Reporterka biłoruśkoji „Nivy” Hanna Kondratiuk ciêły čas ide do toho, kob pokinuti svoje słovo v literatury. Jeji pochôd dovhi i tiažki — sperša poperedni redaktor biłoruśkoji „Nivy” Vital Łuba namjaknuv pro pjanista Jana Tarasieviča, kotory stavsie na para liêt temoju, jakaja Hannu zaniała čuť ne bez rešty. Tema odnak było klasyčno dosliêdčyćkoju, reportažnoju i naveť, možna skazati, misijnoju. Hanna odkryvała dla neprychilnoho do vsioho, što choč trochu pachne biłoruśkim, Biłostoka joho słavnoho zemlaka. Ne było to odkrytie, od kotoroho sviêt padaje na kolina, ale pjanist Tarasievič spovna zasłužyv, kob byti všanovany biłostočanami. To byv, choč i ne literaturny, ale vdały vydavećki projekt. Kniha „W stronę Tarasiewicza”^* miêła druhie vydanie — rêdkosť (odiny poka vypadok) sered biłoruśkich projektuv roblanych pôdbihom i velmi často metodoju skopijovati-uklejiti.

Druhi pudychôd to vydana pud kuneć 2007 roku kniha „Царская трызна”^** — zbôr reportažôv i zamalôvok, dla kotorych autorka vže v čas publikaciji na storônkach gazety prydavała literaturnu zakrasku i naveť dodatkovo odrôzniuvała jich, pudpisujučysie pseudonimom Eva Sciepaniuk.

Kažne z opovjadaniuv je v čômś jarkie — maje svoho nezvyčajnoho na tliê seredovišča hieroja abo rozkazuje pro sytuaciju, kotora nijak ne vpisujetsie v tradycijny poradok, kotory šče kôlkoś liêt tomu byv po zamovčuvaniovi prypisany dla pudlaśkoji vjoski. Tych nezvyčajnych hierojuv — po horodśkich miêrkach jich zvyčajno možna nazvati vražlivymi luďmi — praktyčna i pragmatyčna vjoska vse odčužuvała, spichała v prydurki abo i vmiêła pochovati šče žyvymi. To odin płast Hanninych rozkazuv — oryginalniki, kotory zadivlajut susiêduv nezvyčajnostieju svojich učynkuv abo odčajom i naporom, z kotorymi chočut vvesti v žycie svojiê nezrozumiêły susiêdam mroji. Z siêtym pronikajetsie druhi płast, kotory je odbitkom samozrozumiêłoho faktu, što žycie ne stojit na miêsti, a rozyhrujetsie v časi. Sviêt mjastovy ide svojim techničnym, technologičnym, intelektualnym i  vsiakim inšym rytmom. Obraz siêtoho progresujuščoho sviêtu jakoś pronikaje do vjoski i miniaje prypisanu jôj po zamovčuvaniovi rolu. Mjastove čuť ne vse pronikaje do vjoski v skryvlanum, a naveť i spotvoranum vyhladi. Połamany rebra i  stresiany môzg oddanoji diťmi v hospiciju matery; bardak z  nedorozvitoju nepovnoliêtnioju; oficijny, puvoficijny i  zamaskovany rozpivalni samohônki i horêłki z kontrabandy; złodiêjśki interesy mjastovych biznesôvciuv, kotorym nerêdko pomohajut vjoskovy rodičy — to rozvał i obvał vjoskovoji kultury i systemy jeji vartostiuv. Taki obraz sviêtu donosit do nas Hanna v svojich opovjadaniach.

Rys. Mirosław Zdrajkowski

Realny fakty, magija, alkoholovy pryvidy, šlachetny mroji, kotory jichnim mrojnikam nikoli ne spovniatsie — usio siête splełosie v knizi v hôrki uzeł smerti na počatku stoliêtija, kotore v globalnum obsiahovi prynesło svobodu intelektu i  idejuv, pravdivy vybuch možlivostiuv i aktyvnosti čołoviêka na neobžytum technologičnum prostorovi.

Kniha može byti dla kažnoho čytača tym, što vôn schoče v jôj pobačyti. Dla čołoviêka, kotory vrodivsie abo požyv u sviêti, pro kotory piše Hanna — to može byti reportaž z Pudlaša. A  ot, kob vziati i pročytati siêty reportaž čołoviêkovi tzv. zachodnioji kultury na zrozumiêłuj jomu movi, to chutčêj takomu reportažovi toj zachôdnik ne poviêryv by, skazav by, što to literaturna vydumka, a može i historyji z zusiêm inšoji planety.

U idealnuj sytuaciji kniha je (povinna byti) rezultatom chirurgičnoji operaciji nad jeji zmiêstom i liciom. Teper, koli technika dała lohki možlivosti publikovati rečy metodoju, kotoru ja sam dla sebe nazyvaju skopijovati-uklejiti, vydavciê štoraz častiêj idut na takuju spokusu — jich naveť popichajut do siêtoho bjurokratyčny zakony: nate hrošy na knihu i zrealizujte jich od takoji do takoji daty. U siêtum vypadkovi mnôho zroblane, kob chirurgična operacija vdalasie — kniha normalno oformlana, z  fajnymi malunkami, kotorych časť artysta zrobiv napevno spicijalno dla knihi. Ale: ne zaškodiv by chaj sobiê i  neveliki, ale vstup — chto ž to taki Hanna i čym že je toj sviêt, pro kotory vona piše. U zmiêsti je para mistiôv, kotory na potrêby knihi možna było počystiti od lišnich publicystyčnych ustavok. Jakojiś šalonoji škody vony dla knihi ne roblat, ale i ne dodajut novoji jakosti. A jak ne dodajut, to skalpel varto tiahnuti, musit, do samoho kuncia.

^* Hanna Kondratiuk, W stronę Tarasiewicza, Rada Programowa Tygodnika „Niwa”, wyd. II, Białystok, 2004.

^** Ганна Кандрацюк, Царская трызна, Праграмная рада Тыднёвіка „Ніва”, Беласток, 2007.

Pro knihu možete zapytati v jeji autorki...