Vesnovy obrad

Vesnovaja obradnosť počynałasie zaklikaniom vesny. Nažal, u pameti ludej ne zachovalisie pisniê, jakich veduščym motyvom było zamykanie zimy i odmykanie vesny. Tomu vesnovy obrad počynavsie z Velikodnia — chrystijanśkoho sviata Paschi, kotore absolutno vyklučało sviêćki, to značyt, raniêjšy pohanśki motyvy, i provodiłosie zhôdno z relihijnymi kanonami.

Nas cikavit prodovženie velikodnoho obradu, kotory vychodit za ramki chrystijanśkoji paschi. Počynajetsie zvyčaj spivania ohulok, jaki zachovavsie do šyjisiatych liêt našoho viêku i byv zvjazany, jak i vsio inše, z dochrystijanśkim obradom velikich dion panovania Sovnyka i rozhortuvania polovych robôt.

Rozpovsiudžanoju v pisniach mnôhich słovjanśkich naroduv byvaje odna i taja ž melodija, jakoju spivajetsie bôlšosť tvoruv, prynaležnych do konkretnych obraduv. U nas jarkim prykładom etoho javlajutsie ohulki i hajiki. Časom, z uvahi na inšu budovu piêsni, vystupaje nevelika zmiêna melodiji, naprymiêr Tam koło mosta šovkom trava rosła i Oj zyšło, zyšło dva miêsečyki jasny. Svoju mastaćku okrasku vnosili do piseń taksamo odarovany pisniarê. Važnoju rysoju vesnianok je fakt, što vony vykonuvalisie u prynaležny im čas abo na vesiêli, koli vono odbyvałosie v tuju poru.

Ohulkovy pisniê spivali divčata, kotory zbiralisie na łavkach koło chat, štodeń posli zachodu sovnyka. Do vesnovoho obradu naležało oblivanie divčat vodoju, što miêło spryjati dobromu urodžajovi lnu. Mahičny sens uzmoćniavsie słovami — kob lon byv jadroniêjšy.

Fakt, što do diś zachovavsie zvyčaj oblivania vodoju, sviêdčyt ob koliśniuj sili kultu vody i jiê mahičnoji môci. Obradove polivanie vodoju miêło očyščalny charakter i sterehło ludej pered złymi duchami i temnymi siłami. Osoblivo veliku môć miêła voda v čas vesnovoho probudženia, koli rozpočynajut kružyti žyvotvôrny soki zemliê.

Kult mahiji vody roztvoryvsie v zabyti vikôv i dojšov do našoho času v raznych naroduv u raznuj formi, jak naprykład u polakuv velikodny smigus-dyngus, ale jak usiudy, zvjazany z vesnianym obradom. Praktyčno ne zachovalisie ni zaklony, ni kultovy pisniê.

Tomu disiêjšy nabôr vesnianych piseń daleki od koliśnioho bohaćtva, de bôlšosť z jich, jak čysto obradovych, z uvahi na jich mahičnu, neponiatnu osnovu vstupiło miêstia bôlš bliźkim dušê, liryčnym motyvam. Varto skazati, što nekotory tvory tratili svoje obradove pryznačenie i spivalisie zusiêm ne tam de povinny. Ete dotyčyt, miž inšym, kupałovśkoji piêsni Litiêła pava čerez bôr, jakaja spivałasie jak ohulka, a taksamo jurjevśkoji piêsni Oj ty kavaliêr, a ja diêvčyna krasna.

Cikavym prykładom skazanoho javlajetsie vesiêlna piêsnia Temnoji nočê stučało hrymiêło, kotora svojimi motyvami zahłublajetsie v daleku minuvščynu v simiêjno-bytovôj obradnosti. U vyniku evoluciji hromadstva zminialiś i obrady. Piêsnia postupovo tratiła obradovu prydatnosť. Motyv šlubu, vyboru, a v etum prypadku vykradania mołodoji, zaveršany v obrazi tataruv — družyny mołodoho, u disiêjšum sensi, joho svatôv. Jakraz vony povinny siłoju vykrasti, podłuh starožytnoho obradu, mołoduchu z domu baťkôv. U daliêjšum piêsnia v liryčnum obrazi płačuščych sestior peredaje jakže naturalny žal diêvčyny-mołoduchi, dla kotoroji zamužstvo označało kuneć divočoho bezzabôtnoho žycia, kuneć zastupnictva spohadlivych baťkôv, do kotorych vona chotiêła b vernutisie. Piêsnia perejšła v velikodny obrad diakujučy ohulkovym motyvam i melodiji, a perš za vsio, prypiêvovi Oj rano rano.

Temnoji nočy stučało hrymiêło
Oj rano rano, stučało hrymiêło
A to tatary vsioj dvôr zvojovali
Oj rano rano vsiôj dvôr zvojovali
Vyvojovali sobiê try podolanki
Oj rano rano sobiê try podolanki
Try podolanki i vsiê try sestrônki
Oj rano rano i vsiê try sestrônki
Odnaja płače po vyšytum čepočku
Oj rano rano po vyšytum čepočku
Druhaja płače po uvitum vinočku
Oj rano rano po uvitum vinočku
Tretiaja płače do ojca do matki
Oj rano rano do brata sestrônki

Velikdeń, jaki svojim genezisom zvjazany z davnim prasłovjanśkim sviatkovaniom vesny, u svojich obradovych motyvach słaviv pryrodu, čołoviêka i joho praciu. Typovy prykład skazanoho — ohulka Oj vesna-krasna. Samo złučenie słôv vesna-krasna określuje vesnu jak samu chorošu poru roku. Słovo krasna maje paru značeniuv: kolor — červony; u odnosinach chorostva — chorošy, krasivy; u odnosinach vartości — najliêpšy . Kromi etoho, vesna ščodra:

Oj vesna-krasna čoho ty nam prynesła
Oj rano rano čoho ty nam prynesła
Małym ditočkam po krašonum jiječku
Starym babulkam po vyšytum čepočku

Motyvom krašonoho jiječka ohulka navjazuje do vołočebnych piseń i obdarovuvania ditej vołočebnym. Zvyčaj ety zatrativ davni sens, koli vołočebniki perediahalisie za bohasovnečnych posłanciôv i vesnianyje božestva i chodili do hospodarôv, veličajučy rytualnymi napiêvami bohôv i, odklikajučysie do jich prychilnosti dla zemloroba i joho praci, prosili spohady i pomoščy. Bo vsio zaležało od narovuv natury, od pohody, kotora može zapevniti, abo zniščyti vrodžaj. Vołočebnikami mohli bezspôrno byti tôlki kudijê-viščuny, kotory bezposerednio słužyli boham i zapevniali łučnosť čołoviêka z jimi. Pudčas vołočebnoho veličania na dveruch domovin stavilisie rytualny znaki boha-sovnyka — kruh, kruh z kropkoju, kryž, kotory zasterehali žytło od neprychilnych božestv, duchuv i temnych sił. Hromovy znak — kruh z šystioma špiciami sterôh od małanki. Vołočebnikuv obdarovuvali ščôdro, kob zaručytisie prychilnostioju bohôv.

