— Karmen ne prožyve i dvoch dion.

Mason vyplunuv kusok lodu i spohadno podivivsie na neščasnoho zviêra, potum, pudniavšy łapu suki do rota, znov začav skusuvati lôd, kotory pozamerzav tverdymi hrudkami mižy jeji palcima.

— Ja šče na bačyv sobaki z vysokošparnoju kličkoju, kotory byv by čoho-leń varty, — skazav vôn, skônčyvšy svôj zaniatok, i odopchnuv suku. — Vony słabiêjut i zdychajut od namohi. Ty bačyv, kob što-leń nedobroho stałosie z sobakoju, kotoroho nazyvajut Kosiar, Sivaš abo Husky? Nikoli! Podiviś na Šokuma, vôn...

Hop! Pochudiêły sobarno skočyv uverch, čuť ne včepivšysie ikłami v horło Masona.

— Chotiêv by, što?

Sprytny vdar po hołoviê ručkoju biča zvaliv sobaku v sniêh — vôn lohko drygav, z ikłuv kapała žovta slina.

— Ja i kažu, podiviś na Šokuma — kôlko v jôm žyvučosti! Idu v zakład, što ne mine i tyždeń času, jak vôn zjiêsť Karmen.

— A ja idu v zakład, — skazav Malemute Kid, perevoročujučy promerzły chliêb, kotory odtajuvav koło ohniu, — što my zjimo Šokuma, perše čym doberemsie na miêstie. Što skažeš, Ruth?

Indyjanka vkinuła v kavu kusok lodu, kob obsiêła hušča, pereveła pohlad z Malemute Kida na muža, potum na sobak, ale ničoho ne odkazała. Takaja očyvidna pravda ne potrebovała nijakoho odkazu. Pered jimi dviêstie mil neprotertoji dorohi, jiêdła chvatit tôlko na šêsť dion, a dla sobak ne było preč ničoho. Inšoho vyboru jim ne ostavałosie. Dva mužčyny i odna kobiêta pudsunulisie do ohniu i vzialisie za svoje biêdne snedanie. Sobaki ležali v zaprežci, bo to byv denny postôj, i zazdrôsno slidili za kažnym kuskom.

— Od zavtra nijakich snedaniuv, — skazav Malemute Kid. — I nam treba vvažati na sobaki, vony stajutsie štoraz zliêjšy. Kinutsie na čołoviêka jak bač, jak tôlko pudpilnujut okaziju.

— A ja koliś byv kirovnikom hromady metodystuv i včyv u nediêlnuj školi! — Neviď-čom skazavšy siête, Mason zanuryvsie v zadumčyvu kontemplaciju svojich mokasynuv, z kotorych išła para. Ruth vyrvała joho z zadumčyvosti, naliêvšy jomu kružku kavy. — Diakuvati Bohu, u nas dostatok čaju! Ja bačyv, jak čaj roste, doma v Tennessee. Što b ja teper dav za žežki kukuruzny pampušok! Ne biduj, Ruth, šče trochi, i ty ne budeš bôlš hołodati, i v mokasynach tože ne treba bude choditi.

Pry siêtych słovach kobiêta perestała chmarytisie, i jeji očy zasvitilisie velikoju lubovju do svoho biêłoho pana — peršoho biêłoho čołoviêka, kotoroho vona vstrêtiła, peršoho mužčyny, kotory jôj pokazav, što do kobiêty možna odnositisie lepi, čym do dobytku abo jučnoho zviêra.

— Tak, Ruth, — prodovžuvav jeji čołoviêk na tôm komednum žargoni, odinum, na kotorum jim udavałosie dohovorytisie odno z odnym, — jak tôlko my vyberemsie zsiôl, my siadem u łodku biêłoho čołoviêka i popłyvem do Sołonoji Vody. Tak, nedobra voda, burliva voda — jak buďto hory skačut uverch i vniz. I mnôho vody, daleko, velmi daleko — płyveš deseť snôv, dvadceť snôv, sorok snôv, — kob lepi pokazati, vôn odličuvav dniê na palciach, — i ciêły čas voda, nedobra voda. Potum pryjiêdem do velikoho sioła, de mnôho ludi, jak moški liêtom. Vigvamy tam takije vysoki — jak deset, dvadceť chvojuv. O tak!

