Home For Our Children Articles Belles-Lettres Dictionary Audio Files Contact Us Svoja.org on Facebook
Our language, our choice, our fate...
Kozak
Click to enlarge...

Na što b ne podivivsie, pro što b ne podumav, usio zdavałosie jomu sviêtłym, radosnym i ščaslivym...

Anton Čechov — translated from Russian by Jan Maksymiuk

Arendator chutora Nizy Maksim Torčakov, berdianśki miščanin, jiêchav zo svojoju mołodoju žônkoju z cerkvy i vjôz tôlko što posvečanu pasku. Soncie šče ne pudymałosie, ale na vschodi nebo vže rumjaniłosie i zołotiłosie. Było ticho... Perepjôł kryčav svoje „piti pôjdem! piti pôjdem!” i daleko nad kurhančykom nosivsie šulak, a bôlš u ciêłum šyrokum stepovi ne było vidno ni odnoji žyvoji dušê.

Torčakov jiêchav i dumav pro toje, što nema liêpšoho i veseliêjšoho praznika, čym Chrystove voskresienije. Oženivsie vôn nedavno i teper spravlav z žônkoju peršy Velikdeń. Na što b ne podivivsie, pro što b ne podumav, usio zdavałosie jomu sviêtłym, radosnym i ščaslivym. Dumav vôn pro svoju hospodarku i odčuvav, što vsio v joho ide spravno, chatni spraty takije, što liêpšych i ne treba, usioho chvataje i vsio dobre; divivsie vôn na žônku — i vona zdavałasie jomu hožoju, dobroju i łahôdnoju. Radovav joho i svitanok na vschodi, i mołodaja travka, i joho tresušča laskotliva bryčka, podobavsie naveť šulak, kotory tiažko rozmachuvav kryłami. A koli vôn po dorozi zahlanuv u korčmu zakuryti paperosa i vypiv kilišok, jomu stało šče veseliêj...

— Skazano, veliki deń! — zahovoryv vôn. — Taki veliki! Počekaj, Lizo, zaraz soncie začne ihrati. Vono na kažny Velikdeń ihraje! I vono tože radujetsie, jak lude!

— Vono ne žyvoje, — zavvažyła žônka.

— To ž na jôm lude je! — vykryknuv Torčakov. — Bôhme, je! Mniê Ivan Stepanyč rozkazuvav — na vsiêch planetach je ludi, na sonci i na miêseci! Napravdu... A može, učony lude i brešut, čort jich znaje! Postôj, jakiś kôń stojit! Tak i je!

Na połovini dorohi dodomu, koło Kryvoho Jaru, Torčakov i joho žônka zobačyli osidłanoho konia, kotory stojav neruchomo i niuchav zemlu. Preč pry dorozi, na kopčyku sidiêv, zohnuvšysie, ryžy kozak i divivsie na svojiê nohi.

— Chrystos voskres! — kryknuv jomu Maksim.

— Vojistinu voskres, — odkazav kozak, ne pudymajučy hołovy.

— Kudy jiêdeš?

— Dochaty, dali volu.

— To čoho tut sidiš?

— Ot tak... zanedužav... Nema môci jiêchati.

— A što tobiê bolit?

— Ciêły bolu.

— Hm... o-to bida! U ludi praznik, a ty słabuješ! Ty b do sioła abo na zajiêzdny dvôr jiêchav, čoho tak sidiêti?

Kozak pudniav hołovu i obvjôv stomlanymi, chvorymi očyma Maksima, joho žônku, konia.

— Viête same z cerkvy?

— Z cerkvy.

— A mene praznik v dorozi zastav. Ne dav Bôh dojiêchati. Teper siêsti b i jiêchati, a môci nema... Viête, pravosłavny, dali b mniê, projiêzdnomu, posvečanoji pasočki rozhoviêtisie!

— Pasočki? — zapytav Torčakov. — Vono možna, ničoho... postôj, zaraz...

Maksim chutko pošukav u svojich kišeniach, hlanuv na žônku i skazav:

— Nema v mene nožyka, kob odrêzati. A odłomati rukoju — ciêłu pasku popsuješ. O-to zadača! Pošukaj, čy nema v tebe nožyka?

Kozak čerez siłu vstav i pujšov do svoho sidła po noža.

— Ot šče vydumali! — złôsno skazała žônka Torčakova. — Ne dam ja tobiê pasku kryšyti! Čy ne stydno bude jijiê porêzanu dodomu vezti? I chto siête bačyv — u stepovi rozhovlatisie? Jiêď do sioła do mužykôv i tam rozhovlajsie!