Velikodny rytualny veličani i kultovy pisniê źnikli razom z kudijami i viêščunami, a pameť pro jich nejasno protryvała v velikodnuj okołoobradovuj tradyciji, kotora zliłasie z chrystijanśkoju paschoju. Starožytny kultovy veličani vstupili miêstia muzyčno doskonalšym pravosłavnym voskresnienśkim pisniam. Sam velikodno-vesniany obrad napovnivsie pisniami narodnoho bytu, nasyčanymi liryčnymi motyvami lubvi, šlubu, zamužstva.

U piêsni Tam koło mosta taksamo pojavlajetsie lubovny motyv razom z prychodom vesny. Cikavy v jôj motyv panny i pavy, jaki vystupaje v puvnôčnosłovjanśkich koladkach. Zo zhublanych pavoju piêrjuv panna vje vinok, kotory viêtior vyryvaje jôj z ruk i nese za vodu. Šukajučy joho, panna spotykaje troch rybakôv i za pomošč obiciaje odnomu persteń, druhomu vinok, a tretiomu sebe.

Słovo panna v trystianićkuj movi ne vystupaje v bytovi, vono vidno počerpnute z časôv unijaćtva, koli łacinniki v liturhičnu movu vnosili pôlski element. Takim čynom etu i inšy pisniê zo słovom panna, abo pan ojciec čy pani matka, smiêło možna datovati pomiž 1596 a 1839 rokami, choč ich praobrazy mohli siahati hłubin pohanstva.

Zusiêm inačej ety motyv rozvivajetsie vo vspomnianuj piêsni:

Tam koło mosta šovkom trava rosła
Oj rano rano šovkom trava rosła
A po tôj traviê pavońka chodiła
Oj rano rano pavońka chodiła
Pavońka chodiła pjôrečka hubiła
Oj rano rano pjôrečka hubiła
A za pavońkoju krasna panna chodiła
Oj rano rano krasna panna chodiła
Panna chodiła pjôrečka zbirała
Oj rano rano pjôrečka zbirała
Pjôrečka zbirała v podušečku kłała
Oj rano rano v podušečku kłała
V podušečku kłała biêłe łože słała
Oj rano rano biêłe łože słała
Oj łože łože chto na tobiê laže
Oj rano rano chto na tobiê laže
Oj zyde zyde miêseć iz zoroju
Oj laže laže kavaliêr z pannoju

Piêsnia vykorystovuje tzv. povtorênie, davni sposub otrymania estetyčnoho efektu. U narodnuj słovjanśkuj tvôrčosti povtorênie maje mnôho roznovidnostiuv i ochvatuje, počynajučy od oddiêlnych zvukuv, fragmenty słôv, častki zdań abo ciêły zdania, časom i bôlšy odrêzki tekstu. Na jich osnovi uznikli i šyroko vykorystovujutsie prypiêvy, kotory velmi rozvilisie osoblivo v liryčnych pisniach. U prypiêvach často vystupajut povtorênia mnôhich vyklikuv abo słôv nejasnoho pochodženia i značenia, naprykład Oj rano rano. Razom z etym u piêsni vystupaje tak zvana kontaminacija — povtorênie na počatku nastupnoho radka słova abo dumki.

U etuj piêsni zvučyt odno z cikaviêjšych porumnaniuv — šovkom trava rosła — stvorane nazovnikom u tvornum skłoni, jakraz z takim poradkom słôv. Sviêdčyt vono pro veliku vražlivosť układalnika piêsni.

Obrazny paralelizm — oj zyde zyde miêseć iz zoroju, oj laže laže kavalêr z pannoju — u kotorum porumnovujutsie nebesny svitiła do erotyčnych odnosinuv kavaliêra i panny — časty motyv ohulkovych piseń. Piêsnia ne hanit povodin nezamužnioji diêvčyny, kotoroji emocijonalnosť pudporadkovana sili erotyčnych perežyvaniuv, ale naodvorôt, odobraje, vychvalajučy pyšnosť łoža, spohadlivosť miêsecia i zôrok, postojannych spodorôžnikuv i sviêdkuv, a tym samym jakby opiekunôv zakochanych.

Porumnanie miêsecia i kavaliêra, zôrki i diêvčyny — časty motyv u ohulkovych pisniach:

Oj zyšło zyšło dva miêsečyki jasny
Tam vendrovało dva kavaliery krasny
I vendrujučy tak sobiê rozmovlali
Zašli do sioła diêvčynu namovlali
Oj ty divčyno ty chorošaja krasna
Kob miêła voły tob była moja vłasna
Oj kob že ž to ja paru volikuv miêła
To ja na tebe hultaja ne hlidiêła
No hlidiêła b ja na šlachećkoho syna
Oj kob na mene kameń-voda robiła
Kameń i voda to čužaja storona
Oj ty divčyno ty ludśkaja pomovońka

Typovy realizm piêsni, kotory vynikaje z pravdivoho odlustrovania odnosinuv ludej do materjalnych sprav šlubu, vyražaje žyčenie jak kavaliêra tak i diêvčyny vziati šlub z bohatym partnerom. Piesnia ne obvinovačuje ludej i ne hanit za ete. Viêdomo, što označaje žycie v hory i bidiê, nakôlki bezdušno vono mohło zhubiti naveť najbôlšu lubov i postaviti mołodych u žôrstkuj bezvychodnosti. Bohaty partner označav dobrobyt, što stvorało nadiêju na ščastie. Zakunčenie piêsni zdymaje odnak iluziji, stverdžajučy, što dobrobyt i ščastie ne dla ludej najnižšoho stanu.

U inšum nastroji utrymana piêsnia:

Połožu kładku verbovu verbovu
Čas vam divońki do domu do domu
A ty Maniečka tut zostań tut zostań
Pryde Kolečka ručku dast ručku dast
Pryveze vina z-za mora z-za mora
Byvaj Maniečka zdorova zdorova.

Vona spivałasie štodeń na zakunčenie ohulok u adres diêvčyny, kob pryhadati pro lubovne spotkanie. Zamôrśkie vino je symbolom ošołomlajuščoji lubvi.