Vôn zamovk, ne mohučy pudobrati słôv, kinuv błahalny pohlad na Malemute Kida, potum stav staranno pokazuvati rukami, jak vysoko bude, koli postaviti dvadceť chvojuv odna na odnu. Malemute Kid usmichnuvsie z vesiołoju nasmiêškoju, ale očy Ruth rozšêrylisie od zdivovania i ščastia — vona dumała, što muž žartuje, i takaja miłosť radovała jeji biêdne ženśkie sercie.

— A potum siadeš u... skryniu i puff! pojiêchała. — Kob pojasniti, Mason pudkinuv uverch pustuju kružku i, sprytno złapavšy jijiê, kryknuv: — I paff! — pryjiêchała. O, veliki šamany! Ty jiêdeš do Fortu Yukon. Ja jiêdu do Arctic City — dvadceť pjať snôv — dovhi šnurok, odtôl dosiôl — ja chvatajusie za toj šnurok — hovoru: Halo, Ruth! Jak ty tam? — a ty kažeš: Čy to môj mužyčok? — a ja kažu: Tak — a ty kažeš: Ne mohu napečy chliêba, sody nema — a ja kažu: Podiviś u kładôvci, pud mukoju. Byvaj! Ty ideš u kładôvku i bereš sody kôlko treba. I ty ciêły čas u Forti Yukon, a ja — u Arctic City. O-takije vony, šamany!

Ruth tak prostodušno vsmichnułasie posli siêtoji kazočnoji historyji, što obadva mužčyny pokotilisie zo smiêchu. Hryznia sered sobak perervała rozkaz pro čudiesa dalekoji krajiny, i koli mužčyny rozniali kusakuv, vona pospiêła popryvezuvati zapasy do sanok, i vsio było hotove, kob rušyti v dorohu.

*

— Pujšov, Łysy! Davaj, pujšov!

Mason sprytno lasnuv bičom i, koli sobaki začali, potichu skavyčučy, natiahati postrônki, vôn povorôtnym dručkom odorvav prymerzły sanki od sniêhu. Ruth pujšła za jim z druhoju zaprežkoju, a Malemute Kid, kotory pomôh jôj rušyti z miêstia, zamykav pochôd. Môcny i brutalny čołoviêk, zdatny zvaliti byka odnym udarom, vôn ne môh biti biêdnych sobak, a škodovav jich, što pohônščyki roblat rêdko — zdarałosie, vôn čuť ne płakav, bačačy jich trud.

— Davajte vpered, neščasny kulhavci! — probormotav vôn posli kilkoch daremnych prôbuv zrušyti sanki. Narešti joho terplivosť była nahorodžana, i sobaki, skavyčučy z bolu, kinulisie dohaniati svojich tovaryšôv.

Nichto ne hovoryv: trudna doroha ne pozvolaje na takuju rozkoš. Z usiêch trudôv jizda na Pôvnočy — najbôlš tiažka i zabôjča. Ščaslivy toj, chto cinoju movčania vyderžyt deń takoji jizdy, i to šče po neprotertuj dorozi.

Nema trudu bôlš utomnoho, čym protirati dorohu. Na kažnum kroku veliki pletiany narty provalujutsie, i nohi zastrahajut u snihovi po kolina. Potum treba vytiahati hohu prosto vverch — odchił na ułamok cala od storču vže pohrožaje katastrofoju — poka narta ne očystitsie od sniêhu, a potum krok upered, i treba storčovo pudymati druhu nohu, same menš na puv jarda. Chto robit siête peršy raz, vybivajetsie z siły vže po sta jardach, naveť koli do toho času ne začepitsie odnoju nartoju ob druhu i ne roztiahnetsie na povny rôst na zdradlivum snihovi. Komu vdastsie za ciêły deń ni razu ne popasti pud nohi sobakam, toj može z čystoju sovestieju i velikoju hôrdostieju załaziti v spalny mišok; a tomu, chto prôjde dvadceť snôv po Dovhuj Dorozi, mohut pozazdrostiti bohi.

