim spodobałosie, koli vôn siête kazav. Kažne z jich podumało pro svoju zôročku, do kotoroji vony jiêchali.

Hallstein počuv huby Gurdun na svojôm uchovi:

— Ty čuv?

A koli vsio siête propade? — raptôvno vdyryło joho čerez zasłonu čaruv, jakije vysyłała Gudrun.

Diś može zdarytisie vsio što chočeš. Koli my vernemsie nazad, tam može ne okazatisie toho žovtoho domu. My pryjiêdemo dokładno na miêstie, de vôn maje stojati, a tam tôlko stoburčytsie na viêtrovi vysoki zajčy krôp. Viêje słaby viêtior na miêsti, de tôlko što stojav dôm.

Sissel vyhladaje z-za zajčoho kropu. Takaja małaja, što teper može schovatisie za odnym joho korčom.

Nikomu ne možna siudoju choditi, kaže vona.

Tak, ale što z baťkom i matereju, i domom?

A Karl dodaje:

Tak, i z tym, što tut było moje? Z Gretoju i małoju zôročkoju?

Vony ne dostajut nijakoho odkazu.

Hallstein stojit z Gudrun koło velizarnoho zajčoho kropu i rozkazuje jôj usio, što pro joho znaje...

— Pro što ty dumaješ? — čuje vôn v uchovi. — Ty spiš?

Vôn trochu pročynajetsie.

Doroha dodomu siêtoju rannioju poroju ne zaniała jim mnôho času, ale zdajetsie, što rysy stomlanoho staroho čołovieka pominialisie v časi jizdy. Vony musiat jomu štoś skazati, podumav Hallstein.

Ale vony ničoho ne skazali. Hallstein sidiêv, trymajučy diêvčynu za ruku i dumav: zrobi štoś. Ale što? Chto ty taki v porumnani z jim?

Koli vony pudjiêchali do zhôrka, na kotorum stojav dôm, Hallstein zobačyv, što dôm tam šče byv. Mucniêjšy, čym u jakôm-leń snovi.

— Stań ode! — skazav krutlivy mužčyna.

Vôn znov zrobivsie nespokôjny. Vôn pudniav ruku, choč byv u samochodi.

— Stań!

Karl zahamovav, až zaskryhotało.

— Štoś stałosie?

— Tak.

— Ty chvory?

— Ja choču vyjti.

Vôn vernuvsie z siêtoji projiêzdki bliêdny.

Karl rušyv daliêj.

— Ty môh by pudjiêchati z nami i do samoho domu, niê?

— Vypusti mene, Karl!

Joho mina ne dopuskała daliêjšoho odporu. Karl odčyniv dvery i baťko vyliz. Unoče vôn pochudšav. Vôn pochudšav, koli vony na joho divilisie.

— Ja choču projtisie odin, — vytłumačyv vôn. — Mniê treba nad čymś podumati.

— Jak sobiê chočeš, — skazav Karl.

Dvoje na zadnium sidzeni ne skazali ničoho. Na jich znov nakotiłasie šumliva stomlenosť.

— Ja chutko pryjdu, — poobiščav mužčyna. — Nema čoho bojatisie. Ne bôjtesie za mene. Jiêďte daliêj.

jakby vôn do jich ne naležav...

— Vy dvoje idiête za jim, — ticho skazav Karl. — Vôn zavelmi spantałyčany, kob tovčysie v odinočku.

Ale joho ušy okazalisie v dobrum stani — vôn dočuv siêty słova.

— Niê, ja mušu pobyti odin. Ja obiščaju mihom vernutisie.

Vony joho pokinuli i pojiêchali pud zhôrok. Hałas, jaki pry tôm robili, zbudiv napevno vsiêch, chto zasnuv siêtoju sonlivoju rannioju poroju. A, može, vony i ne zasynali: Sissel vyjšła na dvôr odrazu, sviêža i prychorošana. Vona tože zminiała odežu. Išła do jich i ničoho ne hovoryła, ale miêła na sobiê nove płatije. Lohkutki ranišni viêtryk hulav z jeji płatijom. Pud jim była ciêła mołodosť Sissel.

Choč vony odjiêchali z pudvôrka z nebôžčycieju, choč za zamknionymi dverymi jeji pokoja odyhrałasie movkliva drama, Sissel pryvitała jich same tak, koli vony vernilisie. U jôj było štoś nevskrovite.

Hallstein divivsie na Karla; vôn zobačyv, jak na vid Sissel po joho tvarovi proletiêło štoś napodobi zmoranoho tiêniu. Vona tut u čymś pereličyłasie. Vona mihom siête zauvažyła, ale ne dała poznati po sobiê, vyprostiłasie i išła daliêj. Usio siête zdaryłosie bez odnoho słova.

Sissel musiła zapytati:

— Jak pujšło?

— Vona ne žyła, — odkazav Hallstein hołosom, kotory inšy ledvo dočuli.

— A tut usio dobre? — spytavsie Karl, jakby vydavav prykaz. Vôn ne čekav odkazu, a projšov koło jijiê do domu.

Gudrun pujšła za Karlom. Vysoko pudniavšy hołovu, odrazu rušyła za svojim bratom. Hallstein chotiêv jakoś zatrymati jijiê, ale Gudrun ne zatrymałasie, odyjšła bez žadnoho vytłumačenia. Vona miniałasie, koli była bliźko Sissel.

Hallstein i Sissel ostalisie koło samochoda. Hallstein prybližyvsie do sestrê, probujučy znajti štoś, što było v jôj raniêj. Ale toho vže ne było. Sissel kašlanuła i spytałasie pro pojiêzdku.

— A teper vony chutko pojiêdut u svoju dorohu, — skazav vôn nakuneć.

— Takoje jichnie pravo.

Vony stojali, viêdajučy odne pro odnoho mnôho vsiakoji vsiačyny.

— Koli dobre rozvidniêje, po Gretu pryjiêde karetka i zabere do špitala.

Hallstein čuv, jak siêty słova pekut. Zahłyblany v svojich dumkach, vôn skazav:

— Čom vono tak?

Ničoho bôlš ne dodajučy.

— Što?

— Ničoho.