Velikodny pisniê słavili ne tôlko pryrodu, ludej, lubov, ale i samych diêtok:

Oj tam v liêsi na dubku
Visit kołyska na šniurku
A v tôj kołysci Vasilko
Kołyšête joho vysoko
Kołyšête joho vysoko
Kob było vidno daleko
Kołyšut joho až pud bôr
Kob było vidno na pudvôr

Piêsnia povna radosti z faktu isnovania ditiati, kotorym chočut pochvalitisie, pokazati.

Velikodny obrad kunčavsie provodnoju nediêloju.

Vo vtorok byv praźnik duš usopšych — Radosna. Ludi šli na mohiłki, molilisie, sviatili mohiły. U cerkvi na mohiłkach odbyvałasie słužba za upokôj duš usopšych. Nosili paschu, krašany jajcia, palili svički — symbol prasłovjanśkoho boha Zniča.

Diś povsiudno palat zničê.

Jurjevski obrad. Hajiki

Starožytne prasłovjanśkie sviato, prysviêčane kultovi Jaryły, povnoho oborotu Sovnyka — juru, rôdlivosti i opłodotvorenia zemliê, posiêvu i jaryny, peršoho vyhonu žyviny na pašniu, zliłosie z chryścijanśkim sviatom sviatoho Juryja, jaki v narodnum zvyčajovi pereniav rolu opiekuna hodôvli.

Jaryło byv synom Dažboha i Łady, bohini lubvi i pryhožosti, kotoroji božestviennym syntezom zjavlałasie vona sama, od čoho otrymała druhie imje Lala. U etum miêsti nemohčymo ne odznačyti asocijaciju, jakuju nahaduje zbiêžnosť imjon i pryznačanoji roli, do jakoji predysponovana Lala. Maju na dumci Lilith — bohiniu vsiojê planetarnoji płoti čołoviêćtv, u tôm materyjalnosti poosôbnych elementuv každoho čołoviêčoho rodu. Lilith projavlajetsie sviêdomo v lokalnych etnosach, uvodiačy v jich tiliêsnu materialnosť toj osoblivy element, jaki pomimo milionnych indyviduuv stanovit pro jich spôlne podobije. U hłubokuj starožytności kult bohini lubvi rozpavsie na dviê protilehłosti: z odnoho boku vozvyšano-duchovny, a z druhoho — prostonarodny, jaki vyražavsie v mnôhich starožytnych etnosuv nepohamovanym erotyzmom i orgijastyčnymi obradami.

U kanun Juryja Lala odmykała bramy neba i razom z synom opuskałasie na zemlu, napovniajučy jiê oduchotvoranym podychom lubvi. Jaryło, syn Sovnyka, u blasku junaćkoho chorostva, z čerepom u odnôj ruciê, a bukietom kołosôv u druhuj, objiždžav na biêłum koniovi zemlu, na kotoru posyłała vesnianuju pryhožosť joho žônka Vesna (Verba), bohinia tepła i žyvotvornoji rosy.

Našy prêdki velmi uročysto provodili sviatkovanie kultu Jaryły. Vybirali samu hožu diêvčynu, jak symbol Lalinoho chorostva, prybirali peršymi kviêtkami vesniankami i, jak tôlko zmerkało i nastupała Jarylina nôč, obvodili z korohodom, tanciami i pisniami kruhom posielišča, radovalisie i oddavalisie povsiudnomu orgijastyčnomu jurovi. To otzvuk kultu Lilith, jaki v starožytnum Chanaani čy Vaviłoni pryniav formu rozpustnoho chaosu, a naveť rytualnoji prostituciji.

Na našum prasłovjanśkum areali kult Lali sovpav z kultom Jaryły, jako boha jurlivoji tiliêsnoji žaždy, pokrovitela počatija ditej.

Peršy pravosłavny monachi, jakije zotknulisie z obradovym erotyzmom, neprymirymo stali zmahatise z etoju projavoju Jarylinoho kultu, pomstujučy v svojich tvorach na orgiji i rastlenije diêv.

Sviaty Juryj pereniav na sebe značnu, uže obezhrêšanu, choč ne pozbavlanu vesiołosti, hulniê, zabavy, vypivki i spiêvuv častku Jarylinoho kultu, u tôm rolu odmykania zemliê i vypuskania rosy, a taksamo opiekuna hodôvli.

Rosa v starožytnych viêrovaniach miêła nezvyčajnu mahičnu siłu, jak žyvotvôrny soki zemliê i derevuv, voda abo syrosť. Rosa korystno vpłyvała na rôst posiêvuv i na ludśkoje zdorovje. Rosa, jak i voda, miêła očyščalnu i opłodotvorajušču môć, osoblivo v veliki sviata, jakich vona była važnym kultovym elementom: Velikdeń, Jaryły-Juryja, Kupały-Jana. Rosa i voda, urešti, diêjny instrumenty mahiji, jakije svoju môć čerpajut z symboliki generatyvnogo (kreacijnoho) centru, jaki vyłonivsie z hłubin kosmičnoho praoceanu. U chrystijanstvi providencjonalna môć vody (rosy) projavajetsie v tajinstvi chryščenija i sviačanuj vodiê.

Dotryvav do nas zvyčaj, koli na Juryja chłopci i divčata kačalisie po rosiê, kob zachovati chorostvo i zdorovje. Posli kačalisie po žyti, kob vono nabryjało kołosami i ne vylahało.

Do našych dion dotryvav zvyčaj chodiênia v deń Juryja (23 kviêtnia) na pole z pirohom (korovaj — haik), bohato prykrašanym huskami, jakije označali dobry vrodžaj. U mołodoje žyto stromlali sviačanu verbu (symbol sviatoho dereva), kotore davało počatok každomu novomu cyklovi vegetaciji. U prostonarodnum tłumačeniovi symbolizovała očyščalnu siłu od złych duchuv. Asocijujetsie taksamo z odhołoskami kultu bohini Vesny-Verby.

Po žyti kačali korovajom i krašanymi jajciami. Posli etoho v poli abo na łuzi obiêdali. Jiêdło rozkładali na obruskovi, rozosłanum na traviê. Pry etum vypivali i spivali jurjevśki pisniê. Puzniêj ich zastupali abo ohulki, abo hajiki.