Žônka vziała z ruk muža velikodnu pasku, zavinutu v biêły ručnik, i skazała:

— Ne dam! Treba znati poradok. To ne pirôh, a svečana paska, i hrêch jijiê bez tołku krojiti.

— Nu, kozače, ne pohniêvajsie! — skazav Torčakov i zasmijavsie. — Žônka ne pozvolaje! Byvaj, nam u dorohu!

Maksim šarpnuv lejci, cmoknuv, i bryčka z laskotom pojiêchała daliêj. A žônka šče ciêły čas dokazuvała, što rêzati pasku, ne dojiêchavšy do domu, — hrêch i neporadok, što vsio povinno miêti svoje miêstie i čas. Na vschodi, krasiačy pušysty obołoki raznymi kolorami, zasijali peršy sonečny promeniê; počułasie piêsnia žavoronka. Uže ne odin, a try jastreby-šulaki, na odlehłosti odin od odnoho, nosilisie nad stepom. Soncie čuť-čuť pryhrêło, i v travie odozvalisie cvirkuny.

Odjiêchavšy bôlš za verstu, Torčakov ohlanuvsie i pilno podivivsie v dal.

— Ne vidno kozaka... — skazav vôn. — Ot bidačyna, zadumav u dorozi zanedužati! Nema hôršoji bidy: jiêchati treba, a môci nema... Čoho dobroho, umre v dorozi... Ne dali my jomu, Lizaviêto, paski, a pevno ž i jomu treba było dati. Pevno ž i jomu rozhoviêtisie chočetsie.

Soncie vzyjšło, ale ihrało vono čy niê, Torčakov ne bačyv. Ciêłu dorohu do samoho domu vôn movčav, pro štoś dumav i ne spuskav očy z čornoho chvosta konia. Neviď-čom na joho najšła nuďha, i od prazničnoji radosti v hrudiach ne ostałosie ničoho, jak buďto jijiê i ne było.

Pryjiêchali dodomu, pochrystosovalisie z robôtnikami; Torčakov znov poveseliêv i rozhovoryvsie, ale jak siêli rozhovlatisie i vsiê vziali po kuskovi posvečanoji paski, vôn nevesioło podivivsie na žônku i skazav:

— A nedobre, Lizaviêto, što my ne dali tomu kozakovi rozhoviêtisie.

— Čudak ty, jej-bohu! — skazała Lizaviêta i zdivovano stisnuła plečyma. — De ty vziav takuju modu, kob svečanu pasku rozdavati po dorozi? Nevže ž to zvyčajny pirôh? Teper vona porêzana, na stoliê ležyt, nechaj jiêsť, chto choče, choť i tvôj kozak! Čy ž mniê škoda?

— Vono to tak, a škoda mniê kozaka. Bo ž vôn hôrš žebraka i siroty. U dorozi, daleko od domu, chvory...

Torčakov vypiv puv šklanki čaju i bôlš uže ničoho ne jiêv i ne piv. Jiêsti jomu ne chotiêłosie, čaj okazavsie nesmačnym, jak trava, i znov stało nudno. Posli rozhoviênia lahli spati. Koli hodiny čerez dviê Lizaviêta pročnułasie, vôn stojav koło okna i divivsie na dvôr.

— Ty vže vstav? — zapytała žônka.

— Ne spitsie čomś... Ech, Lizaviêto, — uzdychnuv vôn, — pokryvdili my z toboju kozaka!

— Ty znov z kozakom! Davsie tobiê siêty kozak. Bôh z jim.

— Vôn carovi słužyv, može krov prolivav, a my z jim jak z svinioju obujšlisie. Treba było joho chvoroho dodomu pryvesti, pokormiti, a my jomu kusočka chliêba ne dali.

— Tak, dam ja tobiê pasku psovati. I to šče svečanu! Ty b jijiê z kozakom pokryšyv, a ja b potum doma očyma łypała? Bač ty joho!

Maksim potichutku pujšov od žônki na kuchniu, zavinuv u połotencie kusok paski i pjať jijeć i pujšov do kłuni do robôtnikuv.

— Kuźma, kidaj harmoniu, — zvernuvsie vôn do odnoho z jich. — Sidłaj gniadoho abo Ivančyka i jiêď jak najchutčêj do Kryvoho Jaru. Tam chvory kozak z koniom, i ty oddaj jomu siête. Može, vôn šče ne pojiêchav.