Vôn ono odčuvav, što vže nikoli bôlš ne spotkajetsie z Gudrun z okoncia. Vona ne istniêła.

Dom začav kołychatisie od stomlenosti. Napjatosť na razi opała — i kozytliva radosť tože vyjšła z jich, ne pokidajučy ani sliêdu. Potum pryjšło raptôvne zahłyblenie v son. Siête stałosie v poru, koli čołoviêk zvyčajno vstaje.

Hallstein i Sissel znov siêli na sofu v velikum pokojovi, i zaraz potum pokuj začav perechilatisie. Sissel sidiêła štyvno, jak buďto chotiêła povstrymati sebe od spovzania po stromum schili. Hallsteina zakołychuvav i vtiahuvav son. Žadnoho zvuku ne dochodiło z pokoja, de byli Greta z Karlom.

Dom perechilivsie šče bôlš, ale v dobry i bezpečny sposub. Hallstein vytiahnuvsie i połožyv hołovu na kolinach Sissel. Vona vsunuła svojiê palci v joho vołosy. Hallsteinom strepenuło od dumki:

Nam siête vsio prysniłosie!

Vôn rozhlanuvsie, ošołomlany snom. Ne było vidno ni sliêdu čužych ludi. Byv ono vôn z sestroju, tak jak vono miêło byti v siêtu nôč.

Nu, ty tut, usio-taki, — podumav vôn.

— Sissel...

— Čoho? — sonno skazała vona.

— Nam siête ne prysniłosie?

— Pro siêtych ludi?

— Tak, što vony tut byli.

Vona pokrutiła hołovoju.

— Ty taki zmučany, što tobiê vže vsio mišajetsie, Hallstein. Vony nedaleko odsiôl.

Vôn znov zadrymav. Viêdomo, što vony tut. Sonlivosť nakotiłasie na joho, koli Gudrun pujšła sobiê bez słova vytłumačenia.

Jak čerez mhłu vôn učuv Sissel:

— Ty vsio-taki vernisie do mene.

— Tak. Tobiê tože sniłosie?

— Nam ne sniłosie.

U jeji hołosi byv hôrki ton. Vôn ne môh połapatisie, čom. U jôm zamôcno šumiêv son.

Pered domom začav pipčati samochod.

Hallsteina raptôvno vyrvało zo snu. Zvuk zdavavsie pronizuvati čołovieka naskrôź.

Vôn daliêj ležav z hołovoju na kolinach Sissel. Vona napevno sama zadrymała v časi, koli vôn spav.

— Što to było?

— To toj čołoviêk, vôn tam krutivsie i natrapiv na sygnał.

Napevno. Vôn teper rozpoznav zvuk.

— Ja bačyła, jak vôn pryjšov siudy i začav zabavlatisie z samochodom, — skazała Sissel.

— Ty ne spała?

— Ne znaju.

Vona odmachnułasie od pytania, divjačysie čerez okno na neposiêdlivoho čołoviêka.

— Ja dumaju, vôn šče z nami ne skônčyv. Čuti po sygnałovi, — skazała vona.

Usio vernułosie. Tam stojav samochod z vohnutym peredom i trubiv. Mužčyna, kotory tak viêrno nosiv, mołovsie jak i raniêj. Teper vôn diko natiskav na sygnał, vysyłajučy poperedženie. Joho hołova ni na moment ne ostavałasie na odnom miêsti. Jim zdałosie, što vony čujut joho lepetanie i bzyčanie.

Napjatosť nanovo vernułasie do joho sviêdomosti. I do joho muskułuv — tiêło zbudiłosie. Nureć u son osviêžyv joho druhi raz u siêtu nôč. Vôn znov môh brati udiêł u tôm, što miêło zdarytisie.

Sissel napevno odčuvała štoś podôbnoho. Vona vyprostiłasie i jeji tiêło podužšało. Sygnał klikav z dvoru i toj čołoviêk natiskav joho tak, kob vony odčuli, što zvuk pochodit od inšoji, tiažêjšoji doli, čym jichnia.

— Što vôn, čort joho znaje, robit, što samochod tak pipčyt?

— Tôlko kob vôn znov ne zapaliv joho i ne najiêchav na dôm, jak uperuč, — skazała Sissel.

— Vôn jakraz siête choče zrobiti...

— Posłuchaj!

Znov zatrubiv samochod. Čy siête było tomu, što vony ne mohli pravilno oceniti zvukuv posli bezsonnoji nočy, čy može toj čołoviêk napravdu môh trubiti tak hołosno i nastôjlivo?

Koho vôn klikav?

Hallstein podumav: Čy ja ne povinion vyjti na dvôr i skazati pro zatiahnutu zasłonu? Niê, ne mohu. Mužčyna ž postanoviv, što ne bude zhaduvati nikoli bôlš pro siête, što stałosie, tverdo skazav Hallstein samomu sobiê.

Ale spokuj ne pryjšov.

Posłuchaj...

Trubiênie vyklikało staryje tryvohi — što siête značyt?

— Jak dumaješ, Sissel — što siête značyt?

Hallsteina tak siête vziało, što vôn trochu zajiknuvsie. Sissel skazała tôlko:

— U joho ne vsiê vdoma.

Słova ne byli złôsny. Vony dobre znali, što vôn byv ne menš zdorovy, čym chto-leń inšy.

— Teper i vony joho včuli.

Zo spalni počułasie horačliva rozmova.

Sygnał proniknuv do vsiêch pokojuv. Dvery do spalni odčynilisie ryvkom i z jich vyjšov Karl. Vôn byv dosyć pravdivy, Hallstein joho ne prysniv. Vôn, musit, tože trochu zdrymnuv, na jôm ne było liêtnika. Za jim možna było rozhlediti ščaslivu Gretu z ditiatkom. Było vidno i inšych: akušêrku, Gudrun. Greta trymała ditia. Karl tôlko što vyjšov odtôl.

Vôn skazav čerez plečo:

— Ty ne musiš iti, Gudrun.

To byv rêzki prykaz.

Dvery začynilisie z laskom.

Gudrun ne povinna naveť vychoditi? Karl pryniav trubiênie, kotore čuv, až tak považno.

Prochodiačy i ne divjačysie na jich, Karl zapytavsie:

— Vy ne viêdajete, što na joho najšło?