Motyvy jurjevśkich piseń davno stratili obradovy charakter. Piêsni zaklony prysviêčany jarylinomu kultovi naohuł rozpłylisie v minuvščyni razom z kultom. De-ne-de, v pameti babul, ostalisie obrubki piseń, vspominajučych samoho Jaryłu:

Jaryłova mati
Pa łuhach chodiła
Klučê nosiła
Zemlu admykała
Rosu vypuskała

Teper z uže jurjevśkich piseń znikli i mahičny zaklony i žyčenia. Chrystijanstvo musiło taksamo vykoreniti obradovy jur jak hrêšny i neprystôjny. Što pravda davnišni kult ne môh dopuskati humoru čy žartu, ale to ne označaje, što ne było obradovych piseń veličajučych jurlivosť i prokreaciju, kotora była odnojeju z osnov jarylinoho kultu.

U jurjevśkich pisniach ety motyv pojavlajetsie v zavoalovanych namjokach. Pry nahodi v piêsni społučatisie može motyv i pasiênia žyviny i obradovoji rosy, kotora napadajučy na rusu kosu, opłodotvoraje i rozbudžaje divočy jur:

Oj ty kavaliêr a ja diêvčyna krasna
Ty v korčômci piv ja tvoho konia pasła
Oj pasła pasła do temnoji nočy
Napała rosa na mojê nohi bosy
Napała rosa na moju rusu kosu
Dalibôh Jasiu vinočok ne donošu
Ne doneseš ty donese tvoja siostra
Oj rano rano donese tvoja siostra.

Motyv lubvi inačej pronikaje v piêsni:

Za liêsom za borom tam kruhłoje pole
Mołoda divčyna tam lonočok pole
Pole ž vona pole toj perebiraje
A perebôr ziêla za płôt vykidaje
Kine ž vona kine nechaj voda nese
A deś môj mileńki tam voliki pase
Oj pase ž vôn pase toj deś za horami
Ne bačyt stežeńki toj za slôzońkami
Oj pase ž vôn pase toj za vysokimi
Ne bačyt stežeńki toj za drôbneńkimi.

Razom z prychodom vesny zjavlajetsie lubov, kotora v naturalnum poradku vymahaje bezperepynnu potrebu sustrêč. Ale vesna to taksamo bezperepynna pracia, jakaja zmušaje do rozłuki. Odnak kiemliva diêvčyna nachodit sposub kontaktu, kidajučy v perepłyvajušču rêčku ziêle. Miły bude viêdati, što vsiê jiê mysli pry jôm.

Bôlš svavolno lubov traktuje inša jurjevśka piêsnia:

Poženu voliki v Popeliê raneńko
Napasu voliki jak bočki kruhleńki
Voły mojê voły oj rano ja vstała
Voły ne pudjiêli a ja ne dospała
Voły ne pudjiêli bo trava małaja
A ja ne dospała bo šče mołodaja
Voły ne pudjiêli komarê kusali
A ja ne dospała chłopci dokučali

U trapnych obraznych asocijacijach rozkryvajetsie sens piêsni, povny intymnoji tepłyni. Diêvčyna z rôvnoju bezturbôtnostioju odnositsie i do praci, i do lubvi, a tym samym do rêčojisnosti, okružajuščoho jiê sviêtu. Tłumačyt ete korotko — bo šče mołodaja.

Ety vesnianki spivalisie abo jak ohulki, abo jak hajiki. Zaležyło do čoho nabližavsie deń sviatoho Juryja. Usiê ety pisniê praktyčno miêli odnu melodiju, prynaležnu do etoho obradu. Zreštoju muzyčna struktura hajikuv odpoviadaje melodiji vesiêlnych piseń, bo jakraz tohdy spravlalisie vesila. Hajiki — to počatok cvitiênia roslin. U inšych vioskach, naprykład Starôm Kornini, u ety čas spivali sadovyje pisniê. Nazva hajiki disiaj — to asocijacija haju z vesnoju. Haj najbôlš intensivno nabiraje majśkoho koloru. Haiki raniêj — to symbol sviatoho haju. Pisniê spivalisie pud cvituščymi derevami — jabłyniami, čeromuchami, na protiahu simi tyžniuv, do siomuchi, jakaja zbihałasie z trôjcioju. To disiêjša interpretacija starožytnoho nazovu. Druha — to v prostuj linii łučnosť zo sviatym hajom, jaki symbolizovav preakvatyčny kreacijny centr. Osobliva forma haiku — to korovaj, pečany dla potreb vesnovoho obradu i vesiêla.

Z uvahi na toje, što łotoť počynav cvisci peršy, hajiki začynalisie od piêsni:

Łototiu łototiu čom ty ne rozvivsie
Lubiv ja j divčynu toj ne oženivsie
Lubiv ja j divčynu a divčyna mene
No divčyny mati ne oddast za mene
Lubiv ja j divčynu voźmut jijiê lude
A mniê mołodomu parońki ne bude
Bude para bude ale ne takaja
Bude mołodaja ščej čornobryvaja

Łotoť to naš słovjanśki ekvivalent lotosu, jaki v relihijach sviêtu zajmaje tak značne kultove značenie. To odina kviêtka, jakaja społučaje dva sviêty. Na samôj spravi žyve v vodiê, ale v poviêtranuj (efirnuj) sfery rozcvitaje čudnoju kviêtkoju, symbolom vyžšoji duchovnoji mudrosti.

Motyv nedošłoho šlubu po pryčyni bohactva zvučyt i v piêsni:

Sivaja zozula vse kuku da kuku
Bodaj ščastia ne miêv chto bohatych šukav
Bodaj ščastia ne miêv nijakoho skurania
Chto jide daleko ne bere z kochania
Bodaj ščastia ne miêv nijakoho zysku
Chto jiêde daleko ne bere z poblisku
Jak my kochalisie jak ptašečki v strêsi
Jak my rozyšlisie jak jahôdki v liêsi
Jak my kochalisie lude smijalisie
Jak my perestali veseliêjšy stali

Vartosť etoji piêśni zaveršajetsie v cikavych porumnaniach. Počatok piêsni to prykład formalnoho paralelizmu, jaki uznik na osnovi starožytnych porumnaniuv, koli ludi utožsamlali svoje žycie z žyciom pryrody.

Siva zozula — symbol zrêłoji mudrosti.