Deń pudychodiv do večera, i podorôžniki, ogłušany veličeju Biêłoji Tišyny, movklivo prodovžuvali svôj trud. Pryroda maje mnôho sposobuv upevniti čołoviêka v joho smertelnosti: bezpereryvne čeredovanie prylivuv i odlivuv, lutosť navalnici, žach zemletrusu, dovhi hrymoty nebesnoji artyleryji. Ale najbôlš strašnym i ošołomlajuščym z usioho je mertvota Biêłoji Tišyny. Ništo ne vorušytsie, nebo projasniujetsie i žarêje jak vyšlifovana miêď, najmenšy šept vydajetsie bluzniêrstvom, i čołoviêk stanovitsie nesmiêłym, bojitsie zvuku vłasnoho hołosu. Jak odina žyvaja ciatka, jakaja peresovujetsie po pryvidnuj pustyni mertvoho sviêtu, vôn trepeče od svojeji zuchvałosti, usvidomlajučy, što joho žycie ne značyt bôlš, čym žycie robaka. Zjavlajutsie neprošany, divny dumki, i tajemnicia usiêch rečuv šukaje svoho vyrazu. Čołoviêka chvataje strach pered smertieju, pered Bohom, pered usiosviêtom — nadiêja na voskresienije i žycie, praha nesmertelnosti jak marny poryv pliênienoji istoty; jakraz tohdy, koli naohuł takoje možlive, čołoviêk ostajetsie sam-na-sam z Bohom.

Začało zmerkatisie. Ryka kruto povernuła, i Mason, kob zrêzati uhoł, skirovav svoju zaprežku čerez uzki jazyk. Ale sobaki ne dali rady vkaraskatisie na spachovy bereh. Sanki raz-po-raz spovzali vniz, choč Ruth i Malemute Kid pudpichali jich zzadu. Potum usiê vzialisie šče raz. Neščasny zvirê, osłabiêły od hołodu, napjalisie z usiêch sił. Vyžej, šče vyžej — sanki jakoś zapovzli na bereh, ale provodyr raptom potiahnuv sobak za soboju vpravo, i sanki najiêchali na narty Masona. Nastupstva byli nevesioły. Masona zbiło z nôh, odin z sobak upav, zamotavšysie v postrônkach, sanki perevernulisie i zsunulisie vniz, potiahnuvšy zaprežku za soboju.

Sviś, sviś! Bič luto svistav nad sobakami, osoblivo dostavałosie tomu, kotory vpav.

— Perestań, Mason! — poprosiv Malemute Kid. — Bidačyna i tak čuť z duchom. Postôj, zaraz pryprežem mojich.

Mason naročno pudoždav, poka toj skônčyt hovoryti — dovhi bič opustivsie i obvivsie kruhom vinovatoho zviêra. Karmen — bo to była vona — vtuliłasie v sniêh, žałosno zajenčała, potum perevernułasie na bôk.

To była strašna, žałosna chvila dla podorôžnikuv: zdychaje sobaka, svaratsie dva tovaryšê. Ruth błahalno perevodiła pohlad z odnoho na druhoho. Ale Malemute Kid zderžav sebe, choč u joho očach była hôrka dohana, i, nachilivšysie nad sobakoju, pererêzav postrônki. Nichto ne skazav ni słova. Zaprežki sparovali i takim sposobom dali rady vjiêchati na bereh. Sanki znov rušyli v dorohu, zdychajuščy sobaka vołôksie zzadu. Poka sobaka može iti, joho ne prystrêlujut, u joho ostajetsie ostatnia šansa vyžyti: dovołočysie do postoju, a tam, možlivo, lude zastrêlat łosia.