— Vôn pipčyt.

— My spali i perše što včuli — to trubiênie, — skazav Hallstein.

Poka Karl vychodiv, sygnał protrubiv šče raz. Pronizujučy tych, kotorych klikav. Karl odvernuvsie do Sissel i Hallsteina:

— Chodiête, — skazav vôn. — Koli chočete, možete vyjti.

Joho hołos byv tichi, ale vony rušyli odrazu. Pujšli za Karlom. Karl byv uže na dvorê. Vôn pudyjšov do samochoda i odčyniv dverci. Sissel i Hallstein bačyli, što vôn zrobiv siête z velikim spokojom. Vony vže tože byli na pudvôrku.

Baťko sidiêv na miêsti kirovci. Vôn vysłav šče paru tryvožnych sygnałuv.

— Ty vže vernuvsie? — spytav Karl budionnym tonom. — Tebe dovhovato ne było. A my ode trochu rozsłabilisie.

Sissel schvatiła Hallsteina za pleče, koli zobačyła staršoho mužčynu zbliźka.

Ničoho divnoho, što sygnał tak trubiv.

Karl hovoryv rômnodušno:

— Tobiê čohoś treba?

Staršy čołoviêk vyhladav, jakby ne môh zrozumiêti siêtoho pytania.

— Ja tôlko klikav, — skazav vôn.

Joho krutlivosti teper ne było vidno. Koli vôn byv môcno zvorušany, vona propadała. To była pryčyna, čom Karl môh hovoryti z jim, ne vpadajučy v horačku.

Vony ždali vyjasnienia. Mužčyna vyhladav, jakby ne uvažav za potrêbne ničoho vyjasniati. Karl ne zvernuv na siête uvahi, a spokôjno skazav:

— Vyjdi z samochoda, baťku. Ty tôlko pobudiš usiêch pered časom svojim trubiêniom.

— Ne vsiê zbudiatsie tak lohko siêtoho rania, — skazav čołoviêk.

— Niê, to pravda.

— Tak, same tak, — skazav čołoviêk. — Čy to ne dobra pryčyna? Dla mene?

— Napevno, — skazav Karl.

Sissel i Hallstein podivilisie odno na odne i zachotiêli opynitisie daleko od siêtoho miêstia. Kob tôlko vôn znov ne začav pipčati svojim šalonym sygnałom.

Karl bez sumniêvu chotiêv toho samoho.

— Vyjdi teper z samochoda, baťku. U seredini dla tebe je pryhotovane łôžko. Šče može minuti sporo času, poka pryjiêde karetka po Gretu.

— Ja ne stomivsie.

— A čoho ty ode trubiš?

Staršy čołoviêk ne dav tołkovoho odkazu.

— Ja ode sidžu sam odin.

— Tak, ale ne natiskaj uže na siêty sygnał i ne lakaj sebe, — skazav Karl. — Ja tebe odsiôl vytiahnu!

Vôn zrobiv, jak skazav — protiahnuv ruki do samochoda i schavativ słaboho čołoviêka. Ne było žadnoho problemu vytiahnuti joho z-za kirovnici i sygnału. Vôn okazavsie na zemliê, ale byv tak zmučany, što odrazu siêv.

— De Gudrun?

— U seredini.

— Gudrun! — poklikav baťko.

Gudrun vyjšła tak chutko, jakby tôlko i čekała, što jijiê pokličut.

Vôn pojasniêv.

— Podiviêtesie na jijiê! Podiviêtesie na Gudrun!

Ostatni zdivovano hlanuli na jijiê. Ne zobačyli v jôj ničoho novoho. Jeji baťko, musit, divivsie na jijiê inšymi očyma.

— Što stałosie, tatu?

— Ja choču, kob ty była tut.

Vona ne zapytałasie pro ništo bôlš. Pryvykła do joho kapryzuv. Hallstein sprobuvav zatrymati jijiê — vona posłuchałasie i stała koło joho. Vôn zrobiv nevelički ruch u jeji bôk i podumav:

Usio v poradku...

To jeji baťko nosiv ciêły čas — teper vôn ustav i sprobuvav opanovatisie. Jomu vdałosie uspokojiti svojiê ruki. Koli vôn odzyskav panovanie nad svojim krutlivym tiêłom, vôn pudniav svôj hołos bez bołbotania i začav štoś napodobi proviêrki prysutnych — tut na pudvôrku, na kotorum lude šče nijak ne mohli uspokojitisie.

— Karl, — okliknuv vôn, začynajučy od najbôlšoho i najtemniêjšoho.

— Tak?

— Gudrun, — prodovžyv vôn. Imje, kotore vôn sam jôj nadav. Vono tože tak i zazvučało.

— Tak, — odkazała vona. — Ja tut.

Vona skazała siête tepło i ticho, stojačy koło Hallsteina. Hallstein chotiêv, kob jichni očy spotkalisie i kob vony mohli pudderžati toho biêdnoho čołoviêka, jak vony zrobili, koli peršy raz zobačyli odne odno minułoho večera. Ale teper Gudrun była sliêpo zahledžana v svoho baťka, čekajučy joho prykazuv.

— I teper vy dvoje, što vmišalisie v mojiê spravy, — skazav vôn, odvernuvšysie do Sissel i Hallsteina.

— Tak? — odkazali vony neochvôtno, mašynalno, bo to była proviêrka prysutnosti.

Mužčyna zobrav jich usiêch svojimi očyma i skazav:

— Ja trubiv, jak vy čuli, i vy napevno viêdajete, što ja miêv na uvazi. Tak, ja baču, što vy viêdajete, nehlediačy na toje, što vy pytajetesie i starajetesie siête schovati.

Siête zazvučało neprychilno. Ton joho hołosu obernuv siêty słova v obvinovačanie proti jich. Karl odozvavsie:

— Ty bačyš tôlko toje, sto chočeš bačyti, jak kažny inšy. Ale tut ty ne maješ coho načepiti na nas.

Staršy mužčyna perelakano podivivsie na Karla.

— Ja nikoli ne dumav načeplati čoho-leń na koho-leń.

Karl ne zhodivsie z siêtym.