Sinokôs

Vesnovy obrad zaveršajetsie sinokôsnymi pisniami. Podłuh rozkazuv, ludi, kotory vychodili na sinokôs ciêłymi siêmjami, u perepynkach pomiž pracioju, osoblivo podčas posiłku, ochvôtno spivali sinokôsny pisniê. Nad łuhami pereklikalisie hožy melodii i hołosy. Motyvy piseń, to perevažno simiêjne žycie, lubov, šlub. Ne zachovalisie pisniê, u jakich byłaby łučnosť z zemlorôbčoju mahijoju abo zaklonami. Pevny davni obradovy intonaciji zvučat u piêsni:

Kosciê kosiat
Boha prosiat
Daj nam Bože pohodońku
Za našuju robotońku
Kob my siêno posušyli
Po storonam povozili
A v stodoli dobre žyti
Miêd horêłku vino piti
Na hrudočku stožok siêna
Tam ležała postať biêła
Tam ležała postať biêła
Tam my budem večerati
Tam my budem večerati
V temnu nôčku nočovati

Peršobytny čołoviêk imknuvsie zapevniti sobiê prychilnosť pryrody, z jakoju zemlorôb miêv duchovy kontakt. Možna hovoryti pro złučnosť čołoviêka i pryrody, što v pisniach vyražajetsie v ciêłuj systemi porumnaniuv.

U pisniach kromi sinokôsnych prysutničajut motyvy lubvi i šlubu:

Kosiarê kosiat viêtrońki povivajut
Šołkovu travu na kosy nachilajut
Kosisie trava drubnaja zelonaja
Chto tebe siêjav divčyna mołodaja
Oj storonoju doščyku storonoju
Oj posiêju ja rutońki nad vodoju
Mołody chłopeć ja tebe davno znaju
Ty mene lubiš ja posahu ne maju
Ne bôjś divčyno ne dumaj ničoho
Ne bude tobiê za tvôj posah nic złoho
O môj mileńki jakže mniê ne dumati
Koli u tebe starša siostra je v chati
Koli u tebe starša siostra je v chati
To bude tobiê posahom dohaniati
Ne doženeš ty dožene tvoja mati
Oj było było bez posahu ne brati

Jasno treba skazati, što nehlediačy na toje, što v etych vesnovych pisniach ne bačym mahičnych rys, zaklonuv čy kultovoho charakteru, to vsio ž taki vony je obradovymi pisniami, bo spivalisie v pryznačany jim čas.

Zeluneć. Pryklikanie došču

Nahadajem, što provody vesny prychodilisie na Siomuchu (Trôjciu). Z joju zvjazany šče velmi cikavy obrad — „Zeluneć”. Zahoroď, pudvôrok, domy — usio ukrašałosie kryšanymi piskavkami, kotory z zatok i łuhôv prynosili diêti, i mołodymi berôzkami. Beroza ne prypadkom była najvažniêjšym motyvom „Zeluncia”. Za pošanu okazanu jôj u ety deń beroza odpłačuvała dobrom, peredajučy svoju bujnu siłu i rôst chliêbnomu polovi.

Z trôjićkim tyžniom, a osoblivo z suchim četverhom, zvjazany obrad pryklikania došču. Pry pohrozi posuchi provodivsie krestny chod kruhom sioła, abo jak u pidisiaty lêta u Trystianci, čerez sioło, z molitvoju koło kaplički i zaveršeniom obradu na rêčečci — Praniê, de zimoju odbyvałosie Kreščenije. Pometaju krêstny chôd u 1961 rokovi. Šče pered zakunčeniom molitv na Praniê, na horyzonti z boku vioski Puchły, obrazovałasie chmara i rozlahlisie hrymoty.

Starožytny jazyčnićki obrad pryklikania došču ne zachovavsie. Naveť pisniê-zaklony, jakije musili koliś suprovodžati obrad, zahinuli u vikach, a disiêjšy uvobrali v sebe chrystijanśki motyvy:

Doščyk, doščyk kraponi
Babu z pola proženi
Doščyk doščyk perestań
My pojiêdem na Jordań
Bohu molitsie
Chrystu pokłonitsie
Jest u poli sirota
Odkryvaje vorota
Klučykom zamočkom
Šołkovym płatočkom

Koli došč ne perestavav diêti naspiêvuvali:

Nejdi nejdi doščyku
Navaru ja boršcyku
Postavlu pud jôłkoju
Nakryju tarêłkoju
Pryšov vovk u borščyk tovk
Pryšła kobyła horčok pobiła.

Šyroko rozpovsiudžany spiêvny tekst, kob uhadati pohodu. Naspiêvuvali joho perevažno diêti, stavjačy na dołoni božu korôvku:

Boža korôvka
Politi na nebo
Došč čy pohoda
Što zavtra bude
Jak pohoda to liti
A jak došč to sidi

Starožytny słovjane posłuhovuvalisie rešetom, perevernutym vverch dnom, do vyklikania došču. Rešeto symbolizovało doščonôsny Plejady, preakvatyčny symbol Kosmičnoho Łona. Jich na Poliêsi nazyvali Rešetami. Došč zaklinali v starožytnuj Biłorusi, odkryvajučy zatkany krynici, kołotili (bili) vodu kijami, pereoruvali płuhom dno rêčki, što osoblivo symbolizovało ohnisty zarodyš, jaki pronikav preakvatyčny chaos, opłodotvorajučy vody prokreaciji.

U bałtuv byv obyčaj kresania ohnia v intenciji zaklinania došču v samoho Perkuna. Žreć obnosiv try razy kruhom ohniu zban piva i vylivav joho v ohoń, molačysie, kob Perkun rozliêv došč i vłahu. Zvyčaj rozpovsiudžany na Rusi. Łacinśka nazva piva cerveza navjazuje do rymśkoji bohini Cecery, opiekunki zernovoho zbôža, što asocijovałosie z kosmičnym zarodyšom.

U chrystijanśki čas molitvy v intencijach došču nakirovuvali do sv. Jana, perejemcia obradu Kupały.

Vesnovy obrad dotryvav u mnôhum do našych dion. Može jakraz i tomu, što miêv vôn v sobiê siłu impulsu, ožyvotvorajuščoho vsiu pryrodu i kotoroho vytoki siahajut preakvatyčnoho chaosu, momentu Peršoho Słova.

Liêtnio-osiênni obrady. Kupale

Kalendarny obrady počynaliś koladoju. Tohdy hospodar, spožyvajučy sviêžy plôn, prosiv božestvienny siły pospryjati joho budučomu vrodžajovi. Minuv čas vesnovych robôt i sinokosuv i prychodit čas ubôrki novoho vrodžaju. Od joho bude zaležati praktyčno los simjiê. Urodžaj uže možna uhadati. Od toho, jaki vôn prodbačytsie, tak i sviatkovali obrady. Na toj čas prychodivsie kult boha-soncia Kupały. Kupało — bôh urodžaju i dostatku.

Podłuh A.Kovalika, kult świętojański nałožyvsie na raniêjšy kult božestva, personifikujočoho pohružany v vodach kreaciji kosmičny zarodyš.