Uže kajučysie za svôj postupok, ale vperto ne chočučy pryznatisie do siêtoho, Mason prodoptuvav dorohu poperedi i ne pudozryvav, što nabližajetsie nebezpeka. Vony prokładali sobiê dorohu čerez husty korčê v dolinci. Metruv deseť-petnadceť zboku stojała vysočezna chvoja. Vona rosła ode zpradavnia, i los zpradavnia šykovav jôj taki kuneć — a za odnym zachodom, musit, i Masonovi.

Vôn nachilivsie, kob zavezati osłabiêły ramiêńčyk na mokasyni. Sanki stali, i sobaki ticho polahali na sniêh. Tišyna była złoviêsna, z prysypanoho sniêhom liêsu ne donosiłosie ni šorochu; chołod i movčanie prostory zamorozili sercie i skovali dryhôtki huby pryrody. U poviêtry počuvsie vzdych — vony naveť ne včuli, a chutčêj odčuli joho jak peredviêstnika ruchu v siêtuj neruchomuj pustyni. I veličezne derevo, prydušane tiažarom sniêhu i liêt, odyhrało svoju ostatniu rolu v tragedyji žycia. Mason učuv poperedžalny trêsk, chotiêv odskočyti vbôk, ale ne pospiêv vyprostitisie, jak derevo vdyryło joho v pleče.

Raptôvna nebezpeka, chutka smerť — jak často Malemut Kid bačyv takoje! Šče dryžali ihołki na holach, a vôn uže dav rozporadženie kobiêti i kinuvsie na pomošč. Indyjanka tože ne stratiła prytomnosti i ne pudniała lamentu, jakby zrobili mnôhi z jeji biêłych sestruv. Na joho prykaz vona ciêłym tiêłom nalahła na chutko prysposoblany pud pudôjmu dručok, osłablajučy natisk i prysłuchujučysie do mužovoho stohnania, a Malemute Kid uziavsie rubati derevo sokiêroju. Stal vesioło pudzvoniuvała, ujidajučysie v promerzły stvôł, i za kažnym udarom sliêduvało natužane, hołôsne „hach!” Malemute Kida.

Narešti Kid połožyv na sniêh toje, što šče nedavno było čołoviêkom. Ale strašniêjšym za mučenije joho tovaryša byv nimy bôl na tvarovi kobiêty i jeji pohlad, u kotorum zlivalisie nadiêja i beznadiêjnosť. Skazano było mało: lude Pôvnočy rano doznajutsie pro daremnosť słôv i neociênnu vartosť diêjania. Pry temperatury dvadceť hradusuv nižej nula čołoviêk ne može dovho ležati na snihovi. Z sanok pozrêzuvali rameniê, i neščasnoho Masona zakutali v skôry i połožyli na pôdstiłku z hôla. Pered jim zabałachtiêv ohoń: na palivo pujšło toje same derevo, kotore było pryčynoju neščastia. Z boku i častkovo nad jim zrobili prymityvnu zanaviêsku: natiahnuli kusok brezentu, kob vôn zatrymovuvav tepło i odkidav joho vniz — sposub, dobre viêdomy ludiam, kotory učatsie fizyki od pryrody.

Tyje, kotory rozdilali łôžko zo smertieju, znajut jeji poklik. Mason byv strašno obezviêčany. Siête stało jasne naveť pry biêhłum ohladi. Joho prave pleče, noha i chrybetnik byli perełomany; tiêło było sparaližovane od kłubuv vniz; velmi pravdopodôbno, što była poškodžana i seredina. Tôlko rêdki stohny sviêdčyli pro toje, što neščasny šče žyve.