— Ty probuješ utiahnuti nas usiêch u toje, što stałosie? — spytavsie Karl tverdym hołosom.

— Niê.

— Dla mene vono tak zazvučało, i ja siêtoho ne pryjmaju.

Zmučany baťko odkazav:

— Ja probuju zastupatisie za svoje žytie.

Kažučy siête, vôn lohko počyrvoniêv na tvarovi. Ale kolor zaraz i propav.

— Možlivo, što i tobiê treba siête zrobiti, Karl, — prodovžav vôn. — Ja trubiv, kob tobiê siête prypomniti.

Karl hôrko zasmijavsie:

— Ty mniê ne musiš ničoho prypominati.

— Ty vže tak pominiavsie, — skazav baťko. — A to ž ja stav čołoviêkom, kotory ne znajde nikoho, koli vujde v seredinu.

Jich probrav moroz, koli vony včuli siêty słova. Karl pudyjšov do Hallsteina i skazav jomu potichu:

— Bery svoju sestru i idiête odsiôl. Pospiête sobiê trochu abo prosto idiête, kudy chočete. Vôn ne maje prava vtiahati inšych do siêtoho. Gudrun i ja pryvykli do takich rečuv. Ale vy dvoje povinny odsiôl pujti.

Mužčyna odrazu zrozumiêv, čoho Karl chotiêv, choč i ne čuv, što vôn hovoryv.

— Ne starajsie, Karl. Vony povinny ostatisie, kob vynesti pryhovôr.

Sissel i Hallstein lohko uzdryhnuli od siêtych słôv.

Staršy čołoviêk povernuvsie do jich:

— Vy chočete pujti odsiôl? Ja choču doviêdatisie, što vy znajete pro Krystinu.

— Ja ničoho ne znaju, — skazała Sissel.

Hallstein movčav. Joho ne zapytali až tak bezposerednio, kob vôn musiv odkazuvati. Štoś povisło v nevyryšanosti. Štoś u bratovi i sestrê čekało na okaziju, kob vyrvatisie z siêtoho. Ale vmišałasie Gudrun, kotora pudyjšła do jich:

— Ne pokidajte joho, koli vôn tak prosit. Vôn ne perenosit nijakoho sprotivu. Ostańtesie z jim...

Po jeji hołosi było čuti, što vona bojitsie. Ale vona miêła môć, kob schiliti jich odne do odnoho — Sissel, i Hallsteina, i sebe samuju, tak što vony stali odnoju spokôjnoju krêpostieju.

— I mene tože ne pokidajte, — skazała vona.

Do Hallsteina i Sissel dojšło, jakoju samotnoju była Gudrun. Sissel skazała tichim i nepevnym hołosom:

— My ne zbirajemosie iti.

— Niê, — skazav Hallstein ne dychajučy. — My ne idemo.

Hallstein odčuv, što Gudrun ne odyjšła bez słova vyjasnienia. Teper vona znov vernułasie.

Staršy čołoviêk ustaviv:

— Raz za razom ja diś klikav ludi...

I zasiêksie. Ne dav rady prodovžuvati.

— Nu, čoho ty od nas chočeš? — neterplivo spytavsie Karl.

— Ty ne rozumiêješ? Ale teper to ne tvoje diêło, ot jak. Čy pomniš, što ty skazav, koli my jiêchali siudy diś rano?

— Pevno, — odkazav ošelešany Karl.

— Čy ne dumaješ, što mniê tože može byti potrêbna jakaja-leń zôrka? — odčajno skazav staršy mužčyna.

Karl ničoho ne odkazav.

— Ja ne mohu pokinuti siêtoho i pujti do ničoho. Ty povinion zrozumiêti siête, Karl.

— Nu to ja choču tobiê prypomniti, što ty skazav: Ty skazav, što vsiê majut jakujuś odnu, poka žyvut.

— Tak... — skazav joho baťko.

— Tomu ja tobiê ne viêru, koli ty kažeš, što ideš do ničoho. Čom ty robiš ciêłe siête vidovišče i tôlko vystavlaješsie na smiêch? — rozdražniono skazav Karl.

Mužčyna odvernuvsie. Vôn zauvažyv Sissel i zvernuvsie do jijiê:

— Jak bačyte, čołoviêka ne pytajut, kudy joho vtiahajut.

— Niê, to pravda, — odkazała Sissel. — Hallsteinovi i mniê nichto ničoho ne skazav pro siêtu nôc.

— Tak, kažny dumaje pro sebe, — skazav staršy čołoviêk.

— Probačte, — skazała zavstydana Sissel.

— Nema za što. Ale što vy dumajete pro toje, što stałosie z Krystinoju v tôm zamknionum pokojovi?

Sissel mimovôlno dotknułasie do svoho brata posli siêtoho nespodiêvanoho pytania. Pokrutiła hołovoju. Mužčyna skazav:

— Niê. Vy, musit, zanadto daleko od siêtoho. Ale čom jeji ostatnia hodina nastała v siêtu nôč? Ja dumav poładitisie z jeju diś.

Sissel zbentežano diviłasie na inšych. Jeji zrok upav na Karla, kotoroho vona vstydałasie i bojałasie, ale do kotoroho vona vsio-taki ciêły čas povoročuvałasie i pered kotorym pilnovałasie.

Karl zauvažyv jeji pohlad i chutko vstupiv u rozmovu.

— Ty znov svoje? — skazav vôn do baťka. — Pro siête my ničohutki ne viêdajemo! Ty nikoli pro siête ničoho ne doznaješsie, koli sam ne znajdeš odkazu. Ty pevny, što ty chotiêv siête zrobiti diś? I čy to ne ty sam postanoviv, što pro siête zdarenie ne treba vže bôlš tołkovati?

Baťko skazav:

— To było moje žyčenie. Toje, što čołoviêk sobiê žyčyt, často stajetsie čymś insym, odčuvajetsie jak štoś inše, chutčêj čym čołoviêk pospiêje ohlanutisie. Ja trubiv, bo ja zastupajusie za svoje žytie, jak ja skazav.

— Tak, tak, ty siête skazav. Skazav bôlš jak treba.

Mužčyna zatrepetav rukami.

