U siêtum g-blogovi bude trochi pro dijeprymiêtniki (imiesłowy przymiotnikowe) i dijeprysłôvniki (imiesłowy przysłówkowe) u pudlaśkuj movi. Pokôlko movna intuicija sered mołodšych pokoleniuv pudlašukôv bezmała (prawie, niemal, nieomal) propała, raznici pomiž siêtymi gramatyčnymi kategoryjami treba vže gruntôvno roztłumačuvati. Ničoho intelektualnoho ode ne spodivajtesie, ale, nažal, u dvoch-troch zdaniach sieji temy ne možna vyčerpati.
Majemo dva typy dijeprymiêtnikuv — aktyvny i pasyvny.
Aktyvny dijeprymiêtniki mohut odnositisie jak do teperyšnioho, tak i minułoho času.
Aktyvny dijeprymiêtniki teperyšnioho času to, prykładom, takije štuki: bihuščy, sidiašča, čytajušče, jidiaščy. Siêty formy tvorymo, dodajučy rodovyje pryrôstki -ščy, -šča, -šče do osnovy dijesłova v teperyšnium časi. U pôlśkuj movi siêty formy majut nastupny odpoviêdniki: biegnący, siedząca, czytające, jedzący.
Aktyvny dijeprymiêtniki minułoho času to formy z pryrôstkami -ły, -ła, -łe: zmokrêły, uprêła, okoliêłe, pobiliêły. Siêty pryrôstki dodajutsie do osnovy dijesłova v formi bezosôbnika (bezokolicznik). U pôlśkuj movi tože vystupajut takije štucki (spleśniały, zgniła, zbutwiałe, pobielałe), ale dokładny odpoviêdniki siêtych formuv u pudlaśkuj i pôlśkuj movach ne vse možlivy. Nema, po-mojomu, polśkich aktyvnych dijeprymiêtnikuv, kotory odpovjadali b našym słovam zmokrêły, uprêła, okoliêłe.
Uvažajte, kob ne robiti velmi častoji pomyłki, kotoru roblat našy lude, pudminiajučy aktyvny dijeprymiêtniki minułoho času formami dijeprysłôvnikuv minułoho času. Pobiliêły tvar to ne toje same, što pobiliêvšy tvar! Formy typu pobiliêvšy tvar je gramatyčno nepravilny, choč vony dosyć často vystupajut u rozhovôrnum stylovi. Pobiliêvšy — to neodmiênny prysłôvnik, a prysłôvnika ne možna vykorystovuvati v funkciji dijeprymiêtnika.
Pasyvny dijeprymiêtniki odnosiatsie do diêjania, jakoje odbyvałosie abo odbyłosie v minułum časi.
Pasyvny dijeprymiêtniki tvorymo, dodajučy pryrôstki -any, -ana, -ane, (-ian-) abo -ty, -ta, -te do osnovy bezosôbnika: varany, prynesiana, zroblane, rozkołoty, vypita.
Uvaha: formy pasyvnych dijeprymiêtnikuv možna stvoryti tôlko dla tak zvanych perechôdnych dijesłovuv (czasowniki przechodnie). Nema praviła, jakoje nam jasno skazało b, do kotorych perechôdnych dijesłovuv treba dodavati pryrôstku -n- (-an-, -ian-), a do kotorych -t-, kob stvoryti pasyvny dijeprymiêtniki.
Z pasyvnymi dijeprymiêtnikami zvjazany formy dijesłovuv, zakončany na -no i -to: zroblano, pozbiêrano, nakryto, vypito. Vony vykorystovujutsie tôlko v bezosobovych vykazuvaniach, i siêtych formuv my ne zaličujemo do dijeprymiêtnikuv: zroblano vsio na fest, pozbiêrano kartopli, nakryto stôł, vypito horêłku.
Dijeprysłôvniki teperyšnioho času tvorymo, dodajučy kunčatok -čy do osnovy teperyšniono času nedokonanoho dijesłova: čytati — čytajučy, nesti — nesučy, robiti — roblačy.
Uvaha: ne možna vykorystovuvati dijeprysłôvnika teperyšnioho času v formi dijeprymiêtnika. Čytajušča diêvčyna — to pravilna forma, a čytajuča diêvčyna — nepravilna!
Dijeprysłôvniki minułoho času tvorymo, dodajučy kunčatok -všy abo -šy do osnovy bezosôbnika dokonanoho abo nedokonanoho dijesłova: nesti — niôsšy, prynesti — pryniôsšy, spivati — spivavšy, zaspivati — zaspivavšy, blovati — blovavšy, zablovati — zablovavšy.
Pudlaśki dijeprysłôvniki teperyšnioho i minułoho času majut dokładny odpoviêdniki v pôlśkuj movi: słuchajučy — słuchając, bjučy — bijąc, vyjšovšy — wyszedłszy, zakuryvšy — zapaliwszy.