Sviatkovałosie kupale v nôč z 24 na 25 červenia i protiahuvałosie do pilipuvki, uklučajučy osiênni vesila.

Kupale zvjazane z liêtnim sonciovorotom, koli nastupav bujny rozcvit sił pryrody. U ety čas usia pryroda — ziêle, travy, dereva, kviêtki nabirajut najbôlšoji môci, projavlajut najbôlšu mahičny siłu. Tym zobrane naperededni Kupały ziêle zachovuje mahičnosť i boronit čołoviêka od złych sił. Znachorê i šeptuchi v ety čas zbirali bôlšosť svojich trav i kviêtok, jakimi lêčyli chvorych, zamovlali i vyhaniali złyje duchi. Mnôhi kviêtki svoju nazvu berut od kirunku svôjiê môci: hrymôtnik — ustromlany v strêchu boroniv pered hromom; zahadka — spryjała vorožbiê; rozychôdnik — kob rozłučyti zakochanych i tak dalêj.

Ludi dobre znali celiêbnu vartosť trav, kviêtok, korê, jahodok. Dobra hospodynia starałasie obzapasitisie vsiêm neobchôdnym na ciêły rôk: kviêtki lipy — od prostudy, brunelku od horła, miatu, kalinu, sporyš, pudbiêł, itp.

Ludi viêryli, što v etu nôč pryroda nabiraje takoji môci, što može povpłyvati na ich suďby. Do diś zachovalisie povny mahiji perekazy pro kviêtku paporoť, kotora rozcvitała tôlko v kupałovśku nôč, nôč sviatoho Jana. Toj, chto jiê znajde, odmiênit svôj los i bude žyti v kazočnum ščasti.

Kupale — to taksamo aktyvizacija neprychilnych čołoviêkovi sił: čortôv, vovkołakuv, złydniuv, vodianikouv, nučnić i inšych. U narodnuj svjadomosti do diś hłuboko zakorenivsie poviêr u viêďmy. Jimi stavalisie baby, kotory odstupili od Boha i zvjazalisie zo złymi môciami. Vony vorožo odnosilisie do čołoviêka. Vony mohli peretvorytisie v zmiju abo koropovu žabu, a naveť u kôšku. Viêďmy ne mohli ono pereminitisie v hołuba. Trystiane viêryli, što v susiêdniuj vjosci było mnôho viêďmuv. Za etoju vjoskoju šče v naš čas rôs bôr — Korohôd. Z etoho boku, pry rêčci Małynci, roztiahałasie až do Rozbojisok Voropajka. To tam, koło troch dubôv u nôč sviatoho Jana zlitalisie viêďmy na sabat. Odin žyleć Biłok rozkazuvav, što v nôč sv. Jana bačyv, jak krasnoju hołovnioju prolitała tudy viêďma. Druha probirałasie tudy na biêłum koniovi.

Diêd odnoho z biłoćkich rozkazčykuv čuv budučy na Dalekum Schodi pudčas vujny Rosiji z Japonijeju, što do troch dubôv na Voropajci zlitalisie viêďmy z usioho sviêtu. Skazała jomu pro ete v čas rozmovy baba, jakaja sama litała do troch dubôv, koli doviêdałasie, što vôn rodom z Biłok.

Viêďmy, koli pohrožała jim smerť, mohli chutko peretvorytisie v konkretnu babu. Etoho môh dokonati i čołoviêk, kotory vykonaje mahično-zaklinalne diêjanie. Taki fakt zdaryvsie v Łosinci, de hospodar, zajšovšy v chliêv, zobačyv kôšku. Schvativ mitłu, šepnuv zaklon i machnuv jeju naliêvo. Pered jim ustała znajoma baba.

Viêďmu možna obačyti nekonečne pryłapavšy jê na viďmarśkich praktykach. Treba ono pered velikodniom, u veliki četver, posli večery, za huboju pokinuti kusok chliêba. Rano vyniati chliêb z-za huby i zavjazati na žyvotiê v soročci. Na velikdeń stojaščomu v cerkvi z chliêbom u soročci pokažetsie viêďma z dojônkoju na hołoviê. Inšy rozkazčyk tverdit, što za huboju treba ostaviti ne chliêb, a syr.

Možna było inačej zaspojiti cikavosť. Kob obačyti viêďmu, to treba na vinčalne kolco uplesti vinok z kviêtok horochu. Uhladajučysie v joho v cerkvi, možna obačyti viêďmu, kotora v jôm pokažetsie z dojônkoju abo cidilnikom na hołoviê.

Mnôho škody ludiam robili viêďmy, kotory, peretvorajučysie v zmiju abo koropovu žabu, odbirali v korôv mołoko. Mołoko to odna z osnovnych strav, osoblivo koli v simjê byli diêti. Raniêj jich u siêmjach było mnôho.

U kupalśku nôč viêďma odiahnuta v čornu odeždu, siadała na mitłu i, ližučy kluč od zamka, šeptała:

Čysta rosicia čysta vodicia
Peremini svôj zdrôj na korovin udôj

Posli zaklonu litiêła do svôjiê žertvy. Ludi, kob od jiê zasterehčysie, obchodili try razy svojiê budynki i zatykali zamki kropivoju, hovoračy: šuhi viêďma na łuhi! Vidno ne vse ete pomohało, abo hospodar što ne tak zrobiv, bo viêďma vspomnianym klučom odkryvała zamok i, zaminiavšysie v koropovu žabu abo zmiju, odbirała mołoko. Z pryłapanoju na etum viêďmoju ludi obchodilisie žôrstko. Bili jiê čym popało, posli čoho okaliêčana žaba abo zmija okazuvałasie znajomoju baboju.

Byli ludi, kotory zajmalisie boroťboju z viêďmami. Do jich zvertalisie, koli znajšli v sebe v chliviê viêďmu. Miž inšym u Chrabustôvci žyv taki diêd. Do joho po pomošč pryšła odna baba. Zbirajučysie dojiti korovu, na vymji vona obačyła zmiju, kotora ssała mołoko. Diêd, počuvšy ete, chutčêj siêv na vôz i pohnav koni. Po dorozi vyłamav osinovu hulu i z joju zajšov u chliêv. Na stiniê šče sidiêła objiêdiana zmija. Diêd, pošeptavšy, machnuv naliêvo huloju i skazav: Po božomu viêleniju zabiti tebe treba! Zmija vpała nežyvaja. Okazałasie jeju stotrochliêtnia staruška.