— Skazav bôlš jak treba? Tebe teper uže nic ne obchodit, Karl, posli toho, čerez što ty tut projšov, u siêtum čužôm domi. Ja baču po tvojich očuch, što ty ne maješ čoho skazati, koli hovoryti pro čyjiêś potreby. To ničoho kiepśkoho, ale...

Karl movčav.

Joho baťko znov povernuvsie do Sissel.

— Pevne odno — Krystina vypustiła duch same koli ja dumav iti do jije i poładitisie z jeju. Ja byv u dorozi. Čy to ne divne?

Sissel była rozstrojana i odkazała neochvôtno:

— My ničoho pro siête ne viêdajemo.

— Ditia, — skazav čołoviêk. — Nichto ne vybiraje toho, što jomu zvalujetsie na hołovu.

Hallstein bačyv, jak Sissel odnočasno złovałasie i vstydałasie. To było preč tak, jak skazav siêty čołoviêk — u tebe ne pytalisie zavčasu. Ale što z tymi, kotory načêplali siête na tebe? — neprychilno podumav Hallstein. Čy to tože ne miêło velikoho značenia? Ditia, skazav čołoviêk, siêty krutel, kotory pryniôs siête vsio do jichnioho domu.

— U kažnum razi, ja nikoli tam ne była, — skazała Sissel. — Tak što dajte mniê spokuj.

Hallstein jak zašokovany divisie na Sissel. Vona napevno była peremučana i do vsioho siêtoho Karl stojav bliźko jijiê — vona dojšła do visklivoho tonu, kotory byv dla jijiê taki čužy i robiv jijiê žaluhôdnoju. Zanechajanoju i žaluhôdnoju. Hallstein divivsie na jije, mučany strachom pered nadychodiaščym rozpytami. Chutko nadyjde i joho koliêjka. Staršy mužčyna stojav i mučyv Sissel — to byv tôlko korotki odkład. Vôn potiêv i bojavsie, joho tisnuło v žołudkovi.

Staršy čołoviêk ne zvernuv uvahi na odmôvny odkaz Sissel, a natiskav na jijiê šče mucniêj. Vona była stomlana i perelakana i zrobiła nečuvanu rêč, kob oboronitisie.

— Zapytajte lepi Hallsteina! — vykryknuła vona. — To vôn tam byv!

— Niê! — dodała vona odrazu potum.

U Hallsteinovum nutrê vsio perevernułosie. U siêtuj samuj chvili, koli Sissel kazała siêty słova, joho žołudok stisnuvsie i jomu zarabiêło v očuch. Vôn čuť pospiêv zrobiti diki skok na druhu storonu samochoda. Tam vôn zmôh rozšmorhnuti svôj uzeł. Vôn schvativsie za dverci.

Sissel była pry jôm u siêtum samum momenti.

— Tobiê nedobre?

Vona odvoročuvała zrok, koli pytałasie.

— Skôl tam! To tôlko... Teper uže dobre.

— Ja ne chotiêła siêtoho skazati, poviêr! Ja ne chotiêła. Ale ja takaja zmučana, što ne znaju, što roblu. Čuješ, što ja kažu?

— Tak.

— Viêryš mniê?

— Tak.

— Što stałosie? — kryknuv Karl ponad pocarapanym dachom samochoda.

— Ničoho, — odkazała Sissel. — Teper vôn uže v poradku.

— Na, — chutko skazała vona i podała Hallsteinovi štoś suchoje, kob vôn vyter rot. Potum vony vyjšli z-za samochoda. Hallstein čuvsie jak małoje ditia. Tam stojav Karl i tam byv joho baťko, u tôj samuj vojovničuj postavi, što i vperuč.

Karl uziav baťka za plečo.

— Ne žačynaj znov. Vona maje raciju, vony ne musiat odkazuvati, čom Krystina vmerła diś unoče.

Mužčyna osvobodivsie od synovoji ruki.

— Ja dumaju, što mohu pytatisie koho choču. Kažny maje štoś skazati.

Hallstein čuvsie paskudno. Ne miêv odvahi povernutisie do čołovieka, kotoroho ne možna było uniknuti. Posered svoho strachu Hallstein šče i roznervovavsie, zobačyvšy, što Sissel vyhladaje takoju zanechajanoju. Zanechajanosť była ostatnioju rêčoju, za kotoru možna było b dohaniati Sissel. Ranišnie sviêtło było ostre i pokazuvało jijiê v ciêłuj jeji žaluhôdnosti. Vona ne povinna tak vyhladati. Bo vona ne była takaja, to była nepravda.

Staršy čołoviek ne zvoročuvav uvahi na sprotiv, koli išłosie pro Krystinu, vôn uže pudychodiv. Hallstein divivsie na joho i odčajno probuvav znajti, što jomu skazati. Vôn čuv, što joho znov može vyrvati.

— To pravda, što kaže tvoja sestra — što ty viêdaješ pro Krystinu bôlš za nas?

— Ne viêdaju, — odkazav Hallstein.

Što ja maju zrobiti? — dumav vôn. Vôn čuv na sobiê očy tulkoch ludi, probuvav znajti zrok Sissel pomiž jimi, ale vôn jomu ne spodobavsie, bo byv škodôblivy i zavstydany.

Mužčyna lohko zatrepetav rukami, prybližajučysie do joho.

— Ty povinion posłuchatisie, koli taki zmučany čołoviêk jak ja prosit tebe odkazati na joho pytania. Ty natôlko veliki, kob usio rozumiêti, ty ne možeš schovatisie pud čym-leń. Ty ostatni bačyv Krystinu žyvoju i tomu vsio, što ty škažeš, dla mene važne. Vona z toboju tože hovoryła — bo vona ne onemiêła včora v samochodi.

Vôn perestav hovoryti i podivivsie na Hallsteina z prynukoju.

Hallstein odčuvav tiažu rečuv, kotorych doviêdavsie. I znav odnu važnu rêč: što Krystina vstała z łôžka i zatiahnuła zasłonu — kobiêta, kotoru nosili na rukach čuť ne ciêły rôk.

— Tak, — skazav vôn.

— Što tak?

— Vona mohła hovoryti.

— To žadion sekret, ale što vona skazała?

Hallstein schvativsie za odnu rêč, kotoru možna było skazati bez žadnoji škody.