Maksim znov poveseliêv, ale, poždavšy kilka hodin Kuźmy, ne vyterpiv, osidłav konia i pojiêchav jomu navstrêcu. Ustrêtiv joho koło samoho Jaru.

— Nu što? Bačyv kozaka?

— Nihde nema. Musit, pojiêchav.

— Hm... ot tobie na!

Torčakov uziav od Kuźmy tłumačok i pojiêchav daliêj. Dojiêchavšy do sioła, von zapytavsie v mužykôv:

— Bratki, ne bačyli vy chvoroho kozaka z koniom? Ne projizdžav siudoju? Sam ryžy, chudy, na gniadum koniovi.

Mužyki podivilisie odin na odnoho i skazali, što kozaka vony ne bačyli.

— Z pôčtoju čołoviêk jiêchav nazad, to dokładno, a kob kozak abo chtoś inšy, takoho ne było.

Vernuvsie Maksim dodomu pud obiêd.

— Sidit u mene v hołovie siêty kozak i choť by što! — skazav vôn žônci. — Ne daje spokoju. Ja ciêły čas dumaju: a što, koli to Bôh chotiêv nas vyprobovati i anhieła abo sviatoho pud vyhladom kozaka nam navstrêču posłav. Byvaje ž takoje. Nedobre, Lizaviêto, pokryvdili my čołoviêka!

— Nu čoho ty do mene z kozakom prystav? — kryknuła Lizaviêta, strativšy terplivosť. — Prystav jak smoła!

— A ty, znaješ, nedobra... — skazav Maksim i vvažno podivivsie jôj u tvar.

I vôn peršy raz posli vesiêla zavvažyv, što joho žônka nedobra.

— Chaj ja nedobra, — kryknuła vona i złôsno stuknuła łožkoju, — ale ja ne stanu vsiakim pjaniciam pasku rozdavati!

— A nevže kozak pjany?

— Pjany!

— Ty skôl znaješ?

— Pjany!

— Nu i dura!

Maksim, rozzłovavšysie, ustav z-za stoła i začav dohaniati svojôj mołodôj žônci, kazav, što vona nemiłoserdna i durnaja. A vona, tože rozzłovavšysie, zapłakała, pujšła do spalni i kryknuła stôl:

— Kob vôn okoliêv, tvôj kozak! Odčepisie ty od mene, chalera, zo svojim smerdiuščym kozakom, a to do baťka pojiêdu!

Za ciêły čas posli vesiêla v Torčakova to była perša svarka z žônkoju. Do samoji večêrni vôn chodiv po pudvôrkovi, ciêły čas dumav pro žônku, dumav z hniêvom, i vona teper zdavałasie jomu złoju, nehožoju. I jak naročno, kozak ciêły čas ne vychodiv z hołovy, i Maksimovi zdavałosie, što vôn bačyt joho chvory očy, abo čuje joho hołos čy pochôdku...

— Ech, pokryvdili my čołovieka! — burmotav vôn. — Pokryvdili!

Večerom, koli stemniêłô, jomu stało nevynôsno nudno, jak šče ne było nikoli — choť u petlu liêź! Od nuďhi i złosti na žônku vôn napivsie, jak napivavsie vperuč, koli byv nežonaty. Opjaniêły, vôn ruhavsie brydkimi słovami i kryčav žônci, što v jijiê złoje, nehože licie i zavtra vôn prožene jijiê do baťka.

Zrania na druhi deń praznika vôn zachotiêv popravitisie i znov napivsie.

Z siêtoho i počavsie rozład.

Koni, korovy, ovečki i ulijiê pomału odno za odnym počali znikati z hospodarki, dovhi rosli, žônka stanoviłasie protivnoju... Usiê siêty neščasti, jak kazav Maksim, pujšli od toho, što v joho złaja, durnaja žônka, što Boh pohniêvavsie na joho i na žônku... za chvoroho kozaka. Vôn štoraz častiêj napivavsie. Koli byv pjany, to sidiêv doma i šumiêv, a tverozy chodiv po stepovi i ždav, čy ne vstrêtitsie jomu kozak...

PDF for printing » Click the icon to download...
Anton Čechov — translated from Russian by Jan Maksymiuk, Kozak
2020-04-13, 14:11
EPUB for e-book/Kindle readers » Click the icon to download...
Anton Čechov — translated from Russian by Jan Maksymiuk, Kozak
2020-04-13, 14:11