Žadnoji nadiêji, zrobiti ničoho ne možna. Pomału vołokłasie bezlitosna nôč. Ruth vstrêtiła jijiê zo stojićkim odčajom, ułastivym dla jeji narodu; na bronzovum liciovi Malemute Kida prybaviłosie kilka zmorščok. Na samum diêli menš za vsiêch terpiêv Mason — vôn pereniôssie v Schôdni Tennessee, u Veliki Tumanny Hory, i znov perežyvav svoje ditinstvo. Najbôlš dotklivo zvučała davno zabyta melodyja hovôrki ludi z Pôvdnia: vôn majačyv pro prohłubki v rêčci, ochotu na jenota i vypravy po harbuzy. Dla Ruth to było tôlko bołbotanie, ale Kid ponimav usio i perežyvav — tak jak može perežyvati čołoviêk, kotory mnôhi lita byv pozbavlany toho, što nazyvajetsie cyvilizacijeju.

Rano do smertelno poranianoho vernułasie prytomnosť, i Malemute Kid pochilivsie do joho, kob rozobrati joho šeptanie.

— Pomniš, jak my zobralisie na Tanani? Štyry roki bude v najbližšy kryhochôd. Tohdy mniê tak môcno ne zaležało na jôj. Dumaju, chutčêj tomu, što vona była takaja hožutka, i mene siête prytiahało. Ale, viêdaješ, ja mnôho dumav pro jijiê. Vona była dobroju žônkoju, i v tiažki čas use była zboku. A što tyčytsie našoho diêła, sam znaješ, što jôj nema rômni. Pryhaduješ, jak vona perepłyvła porohi na Łosiovych Rohach i zniała nas z toboju zo skały, i to pud hradom pul, kotory chvostali po vodiê? A hołod v Nuklukyeto? A jak vona biêhła po kryhach, kob peredati nam viêstku? Tak, vona była dobroju žônkoju, liêpšoju čym taja perša. Ty ne znav, što ja byv žonaty? Ja tobiê ne kazav? Tak, ja poprobuvav raz stati žonatym, u Štatach. Tomu ja teper ode. My rosli razom. Ja vyjichav, kob dati jôj pryčynu dla rozvodu. Vona dostała rozvôd. Ale siête ne maje ničoho spôlnoho z Ruth. Ja dumav rozvezatisie z siêtym ode i v nastupnum roci vyjichati zsiôl razom z jeju. Teper zapôzno... Ne vysyłaj jijiê nazad do jeji pliêmja, Kid. Jôj tam bude strach jak tiažko. Podumaj tôlko: čuť ne štyry roki jiêła z nami bočok, fasolu, chliêb i sušanu sadovinu, a posli siêtoho znov ryba i olenina. Poznała naše lokše žycie, pryvykła do joho, a potum znov vernutisie do staroho? Jôj bude tiažko. Postarajsie pro jijiê, Kid... Čom tobiê ne... ale niê, ty vse byv nesmiêły z babami... Ty mniê tak i ne skazav, čoho ty pryjiêchav siudy. Buď dobry dla jijiê i vyšli jijiê do Štatuv najchutčej jak zmožeš. Ale koli vona zanudit po svojich, pomožy jôj vernutisie. I ditia — vone šče bôlš zbližyło nas, Kid. Choču spodivatisie, što to bude chłopčyk. Ty tôlko podumaj, Kid! Tiêło od mojoho tiêła. Ditia ne povinno ostavatisie ode. A koli bude diêvčynka, niê, siêtoho ne može byti... Prodaj mojiê skôry, za jich možna dostati pjať tysiač, i šče tôlko v mene v Kompaniji. Vedi mojiê diła razom zo svojimi. Dumaju, što z našoji działki tože bude korysť. Daj jomu dobru edukaciju... I najvažniêjše, Kid: vôn ne može vernutisie siudy. Tut ne miêsto dla biêłoho čołoviêka. Moja piêsnia skônčana, Kid. U najliêpšum razi — try abo štyry dniê. Vam treba iti daliêj. Vy povinny iti daliêj! Pomni, to moja žônka, môj syn... Hospodi! Tôlko kob chłopeć! Ne ostavajteś zo mnoju... Posłuchajsie vmirajuščoho: ja prykazuju vam iti!

