Koine [vymova: kojné abo kajné] – siêtym słovom movoznavci nazyvajut funkcijonalny typ movy, kotory vykorystovujut do komunikaciji lude, jakije je nositelami raznych dyjalektuv i hovôrok u odnôm regijoni.

Peršopočatkovo termin koine odnosivsie vyłučno do ohulnogrećkoji movy, kotora złožyłasie v VI-III vikach pered našoju eroju na osnovi jonśko-atyćkich dyjalektuv. Ale diś lingvisty terminom koine nazyvajut lubuju ohulnu movu, kotora słužyt do komunikaciji (ustnoji pered usiêm) u jakômś określanum regijoni.

U nas na Pudlašy svoja ohulna mova – pudlaśka koine – składałasie dosyć spontanično, i to chutcêj u piśmovuj formi, čym ustnuj. Prosto lude, kotorym zachotiêłosie napisati štoś po-svojomu, pisali tak, jak naučylisie od tata z mamoju. A potum okazałosie, što vsiê vony pišut mało ne odnym pravopisnym standartom, a raznici v jichnium pravopisi majut druho- abo i tretioradne značenie. Naša koine začała składatisie na osnovi toho, što ja nazyvaju puvnočno-zachodnim dyjalektom pudlaśkoji movy, to značyt, tych hovôrok, jakije stabilno trymajut našy dyftongi iê, ê, ô i zachovujut mjahku vymovu typu choditi, chodili, biti, piti, etc. Jakoś tak vyjšło, što čuť ne vsiê, kotory začali neprypadkovo pisati na siêtuj movi – prykładom, Ira Borovik i Zosia Sačko, Vitia Stachvjuk i Mikołaj Vrublevśki, Darek Fijonik i Vania Maksimjuk – pochodili z siêtoho dyjalektnoho areału... Koli na Pudlašy miêła naroditisie jakajaś nova piśmova schôdniosłovjanśka mova, to vona miêła naroditisie jakraz sered ludi, kotory hovorat tak jak u Trystianci, Chrabołach, Lachach čy Vôlci v Orlenśkuj gmini. Bo prosto siêty lude zachotiêli stati hramotnymi v svojôj movi i stali jijiê zapisuvati. Ne treba nikoho robiti ščaslivym nasiłu, a tôlko tych, kotory sami šukajut svojoho ščastia :)

Projekt standartyzaciji pudlaśkoji movy v versiji Svoja.org gruntujetsie na troch peredposyłkach – demografičnoho, kulturnoho i socijalnoho charakteru:

1. puvnočno-zachodnim dyjalektom, jaki byv uziaty za osnovu našoho tvorênia pravopisnoji pudlaśkoji koine, hovoryt bôlšosť pudlašukôv (nositeluv svojeji movy), kotory zaličujut sebe do biłorusuv i ukrainciuv (dokładno ne skažu, ale deś koło dvoch tretich ohulnoji ličby);
2. puvnočno-zachodni dyjalekt pudlaśkoji movy maje istotnu piśmovu tradyciju i vže vyrazno dokazav, što joho nositeli mohut byti kreatyvnymi v svojôj rôdnuj movi (to kapitalny fakt dla našoji kultury);
3. puvnočno-zachodni dyjalekt pudlaśkoji movy je bôlš prestyžny v hromadśkum odčuvani, čym naš puvdenno-schôdni dyjalekt (hovôrki v gminach Dubičy, Kleščeli, Čeremucha); mnie v minułum ne raz dovodiłosie čuti, jak u rozmovi po-svojomu zo mnoju v Biêlśku diadina z Kleščeluv abo diaďko z Dubič Cerkovnych staralisie pudładitisie pud moju mjahku vymovu, jak buďto vvažajučy jijiê bôlš pravilnoju abo bôlš mjastovoju, čym svoju tverdu vymovu; to tôlko na peršy pohlad drubnicia, a na samum diêli rêč kolosalnoho značenia – u hromadśkum odčuvani piśmova mova MUSIT miêti bôlšy prestyž, čym zvyčajna ustna hovôrka!