— Vona skazała, što čekaje...

— Što ja pryjdu? — perebiv jomu čołoviêk.

— Tak.

— Čujete? — vykryknuv vôn jak udyrany. — Vona čekała!

Vôn znov perestav zabołbotuvati jich i nabrydati jim. Siêta viêstka jakby vskołychnuła v jôm diki nespokôj. Vôn obyjšhov kruha samochoda. Sam ne svôj.

Karl pospiêšno šepnuv Hallsteinovi:

— Ani słova pro toje, što vona mohła choditi — koli vona pro siête vspomniła! Vôn ciêły čas znav, što vona mohła choditi, ale nikoli pro siête ne zajiknuvsie. Vôn ne može sterpiêti, koli pro siête hovorat.

— Ale...

— Vôn ne pereniôs by, koli b jomu siête skazali. Tomu vôn nosiv jijiê ciêły rôk.

Hallstein zadryžav, jak od Karlovych słôv, tak i od polohki, što sekret pro gardynu povinion ostatisie sekretom.

Staršy mužčyna probuvav pozbiratisie z dumkami i skazav do Hallsteina:

— Nie, ja bôlš ne budu tebe mučyti. Teper, koli ja doznavsie pro siête... Ale podumati tôlko: same koli ja išov do jijiê! A teper jijiê vže nema.

Možlivo, naveť ne usvidomlajučy sobiê siêtoho, vôn daliêj pohrôzlivo stojav pered Hallsteinom i Sissel. Musiv umišatisie Karl.

— Ty skazav, što bôlš ne budeš jich mučyti — ale teper ty znov za jich berešsie. Vony ne majut z siêtym ničoho spôlnoho.

— I to ty siête kažeš, Karl? — skazav joho baťko. — De ty teper byv by, koli b my do tebe tak odnosilisie: ne słuchali tebe, koli ty vernuvsie dodomu kontužany? My ani razu tobiê ne skazali, što my ne majemo z tym ničoho spôlnoho.

— To było štoś inše, ty ž môj baťko. A teper ja dumaju, što ty povinion perestati.

— Ty pro siête ničoho ne znaješ!

Karl skazav z môcieju:

— Ja znaju pro siête dosyć mnôho. Tak što teper ja tobiê štoś skažu. Ty ne musiš bojatisie, što ty ne pospiêv zahładiti spravy, baťku. Ty nosiv i v taki sposub zahładiv jijiê, i ja nikoli siêtoho ne zabudu. Ja dumaju, što na siêtum ty povinion stojati.

Usie podivilisie na Karla. Podivilisie z zadovoleniom. Baťko podivivsie na joho peršy. Zrobiłosie ticho. Vony odčuli, što zapav važny i zaspokôjlivy pryhovôr.

Jakaja hoža ranicia, raptom podumali vony.

— Ja maju ochvotu štoś zrobiti, — proburmotav čołoviêk, znov začynajučy svoje trepanie jazykom. — Vy možete sobiê dumati što chočete, ale ja maju ochvotu zatrubiti! Tak što prošu vas propustiti mene do samochoda.

Ostatni słova byli skazany do Sissel, kotora stojała koło dverci samochoda. Sissel odsunułasie z neveličkim pokłonom, jakoho vona i ne dumała robiti. Tak poprostu zrobiła.

— Niê, žadnoho pipčania bôlš, — skazav Karl, perepuniajučy joho. — Vyłaź odtôl.

Staršy mužčyna posłušno vyliz. Potum hlanuv na Hallsteina.

— Ty skazav mniê veliku rêč, Hallstein. Ja choču podiakovati tobiê. I pro toje, što stałosie naposliêdok, čoho nichto ne bačyv, ja tože doznajusie.

Karl ne odryvav očy od joho. Ale Hallstein byv ščaslivy.

— Naperedi dovha doroha, — bołbotav čołoviêk. — Ja dumav, što my rozberemosie zo vsiêm ode. Ale ja doznajusie toho, čoho šče ne doznavsie, naveť koli b mniê pryjšłosie projti čerez ohoń i vodu. Ja ne spočnu, poka vo vsiôm ne rozberusie!

Vôn čupuryvsie i hovoryv vysokošparny słova, ale vsio-taki ne vyhladav smiêšno. Karl ne vmiêšuvavsie i ne hovoryv jomu, što vôn tôlko mučyt sebe. Vony viêdali, što vôn nikoli ne doznajetsie, što stałosie v tôm zamknionum pokojovi, ale vôn ne byv smiêšny same tomu, što tverdiv, što zmože doznatisie. Koli vony podumali, što vôn uže dav rady zrobiti, vony jomu viêryli. Choč vôn i čuť stojav na nohach posli siêtoji nočy i joho ruki ne perstavali trepetati.

Zamiś tryvožnoho trubiênia vony včuli korotki i zvyčajny sygnał od hostincia. Do domu pudjiždžała velika karetka.

Krutlivy mužčyna zneruchomiêv, z rukami svobôdno povisłymi po bokach, posered zachvatu zvorušanosti.

— Što to?

— Pryjiêchała karetka po Gretu i ditia, — spokôjno odkazav Karl. — Ja z jimi dohovoryvsie. Vony skazali, što pryjiêdut z samoho rania.

— Rozumiêju. Ja zabyvsie pro siête, — skazav čołoviêk.

— Značyt, teper nastała ranicia dla vsiêch nas! — dodav vôn. — I my zaraz pojiêdemo daliêj.

Siêty słova zakołoli v Hallsteinovum serci. Ale ode ničoho ne zatrymaješ. Jasnošara karetka pudjiêchała pud dôm zo spokôjnoju siłoju i jijiê ne možna było zatrymati sekretnym žyčeniom. Čy vsio zaraz propade? Tak, a coho inšoho ty spodivavsie? Gudrun uže biêhła skazati Greti i akušêrci.

Karetka stała koło Karlovoho nedobitoho grata. Z jijiê vyjšli dva žvavy mołodyje mužčyny i vytiahnuli nosiłki. Vony zahovoryli do Karla i rozsmijalisie. Krutlivy Hjalmar bezdopomôžno divivsie na jich. Mužčyny korotko podivilisie na joho, ale smijalisie bôlš z samochoda.