— Daj mniê try dniê, — poprosiv Malemute Kid. — Može byti, tobiê popravitsie. Nikoli ne znaješ, što može statisie.

— Niê.

— Tôlko try dniê.

— Idiête!

— Dva dniê.

— To moja žônka i môj syn, Kid. Ne prosi mene.

— Odin deń.

— Niê, niê! Ja prykazuju...

— Tôlko odin deń. Jakoś protiahnem z jiêdłom, a mniê, može, udastsie zastrêliti łosia.

— Niê!.. Nu dobre: odin deń i ani minuty bôlš. I šče, Kid: ne pokidaj mene vmirati odnoho. Tôlko odin vystrył, tôlko raz natisnuti na spust. Ty ponimaješ. Ne zabuď! Ne zabuď pro siête! Tiêło od mojoho tiêła, a ja joho nikoli ne obaču! Poklič siudy Ruth. Ja choču rozvitatisie z jeju i skazati jôj, kob pomniła pro syna i kob ne čekała, poka ja umru. A to šče ne schoče iti z toboju, jak siêtoho ne skažu. Byvaj, druže, byvaj! Kid, šče odne... treba kopati vyžej, preč koło schiłu... Ja kažny raz namyvav tam centuv sorok... I šče odne, Kid...

Kid nachilivsie nižej, kob złoviti ostatni, słabyje słova umirajuščoho čołoviêka, kotory zakovznav svoju hôrdosť.

— Vybač mniê... ty znaješ za što... za Karmen.

Zostavivšy zapłakanu mołodiciu koło muža, Malemut Kid odiahnuv parku, pryčepiv narty i, pudchvativšy strêlbu, šmyhonuv u liês. Vôn ne byv novačkom u surovych vyprobuvaniach Pôvnočy, ale nikoli šče pered jim ne stojało takoje trudne zadanie jak teper. Koli hovoryti abstraktno, ode była prosta arytmetyka — try možlivy žyci protiv odnoho, osudžanoho. Ale vôn vahavsie. Vony z Masonom zvezali sebe môcnym uzłom družby za pjať liêt spôlnoho žycia plečê pry plečovi, v podorôžy po rêkach i po suchomu, na postojach i v pošukach zołota, divlačysie v očy smerti na polovani, u hołod i v povôdiê. Tak tiêsno byv zašmorhnuty siêty uzeł, što vôn často odčuvav nejasnu zazdrosť do Ruth, od peršoho dnia, jak vona stała mižy jimi. A teper siêtu vjaź treba rozorvati vłasnoju rukoju.

Vôn molivsie, kob vstrêtiti łosia, tôlko odnoho łosia, ale, zdavałosie, usia zviryna pokinuła siêty kraj, i pud večur, vyčerpavšy vsiê siły, vôn voročavsie z pustymi rukami i tiažkim serciom. Pryspiêšyv krok, koli včuv brechanie sobak i ostry kryki Ruth.

Prybiêhšy na postôj, vôn obačyv, jak indyjanka rozmachuje sokiêroju poseredini revuščoji zhraji. Sobaki, porušyvšy zeliêzne praviło svojich hospodarôv, kinulisie na zapasy charčôv. Vôn umišavsie v spôr prykładom strêlby, i starodavnia tragedyja naturalnoho odboru rozyhrałasie v ciêłuj svojôj peršobytnuj žôrstkosti. Strêlba i sokiêra pudnimalisie i opuskalisie, to popadajučy v ciêl, to mimo ciêlu; sobačy tiêła metalisie tudy-siudy, złôsno bliskali očy, z vyščyranych zubôv kapała slina. Čołoviêk i zviêr zmahalisie za panovanie až do povnoji peremohi. Potum pobity sobaki odpovzli na samy kraj odsvitu od ohniu, zalizujučy rany i žałôbno vyjučy do zoruv.