Odnak často viêďmy odbirali v korôv mołoko. Kob joho korovi vernuti, treba vdôj odciditi čerez ziêle rosiciu. Zorvanu na perededni nočy sv. Jana rosiciu baby zapletali v vinok i, kob uzmôcniti mahičnu siłu, sviatili v cerkvi. U etum prykładi, jak u vinkovi, perepletajetsie jazyčnićkie z chrystijanśkim.

Dotryvali do nas u obradi pisniê-zaklony, što sviêdčyt pro nebyvału žyvôtnosť viêrovania v złyje siły koliśnich neprychilnych ludiam demoničnych stvorêniuv, što u naš novožytny čas zliłosie z chrystijanśkim sviêtopohladom na boroťbu dobra i zła i zvjazanych z jimi sił sviêtła i temry:

Rosicia rosicia boža krasicia
Pošli z neba rosy zaliêj viêďmi očy
Rosti ty łuhami ponad dolinami
Červona krasicia boža rosicia
Diêvčyna chodiła rosiciu zbirała
U pučečki rumniała viêďmu proklinała

Viêra v žyvotvôrnu siłu rosy, jakuju vspominałosie raniêj, kotoru vobrała v sebe kviêtka rosicia — to odhołosok starožytnoho kultu vody i jiê očyščalnoji mahičnoji siły. Rosa skumulovana v rosici pomahała ludiam zmahatisie z dyjavolśkimi viêďmami.

Inšy tekst navjazuje motyvom rosici do poperednioho:

Rosicia boža krasicia
Pošli z neba rosy
Zaliêj viêďmi očy
Brodiła viêďma łuhom
Litiêła dolinoju
Pryšła do liêsa
Stała hołovnioju

Analiz rymovanki pokazuje, što vona składajetsie z dvoch tvoruv, kotory v vyniku kontaminaciji podôbnych motyvuv zlilisie v odin. Počatok tvoru maje inšy rytm niž joho druha častka, pry čôm načało to forma mahičnoho zaklonu.

Hołovnia, inakš rozžarane poliêno, posłužyła stvoralnikam obradovych piseń, zamov i zaklonuv do porumnania z viêďmoju. Lohko sobiê ujaviti litiêvšu rozžaranu hołovniu, kotora šypit i syple iskrami. Zjava v pryrodi nenaturalna i musiła b vyklikati samy nevirohôdny asocijaciji.

Sam kupalśki obrad suprovodžavsie mnôhimi pisniami i hulniami, radostioju i rostom kultovoho erotyzmu. U kupalśku nôč mołodiož zbirałasie v uročyščach nad vodoju, rozpaluvała ohniê, spivała, vorožyła. Mołodyje skakali čerez ohoń, kupalisie, obmyvalisie vodoju i kidalisie v vodu za divočymi vinkami. Davali volu erotyčnym počutiam.

Ohoń i voda — elementy kultu. Vony vnosiat u obrad očyščalno-zasterehalnu mahičnu môć od złych i vrednych čołoviêkovi sił. To bezposeredna suviaź z vytokami prasłovjanśkoji viêry, kotoroji odinym centralnym mitologemom zjavlajetsie generatyvny centr preakvatyčnoho chaosu v vidi bohini (Plejady) uspryjmanoji jak odnorôdna i pasyvna amorfična pramateryja i ohoń — jako hromovładne Božestvo — operator kreaciji. Symbolika etoho aktu vpisana v sviaty haj, jaki označaje miêstie preakvatyčnoji prokreaciji, obraz prasłovjanśkoho ostrova Bujan.

Samo kupalśkie ohnišče, rozpaluvane v nôč, koli môć viêďmuv dosiahaje veršyny, spovniaje apotropejičnu funkciju, zništožajušču jich demoničnu siłu. U takôm ohniščy obovjazkovo musiła horêti šypšyna, kropiva, jadłoveć, zuby borony — vsio, što mohło poparyti, pokołoti, pokalêčyti zło, u tôm vypadku viêďmuv. Miêło to i inšy sens, namnôho bôlš starožytny, jaki na protiahu tysiačyliêtijuv strativ łučnosť s pravzorom. Koleć — odin z symboluv kreacijnoho impulsu, vibrujučoji sviêtłom i zvukom Pneumy, probivajuščoji Kosmične Łono.

Pry nahodi ne možna ne odznačyti velikoji môci, jakuju vosoblaje v sobiê dym, osoblivo z čarodiêjnych ziôł, naprykład kropivy. Oboroniaje vôn od prychodu demoničnych istot (viêďmy, čorta, vovkołakuv, złydniuv). U kanun nočê sviatoho Jana schôdni biłorusy okurujut sviačanym ziêlom i vinkami chlivy, obory, chaty.

Inše mahične značenie dymu to vykuruvanie z čołoviêka vsiakich nečystiuv čy chvoroby. Na etum uznikło kadiênie v kultach, kob božestvam čy sviatym ochvjarovati čysty dary.

Skakanie čerez ohoń i dym, obmyvanie vodoju v kupalśku nôč (sviatojanśku) — to mahičny diêji. Často skačučy z raznych bokôv, ne bačačysie v dymi, zdyralisie nad ohniom, padali v joho i bôlno parylisie. Samo skakanie v ludovuj mahiji — to akt mahičnoho perekročenia, jakoje odyhruvało u vsiêch słovjan veliku rolu. Je dva aspekty perekročania.

Perše — to perekročenie perez prodmiêt specijalno pudkinuty, kob poškoditi danuj osobi. Tohdy na osobu perechodiat funkciji etoho prodmiêtu, naprykład z mitły na mołoduchu, z intencijoju, kob jeju muž pomitav vsio žycie.

Druhie — to vspomniana nami apotropejična diêja (odvoročuvanie i zasterehanie od złoho). Naprykład pereskakuvanie perez apotropejične ziêle, kob zasterehčysie od uroku, perez sokiêru, nožê, žar, ohoń, dym (kupalśki — osoblivo mahičny), kob zasterehčysie od usiakoho zła. Podłuh intenciji ety prodmiêty majut paliti, kaliêčyti zło, ale taksamo očyščati i dati svoju môć osobi.

Kob uzmôcniti efekt, u kupalśku nôč mołodyje najčastiêj obnažalisie. To prastary zvyčaj, stosovany osobami, osoblivo žunkami i divčatami, kotory vykonuvali razny mahičny diêji, naprykład vystrašania złoho z vjoski, mahičnoho vyhaniania pasožytuv z chaty, zasterehania žyviny od złoho. Zvyčaj može vesti svoju genezu od pradavnioho obnažania čarodiêjuv čy znachoruv. Nahosť, vidno, była neobchôdna, kob ništo ne zmutiło perechodu môci z prodmiêtu, ohniu, abo vody, z odnoho boku, a od osoby v druhi bôk.