— Vy, može, dumajete, što vôn ne pojiêde? — spytavsie staršy mužčyna.

— Siudy, prošu, — chutko skazav Karl.

Vony pospišali do domu, sliêdom za Karlom. Staršy čołoviêk poplôvsie za jimi, bołbočučy štoś pro ludi, z kotorymi jomu treba pohovoryti. Vyhladało, jakby jomu ne zaležało, kob ostatisie teper odnomu z Hallsteinom i Sissel.

Raptom vony ostalisie sami.

Divno.

Čom vono tak?

Brat i sestra podivilisie odno na odne. Sissel stoś hryzło, vona pudyjšła bližêj:

— Hallstein...

Vôn dobre znav, što.

— Nu? — neochvôtno skazav vôn.

— Ja ne chotiêła zrobiti toho, što zrobiła, napravdu! Ty ž viêdaješ, što ja nikoli na tebe ne kažu. Vona samo vyskočyło z mene, perše čym ja podumała.

— A nu joho, — skazav vôn, zavstydavšysie.

Z siêtym kuneč. Vony stojali i movčali. Odčuvajučy nenazvany bôl.

— Nadzvyčajno, jak ode vsio vorušytsie, — odozvavsie znakomy hołos za jimi, perše čym vony pospiêli očomatisie.

Tore.

— Skôl ty vziavsie? — neprychilno spytałasie Sissel.

— Dobroji ranici, — usioho skazav vôn, jakby pryjšov same v takuju poru, koli joho čekali.

Odeža Tore była złachmačona posli łazinia po mokrych korčach i traviê, ale ne było ničoho złachmačanoho v joho očuch — naveť koli vony i byli sonnyje, to vsio-taki uvažno divilisie na Sissel.

— Ja byv ode, — odkazav von na jeji pytanie.

— Ode?

Vôn machnuv rukoju. Tôlko tak sobiê, bo vona siête viêdała, posli toho jak vôn spotkav Hallsteina vnočê.

— Ode nedaleko, — skazav vôn.

Sissel podiviłasie pered sebe.

— To musiło byti nelohkie, — skazała vona.

— Tak, ale ja musiv zobačyti, jak siête skônčytsie. Siêty cyrk.

— Aha.

— Nu i ja natknuvsie na Hallsteina i poprosiv joho peredati tobiê, što pryjdu.

Vona daliêj diviłasie v dal.

— Ja baču, što ty dostała môj pryviêt.

— Napravdu? — spytała vona.

— Vyhladaje na toje, što vony narešti pojiêdut, — skazyv Tore rômnodušno.

Sissel stresonuła hołovoju.

— Što ty znaješ pro siête, i vohule pro vsio? Lepi idi sobiê odsiôl!

Vôn ne byv tym samym Tore, kotoroho vony bačyli včora. Vôn tože pominiavsie.

— Ty... — začav vôn, dotykajučysie do jeji pleča. Tonom, kotory pronizav Hallsteina. Tonom, kotoroho vôn nikoli vperuč ne čuv. Tonom, kotory rozrôssie v jôm.

A potum Tore odvernuvsie i pujšov sobiê. Z pudniatoju hołovoju i lohko odmiêniany. Ale ne peremožany. Naproti.

Hallstein ne osmiêlivsie podivitisie na Sissel. Vôn chutko pujšov. Do domu. Sissel rušyła za jim. Vôn čuv i bačyv:

Ty... — skazav Tore i dotknuvsie do jijiê.

Ciêłoju Sissel korotko strepenuło.

Tore vže dostaje tebe, — chotiêv vôn skazati Sissel, koli tôlko navinetsie okazija.

Pryčyni ziêvy, Hallstein! — odkazała b vona.

Ale Tore vže jijiê dostavav. Vôn ne odčuvav ani čutočki neprychilnosti do Tore. Zanedovho vôn znov bude tut. To teper pravdivy Tore.

Koli vôn vujšov do domu, z Gretinoho pokoja doletiêli do joho šum i ožyvlana rozmova. Usiê zobralisie tam, šykujučy Gretu do perenosin do karetki.

Sissel ne vujšła za jim, jak vôn spodivavsie. Čerez okno vôn bačyv, jak vona daliêj stojit na pudvôrku v ranišnium poviêtry. Jak buďto vona napovniałasie krovleju i žytiom posli nedavnioho vstydu, koli vydała joho krutlivomu čołoviekovi, kob uratovati sebe. Tore vže chutko dostane jijiê, podumav vôn, divlačysie na sestru.

Do joho pudyjšła Gudrun.

To było pravilne i naturalne.

Pravilne i naturalne, ale vsio-taki joho horło začało môcno i nebezpečno zatiskatisie. Vôn chutko peresunuvsie v kutok pokoja, kob Sissel ne mohła zobačyti joho z dvoru. Gudrun mohła pujti za jim i vona tak zrobiła. Vona stojała zbentežana i diviłasie v pomôst. Zbentežana peršy raz od času, jak ode pojaviłasie.

— Ja zobačyła, jak ty vchodiš...

— Aha?

— I viêdała, što budeš odin...

— Nu.

— My zaraz pojiêdemo.

Hallstein kivnuv hołovoju.

Čom vono tak? — vôn môh by zapytatisie, ale ne Gudrun.

— Ja chotiêv by, kob vy pobyli dovš, — vytisnuv vôn z sebe.

Divny i nejasny dumki biêhali siudy-tudy v joho hołoviê. Čy vôn ne povinion štoś jôj prypomniti? Jak vony miêrali ruki vnočê?

Vona stojała bliźko joho i vôn dotknuvsie do jijiê, jak Tore na dvorê dotknuvsie do Sissel — vôn čuv, što čyrvoniêje. Vona pojiêde, ale vona ž može i vernutisie? Vona može napisati do mene.

Vona ne skazała ni słova. Była jak sama ne svoja.

— To było divne, — skazav vôn, nepevno usmichajučysie. — Pomniš, jak my miêrali ruki?

— Tak.

Vona ne skazała siêtoho tak, jak dumała, što skaže. Tak, usioho skazała vona. Vôn mihom zrozumiêv, što vôn na kiepśkuj dorozi. Čy to tôlko mojiê zamotany dumki?