Ciêły zapas sušanoho łososia byv zžerty, i na daliêjšy dviêsti z lišnim mil dorohi ostałosie ne bôlš za pjať funtuv muki. Ruth znov pudyjšła do muža, a Malemute Kid zniav skôru z sobaki, čerep kotoroho byv rozkrojany sokiêroju, i porubav na kuski šče tepłe mjaso. Usiê kuski nadiêjno schovav na dorohu, a skôru i kiški kinuv nedavnim tovaryšam zabitoho sobaki.

*

Ranicia prynesła novy kłoput. Sobaki začali hryztisie mižy soboju. Zhraja kinułasie na Karmen, kotora šče ciêły čas čêplałasie za žycie. Na udary biča sobaki ne zvoročuvali vvahi. Vony prypadali do zemliê i skavytali, ale rozbiêhlisie tôlko tohdy, koli od Karmen ne zostałosie ni kosti, ni kusočka skôry čy naveť šersti.

Malemute Kid uziavsie za robotu, słuchajučy majačenia Masona, kotory znov perenôssie v Tennessee i hovoryv nerozbôrlivy nauki i diki propovedi do svojich koliśnich bratôv u viêry.

Chvoji stojali bliźko odna od odnojiê, i Kid robiv svoju spravu chutko. Ruth diviłasie, jak vôn šykuje schovanku, jakije roblat ochotniki, koli chočut zabezpečyti zapasy jiêdła od rosomachuv i sobak. Vôn nahnuv verchi dvoch chvojuv čuť ne do zemliê i zvezav jich ramiêniom z łosiovoji skôry. Potum, utichomiryvšy sobak udarami biča, zaprôh jich u dvoje sanok i załadovav tudy vsio, kromi skôr, u kotory byv zakutany Mason. Tovaryša vôn môcno obvezav rameniami i prymociovav jch kunciê do chvojovych verchôv. Chvatit raz machnuti nožom, a chvoji vyprostiatsie i pudymut tiêło vysoko nad zemleju.

Ruth bez sprotivu vysłuchała ostatniu volu svoho čołoviêka. Biêdna kobiêta vže naučyłasie pudporadkovuvatisie. Od ditinstva vona pudporadkovuvałasie i bačyła, jak usiê inšy kobiêty pudporadkovujutsie voli pana vsioho žyvoho, mužčyny, kotoromu ne naležyt sprotivlatisie. Kid pozvoliv jôj tôlko raz pokazati jeji smutok, koli vona pudyšła i pociłovała muža — jeji narod ne znaje takoho obyčaju — a potum odovjôv jijiê do perednich sanok i pomôh pryčepiti narty. Jak slipaja, vona machinalno vziałasie za dručok, machnuła bičom i vykirovała sobak na dorohu. Tohdy vôn vernuvsie do Masona, kotory ležav uže bez prytomnosti; Ruth uže davno propała z vidu, a vôn usio sidiêv koło ohniu, čekajučy smerti tovaryša i molačysie, kob vona pryjšła jak najchutčêj.

Nelohko ostavatisie odnomu z hôrkimi dumkami sered Biêłoji Tišyny. Movklivosť zmroku — miłoserdna, bo vona jak buďto oboroniaje čołoviek i spovivaje joho nevłôvnoju spohadoju, a jasna, čysto-chołodna Biêła Tišyna pud stalovym nebom — bezlitosna.

Minuła hodina, dviê — Mason ne vmirav. U południe soncie, ne pokazujučysie nad horyzontom, osvitiło nebo jakby ohniom, kotory chutko zahas. Malemute Kid ustav i pudyjšov do tovaryša. Hlanuv na joho. Biêła Tišyna jak buďto nasmichałasie z joho. Jomu stało strašno. Rozdavsie korotki vystrył. Mason pudniavsie vverch, u svoju poviêtranu hrôbniciu, a Malemute Kid bičom zastaviv sobak rvonuti dikim impetom u sniêžnu dorohu.