Hołôvna Svojim diêtium Artykuły Literatura Słovnik Zvukovyje skopy Zvežêteś z nami Svoja.org na Facebook
Svoja mova, svôj vybur, svôj los...
Pryzvuk
Natisnuti, kob pobôlšyti...

Siêty diadiný ne músili včýtisie pudláśkoho prýzvuku z knížok. Lachí, vesná 2009 rôk

Jan Maksimjuk
5 marcia 2012

Prýzvuk (akcént) – velmi važna charakterystyka pudlaśkoho słova, pered usiêm tomu, što vôn svobôdny, to značyt, ne pryvezany do jakohoś określanoho składu v słovi. U siêtum i velika problema dla pudlašukôv.

U pôlśkuj movi pryzvuk naohuł pryvezany do peredostatnioho składu (tak zvany paroksytoničny pryzvuk), u francuśkuj — do ostatnionho składu (oksytoničny abo finalny pryzvuk), u čeśkuj — do peršoho składu (inicyjalny pryzvuk). Ohulno kažučy, siêtych movuv učytisie lokš, čym pudlaśkoji.

U pudlaśkuj movi akcent ne tôlko svobôdny, ale i ruchomy, to značyt, ne zvezany z jakojuś konkretnoju morfemoju v słovi. Potłumačymo razniciu pomiž poniatijami svobôdnohoruchomoho pryzvuku na prykładach (pryzvuk zaznačujemo dyjakrytyčnym znakom nad literoju v formi ciatočki pochilanoji vpravo [´] abo v formi daška [^] u vypadku dyftonguv êô).

U pudlaśkuj movi pryzvuk može prypasti na luby skład u słovi, ličačy jak od počatku słova, tak i od kuncia.

Prykłady pryzvuku na peršy, druhi, treti, četverty i pjaty skład od počatku słova: miêra, koróva, lebedá, perevilkátisie, popozahrybáti.

Prykłady pryzvuku na peršy, druhi, treti, četverty i pjaty skład od kuncia słova: zimá, baraščáti, makátočka, plóchatisie, rozváluvatisie.

Same na taki pryzvuk kažemo svobôdny.

Ale pudlaśki pryzvuk, jak było skazane, šče i ruchomy. U fleksijnych formach odnoho słova pryzvuk peresovujetsie z miêstia na miêstie. Prykłady: kôń, koniá, kóni; postôł, postołóm, postołý; vujná, vójny; kolasó, kolasá, kolósa, kolôs.

Pryzvuk časom słužyt do odrôznivania słôv, kotory składajutsie z dokładno takich samych zvukuv: múka (męka), muká (mąka); mára (marzenie), mará (zmora).

Ne možna ignorovati pryzvuku v pudlaśkim słovi i staviti joho de popało abo, pud upłyvom pôlśkoji movy, na peredostatni skład. Bo tohdy otrymajetsie ne pudlaśka mova, a pôlśko-pudlaśka „tresianka”.

U pôlśko-pudlaśkum słovnikovi, kotory ja pomaleńku kompiluju na storônci Svoja.org, pryzvuk zaznačany vo vsiêch pudlaśkich słovach (zrozumiêło, vo vsiêch dvochskładovych i dovšych). A opisanie nekotorych typuv odmiêny imiênnikuv, u jakich vystupaje ruchomy pryzvuk, možna znajti v pjatum rozdiêli Gramatyki („Morfologia”).

PDF dla drukovania » Natisnuti ikonku, kob zładovati...
Jan Maksimjuk, Pryzvuk
2012-03-05, 12:11
EPUB dla čytałok e-book/Kindle » Natisnuti ikonku, kob zładovati...
Jan Maksimjuk, Pryzvuk
2012-03-05, 12:11