— Ty možeš napisati do mene! — skazav vôn poryvisto, jakby ratujučysie od čohoś.

— Napisati?

Jôj było tiažkovato vernuti sobiê hołos.

— Što ja mohu napisati?

Vôn štoraz bôlš bentežyvsie.

— Ne možeš?

— Zobačymo, — odkazała vona.

— Čy nema čoho? — odčajno zapytavsie vôn. Vôn ne môh siêtoho vykazati inačej — ale choč jôj było tôlko trynadceť, vona zrozumiêła odrazu.

— Niê, — skazała vona i počyrvoniêła.

Kob ubezpečytisie, vona załožyła ruki nazad.

— Što? — skazav vôn ticho, koli v joho hołoviê šumiêło. Ale vôn zobačyv, što vona załožyła ruki nazad, i to byv dosyć vyrazny znak.

— Ale ja sidiêv koło tvoho łôžka i... — skazav vôn, kob domohčysie jakohoś prava dla sebe. Vôn čuvsie pokryvdžany.

— Nu tak, ale to ne maje značenia, — skazała Gudrun.

Jak to?

Joho oslipiło, koli vona pojaviłasie včora večerom i stałasie žyvoju Gudrun z okoncia v ščytovi. I slipota daliêj ne pokidała joho. Usio, što vona skazała i zrobiła, ničoho ne značyło.

Vona spytała:

— Ty zazłovav?

— I ne dumav! Čoho mniê złovati? — skazav vôn i chmyknuv.

Koli b vôn tôlko môh skazati jôj, jak vono było: jak Gudrun z joho davnioji zabavy obrosła tiêłom z krovleju.

— Što ty teper budeš robiti? — zapytavsie vôn. Tôlko vôn maje pravo siête znati.

Vona ne odkazała. Stojała, odvernuta od joho. Ale vôn musiv doznatisie i tomu potrebovalno zapytavsie:

— Što ty teper budeš robiti? Daliêj?

— Ne spuskati očy z krutela, — chutko odkazała vona i pokazała na spalniu.

Hallstein ne spodivavsie takoho odkazu i ne viêdav, što skazati.

Tohdy prozvučało toje, što jijiê hryzło:

— My nadojidajemo vsiudy, de ne pojavimosie.

Vôn ne odkazav. Potum poškodovav siêtoho. Nadojidajut? Niê!

Jôj treba było iti.

— Byvaj, — skazała vona, trymajučy ruki zzadu, kob vôn ne zrozumiêv jijiê nepravilno.

— Byvaj, — odkazav vôn.

Vona była ciêły čas čyrvona. Jomu siête podobałosie.

Vona odvernułasie i vujšła do pokoja, de vony šumiêli i zbiralisie v dorohu — joho ostatnie spotkania z Gudrun ne tiahnułosie dovho, ale jomu zdałosie, što tak. Vôn divivsie, jak jeji chutki, spravny nohi znikajut u dveruch i staravsie ne vypustiti odkôlś z serediny nedorosłoho chlipania.

Vujšła Sissel, zaniata svojimi kłopotami. Ale vona vsio-taki miêła očy na svojôm miêsti.

— Što vy tut robite z Gudrun? Vy tut prostojali dovhi čas. Vy vže zakochalisie?

Vôn odkazav jôj, jak vona zasłužyła:

— Pryčyni ziêvy!

Greta była vže hotova. Sissel tože vujšła posobiti — teper usiê vyjšli. Z velikoho pokoja do siêniuv i na pudvôrok, bez zatrymki.

Na peršy pohlad vony vyhladali jak na pochoronach — ale chutko jichnia procesija zminiłasie v pochôd žytia. To Greta, kotora ležała na nosiłkach, pryčyniłasie do siêtoho. Vona radosno i ščero diviłasie kruhom sebe. Karl išov peršy, kob prytrymati dvery.

Hallstein spočatku dumav ostatisie v seredini, ale i joho potiahnuło za vsima.

Krutlivy mužčyna byv to zzadu, to speredu, to zboku. Sissel i Gudrun išli ostatni, razom z akušêrkoju.

Mužčyna lepetav.

— Nu, teper my pokidajemo siêty dôm. Tak, mnôho zminiłosie od učora... i ne tôlko dla mene...

— Tak, tak, tak, — povtorav Karl, probujučy joho vtichomiryti.

Mužčyna rozhlanuvsie kruhom, jak buďto chočučy zapometati raniciu v siêtum miêsti.

— Krystina vmerła v vesnianuju nôč. Čy to ne divne? Što chtoś umiraje v vesnianuju nôč?

— Tak, tak, tak, — povtorav Karl naperedi.

— Nu, my odjiždžajemo, Hallstein! — hołosno skazav staršy čołoviêk, złujučysie, što jomu perebivajut. — I jak ja kazav, toje, što ty ne môh mniê skazati, ja doznajusie sam. Ja ne spočnu, poka ne doznajusie! Ja ne budu jiêsti i spati...

U siêty moment vôn vyhladav jak čołoviêk na jakôjś veršyni. Hallstein ne znajšov čoho odkazati.

— Daj mniê ruku, — skazała Greta na nosiłkach, vytiahajučy svoju ruku z-pud koca.

Vôn ochvôtno vykonav prośbu.

— Nu, teper i vy dvoje narešti možete pujti spati, — skazała Greta. — Spasibo, Hallstein.

Gudrun kivnuła hołovoju, minajučy joho. Vona vže rozvitałasie z jim.

Sissel tože skazali do pobačenia, choč jôj siête rozvitanie ne obujšłosie tak lohko. Ale siête naładitsie samo soboju. Gretu vstavili do karetki i vona znikła z očy.

— Ja tože choču z vami, kob napevno zajiêchati tudy! — skazav Hjalmar i z trepetom ukarabkavsie na perednie sidzenie karetki. — Ja vže najiêzdivsie starymi roztresami, — dodav vôn.

Stary roztres zabručav. Karl sidiêv za kirovnicieju, zboku sidiêła Gudrun. Vôn kivnuv do Hallsteina, koli samochod začav kotitisie vniz:

— Možlivo, my znov spotkajemosie, koli vyrosteš. A teper idi i vyspisie.