Možna skazati, što standartyzacija pravopisu pudlaśkoji movy, tak jak jijiê ujavlajut inicijatory storônki Svoja.org, praktyčno zakônčana. Zostalisie nekotory drubnici, kotorych sami standartyzatory ne berutsie kunčalno vyryšati. Vony povinny byti vyryšany v nastupnum krokovi zatverdžuvania piśmovoji formy pudlaśkoji movy v našum žyci – jijiê kodyfikaciji. Kodyfikacija – to krok, kotory povinny zrobiti ne tôlko braty Maksimjuki, a jakiś šêršy kruh nositeluv pudlaśkich hovôrok, jakije chočut kultyvovati svoju movu i kulturu na jeji osnovi. Tut bez konsultaciji problemy z profesijnymi movoznavciami ne obujtisie. Tôlko koli bude bôlš-menš ohulny konsensus stosôvno pravopisu, možna bude robiti organizacijny schôd Akademiji Pudlaśkoji Movy de-nebuď u Čyžach abo Ščytach i zatverdžuvati druk normatyvnych praviłuv i normatyvnoho ortografičnoho słovnika pudlaśkoji movy :)

Ale misija Svoja.org, zrozumiêło, bude prodovžana. Bo treba šče skônčyti pôlśko-pudlaśki słovnik, kotory bude miêti pryblizno 45-50 tysiač artykułuv i bez kotoroho trudno sobiê ujaviti normalne funkcijonovanie piśmovoji movy v XXI stoliêtijovi.

Problema pudlaśkoho słovnika je trochu inša, čym problema pudlaśkoho pravopisu. Tut treba, koli možna tak skazati, vyjti z našoho provincijnoho pruhmenia i hlanuti na pudlaśku movnu idyjosynkraziju z šêršoji perspektyvy.

Pudlašuki ne vyletiêli z-pud chvosta pudlaśkoji korovy, a zjavlajutsie zachodnioju peryferyjeju šêršoho movnoho areału, do jakoho naležyt biłoruskie i ukrajinśkie Poliêsie. Koli miêti na vvazi pudlaśku literaturnu leksyku, vona v mojôm perekonani maje byti spôlnoju dla ciêłoho poliêśkoho movnoho areału. Inačej kažučy, polišuk z-pud Pinśka i polišuk z-pud Łućka, uziavšy v ruki knižku na pudlaśkuj movi abo posłuchavšy v radivi peredaču po-pudlaśki – na movi polišuka z-pud Biêlśka – povinny odrazu skazati: Blacha, to ž moja mova! Zrozumiêło, fonetyčno vona ne bude dokładno jichnia, ale leksyčno povinna byti odrazu rozpuznavalna jak svoja. To ne takaja velika problema, jak komuś ode može podumatisie.

Słovnik, kotory ja pomału, ale bezperestanno pobôlšuju na storônci Svoja.org, bazujetsie same na vyžej zhadanum „pryncypi koine” dla vsiech polišukôv. Koli dla jakohoś konkretnoho pôlśkoho słova ja ne znachodžu dobroho odpoviêdnika v pudlaśkich hovôrkach i ne mohu dobre „skalkovati” na svoju movu pôlśkoho słova, to ja ne bihu odrazu do słovnika literaturnoji biłoruśkoji movy abo literaturnoji ukrajinśkoji movy, kob tam pošukati leksykografičnoji inspiraciji, a šukaju odpoviêdnika v słovnikach hovôrok biłoruśkoho i ukrajinśkoho Poliêsia.

Ostatni try abo štyry roki ja naohuł čytav słovniki. Zrozumiêło, ja vže kilka razy pročytav słovnik vjoski Kurašovo Jana Petručuka i słovnik vjoski Chraboły Michała Vrublevśkoho. Ale z ne menšoju vvahoju ja pročytav i nastupny słovniki:

1. Григорій Аркушин, „Словник західнополіських говiрок”; Луцьк, 2000.
2. П. С. Лисенко, „Словник поліських говорів”; Київ, 1974.
3. „Дыялектны слоўнік Брэстчыны”; Мінск, 1989.
4. „Тураўскі слоўнік”, у пяці тамах; Мінск, 1982-1987.
5. „Слоўнік беларускіх гаворак паўночна-заходняй Беларусі і яе пагранічча”, у пяці тамах; Мінск 1979-1986.

Kromi siêtych pjati słovnikuv (14 tomôv) ja pročytav šče kilka desiatkuv naukovych praciuv stosôvno leksyki Poliêsia, de spisy poliêskich słôv byli integralnoju častkoju naukovych dosliduv. To značyt, koli i je lude na siêtum sviêti, kotory viêdajut bôlš pudlaśkich i poliêśkich słôv, čym ja, to, po perše, jich može byti dosłôvno kilka čołoviêk, a po druhie, nikomu z jich ne chočetsie składati słovnika pudlaśko-poliêśkoji koine. Tak što vybačajte, koli pudlaśka mova bude miêti leksyku, jakuju „arbitralno” [re]konstruovav Jan Maksimjuk. Ja vže kôlko liêt pudrad povtoraju svojim zemlakam, kob vony kinuli zajmatisie pseudobiłoruśkoju chiernioju i zrobili štoś tołkove dla svoho narodu v spravi promociji pudlaśkoji movy v masmedyjach, ale vsio odbivajetsie jak horoch od stiny. Tak što bude jak maje byti. A jak maje byti? – pokamiś viêdaju tôlko ja :)