U kupalśku nôč spivali pisniê, tvoračy ludśki kruh navkoło ohnia.

U kupałovśkich pisniach často pojavlajetsie motyv ruty. Z jiê divčata pleli naperededni Kupały vinki, što suprovodžałosie pisniami, jakich neodłučnym elementom było zamužstvo:

Siêju rutu siêju mjatu
A ja rutu pokošu
Mjatu pozžynaju
Ja šče zamuž ne pujdu
Ročok pohulaju

Motyv ruty — pryznak chutkoho vychodu zamuž. Raniêj zamužže planovali baťki i vybirali ženicha bez zhody diêvčyny. Byvało, što i sam zakochany, jaki ne spotkavšysie z prychilnostioju diêvčyny, probovav mahičnych diêj, kob jiê zdobyti, jak v etuj žartôvnuj piêsni:

A na hory viêtior viêje
Tam Mikita rutu siêje
Rości ruta jak lonok
Mojôj Viêrci na vinok
A šče ruta ne vrodiła
Vže j Mikitu rozsadiło
A šče ruta ne vzyšła
Vže j Mikitu roztrasło

Kupałovśki pisniê odznačalisie i všanovaniom roslin, i veličaniom sił pryrody:

Litiêła pava čerez bôr čerez bôr
Jijiê sukienka v deveť pôł v deveť pôł
Stała dubrova pałati pałati
Stała sukienka majati majati
Jdiête chłopčyki hasiti hasiti
Rešetom vodu nositi nositi
Jak u rešeti voda jest voda jest
Tak u chłopčykôv pravda jest pravda jest
Jak u vidiorku voda jest voda jest
Tak u divčatok pravda jest pravda jest

Pava — obraz pyšnoho liêta, bujnoho rozcvitu pryrody. Symboličny požar dubrovy stvoraje okaziju do žartôvnoji nasmiêški nad chłopciami, kotory ne žyvut u pravdi. Žart, ironija, nasmiêška, humor, vesiołosť — to motyvy, jakije vypłyvali z peršobytnoho kultovoho erotyzmu i radosti. Z časom vony zusiêm vytisnili uročysty veličania i napovnili obrad žartôvnymi žytiêjskimi, a taksamo šlubnymi motyvami. Usiê ety pisniê i vykonuvalisie na vesilach, dla jakich byv to najbôjš spryjalny čas. Tôlko što skônčyvsie sinokôs, a šče ne rozpočalisie žniva, dla kotorych každa para sviêžych ruk była velmi cenna, tym bôlš što zbôže žali serpami.

Ale poka byv čas odpočynku, humoru i žartuv:

Oj kazali lude što v Trystianci tiêsno
Odnymi chłopciami zhorodili miêsto
Zhorodili miêsto ščej do toho rynok
I šče ostałosie sviniam na budynok
Zhorodili miêsto ščej do toho ganok
I šče ostałosie diêvkam do kochanok

U odvorôtny adres taksamo spivalisie žartôvny kuplety, ono v mužčynskuj maniêry:

Trystianićki divočki čym vony ponosiatsie
Siêm nediêl porôsny chodiat na vośmuj porosiatsie

Kupałovśki erotyzm byv pozbavlany neščêroji skromnosti i soromlivosti, tak samo jak kultovy Jarylin jur. Nezdarma peršy chrystijanśki autory ne skryvali v liêtopisach svoho oburenia. Svavolny ton pronik i v puzniêjšy pisniê, kotory v naš čas vykonuvalisiê jak vesiêlny. Spivali jich baby z ochvotoju:

Oj môj že ty divirusieńku
Bery ž mene pomalusieńku
Ne kładi mene na pôženci
Kładi ž mene na dorôženci
Oj môj že ty kochanočku
Kładi mene na kopanočku
Ni šyroku ni vuzeńku
Po koliêni koroteńku

Byvaje, što mołody chłopeć ne velmi sobiê radit, pro što z humorom traktuje piêsnia:

Poraď že mniê moja mati
Jak prynadu dati
Steli doniu postiêl biêłu
Nechaj laže spati
Postiêl biêła posłana
A vôn ne łožytsie
Vziav za pravuju ručeńku
Tiêsneńko deržytsie

Oproča žartôvnych, nasmiêšlivych i šlubnych piseń vystupajut i tvory, u jakich vystupajut motyvy zaklonu, zamovy čy vorožby:

Ne daj Bože sioho ne vidati
Na ryžum pisočku dva slidočki znati
Oj odin slidočok konia voronoho
A druhi slidočok moho mileńkoho
Poskaču poskaču v višniovy sadočok
Prykryju prykryju miłoho slidočok
Kob po tôm slidočku ptaški ne litali
Kob moho miłoho inšy ne kochali
Kob po tôm slidočku ludi ne chodili
Kob moho miłoho inšy ne lubili

Tut diêvčyna imknetsie zdiêjsniti zadumu mahičnymi diêjami, vyhovorujučy słovy zamovy. Forma vziata z mahičnych praktyk šeptuch.

Kupale to taksamo čas vorožby:

Rodzony chryščony
Pryjdi mojiê kosy rozčešy
Kładovlusie spati
Sviaty Jane daj mniê znati
Z kim ja maju na šlub stati
Toho vo sniê vvidati

Tuju ž, što i v vyžej pryvedianuj piêsni, funkciju spovniaje motyv rozčesuvania kosy, kotory maje vzmôcniti słova zamovy.

Z reštok pôźniopohanśkoji kupałovśkoji obradnosti vynikaje, što čołoviêk i pryroda — odno. Vona v toj čas osiahaje nebyvały rozcviêt, nadilajučy čołoviêka svojeju krasoju i siłoju. Hospodar bezposerednio staje pered tajemnymi siłami pryrody i starajetsie zaručytisie pudtrymkoju siły dobroji. Naperededni vbôrki vrodžaju, jaki okreslit budučyniu simjê hospodara, vôn ne može ne dumati, jak joho zabezpečyti pered temnymi siłami, u kotorych isnovanie hłuboko viêryt. Tym vôn siahaje do zamov i zaklonuv, do mahičnych diêjaniuv z vykorystaniom ohnia i vody v sviatuju nôč boha-sovnyka Kupały. Korystaje z mahičnoji môci trav i kviêtok. Čołoviêk rozpoznaje taksamo lečêbny cennosti vsiakoho korysnoho ziêla.