7 maja v Prazi, de ja žyvu, odbyvsie summit Europejśkoji Uniji i šesti postsoviêćkich krajinuv — Armeniji, Azerbejdžanu, Biłorusi, Gruziji, Mołdovy i Ukrajiny. Usiê vony razom pudpisali deklaraciju ob spuvpraci v ramkach tak zvanoho Schôdnioho Partnerstva (Eastern Partnership). Europejśka Unija pudpisuje velmi mnôho vsiakich dokumentuv, pro kotory potum usiê zabyvajut. Ale mniê zdajetsie, što jakraz siêty dokument — nevažno, bude vôn zabyty ohułom čy niê — prynajmi dla odnoji krajiny maje historyčne značenie. Same pro siête mniê chočetsie napisati para słôv, tym bôlš, što ja byv na zhadanum summiti jak korespondent Radiva Svoboda.
Historyčny krok
Zaprošujučy Biłoruś pud kirovnictvom Aleksandra Łukašenki do Schôdnioho Partnerstva, Europejśka Unija kardynalno zminiała svoje stavlenie do biłoruśkoho režymu. Tak skazati, europejci perejšli od izolovania „ostatnioho dyktatora v Europi” do angažovania joho v europejśki prostôr. Zniali poperedniu vizovu zaboronu na pojiêzdki Łukašenki i joho čynovnikuv do Europy i perestali dojmati režym usiakimi zajavami z okaziju rozhonuv opozycijnych protestuv u Minśku abo areštuv opozycijonistuv.
Opozycija, sensom istniênia kotoroji protiahom ostatnich 12 liêt było izolovanie režymu na mižynarodnuj areni, sumiêłasie takim povorotom spravy. Čuť ne vsie v opozyciji zahovoryli pro „zdradu” Europy, jak u odnosinach do demokratyčnoji Biłorusi, tak i v odnosinach do europejśkich ideałuv. Jakby zabyvajučy pry tôm, što hołovnym hasłom siêtoji samoji opozyciji było „Biłoruś u Europu”, kotore nekotory potichu dopovniali radkom”A Łukašenku v ž..u”. Ot že, koli Europa začała brati Biłoruś u Europy, opozycija skazała — niê. Zabavno. Zrozumiêło, što opozycija chotiêła b, kob pry okaziji Europa posłała Łukašenku v toje dyskretne miêstie, ale tak ne otrymujetsie. Usio pokazuje na toje, što koli opozycija ne zmiênit pudychoduv, to same vona opynetsie v tôm neeuropejśkum miêsti.
Zrozumiêło, povorôt Europy tvarom do Łukašenki byv vyklikany najperuč łônśkoju rosijśko-gruzinśkoju vujnoju i prôboju Brukseli znajti jakiś adekvatny odkaz na štoraz mucniêjšy vpłyv Rosiji na zahraničnu polityku na byłôj soviêćkuj terytoryji. A tomu do Schôdnioho Partnerstva zaprosili i Biłoruś Aleksandra Łukašenki, i Azerbejdžan Ilhama Alijeva, kotory navrad čy bôlšy demokrat od svoho biłoruśkoho kolegi.
Skazati, — jak tverdit biłoruśka opozycija, — što Łukašenka praktyčno ničoho ne zrobiv navstrêču Europi, kob zasłužyti zniatie izolaciji z joho režymu, jazyk ne povoročujetsie. Usio ž taki zrobiv, choč, možlivo, ne toje, što od joho chotiêła opozycija. Po-perše, idučy za prôśbami-aluzijami z Brukseli, Łukašenka ne pryznav nezaležnosti gruzinśkich separatyzmuv — Abchaziji i Puvdennoji Osetiji. Treba doceniti polityčnu odvahu lidera, kotory publično kaže, što za rosijan bude lahati pud NATO-vśki tanki i kotory nibyto buduje sojuznu deržavu z Rosijeju. A tut na tobiê — pokazuje dulu Moskviê, možlivo, što i v kišeni, ale jijiê i tak usiê bačat.
Po-druhie, ustuplenie Biłorusi do Schodnioho Partnerstva bačytsie mniê jak peršy istotny (historyčny) krok Biłorusi v bok Europy i odnočasno odychôd od Rosiji. Chtoś može skazati, što raniêj Biłoruś zaprosili v NATO-vśkie Partnerstvo dla Miru (Partnership for Peace), i Biłoruś tudy vstupiła, roblačy peršy krok u bôk Europy. Ale to ne tak. Bo v Partnerstvo dla Miru zaprosili i Rosiju, i taja tože tudy vstupiła. Ciêły cymes teperyšnioji sytuaciji v tôm, što Rosiju v Schôdnie Partnerstvo nichto ne zaprošuvav, a Biłoruś zaprosili, i Biłoruś pryniała zaprošenie, choč Moskva była vyrazno protiv. Po-mojomu, koli chto ne bačyt siêtoho v takôm konteksti, pro jaki ja ode pišu, to vôn i ne zrozumiêje, što tak napravdu stałosie dla Biłorusi v Prazi 7 maja 2009.
Čy zrozumiêje opozycija?
Zdajetsie, što peršym opozycijnym politykom, kotory naležnym sposobom oceniv spravu Schôdnioho Partnerstva dla Biłorusi, byv Aleksander Milinkevič. U toj čas, koli inšy rozvažali, što zrobiti, kob zablokovati zaprošenie dla Biłorusi, Milinkievič tverdo vykazuvavsie za vstuplenie Biłorusi do Schôdnioho Partnerstva, naveť za cinu pevnoji legitymizaciji režymu Łukašenki v Europi. Bo Partnerstvo, dokazuvav Milinkievič, bude praciovati na budučnosť Biłorusi jak takoji, nezaležno od toho, chto jeju bude kirovati v najbližšum časi.
Potum pryjšov odum i na inšych. U Prazi pobyvali Zianon Pazniak, Stanisłav Šuškievič i Aleksander Kazulin, kotory razom zo staršynioju Rady BNR Ivonkoju Surviłoju pryniali zajavu, u jakôj vitajut zaprošenie Biłorusi do Schôdnioho Partnerstva. Odnočasno pudkreślujučy, što odnosiny pomiž Europejśkoju Unijeju i Biłorusieju povinny budovatisie na pošanovani pravôv čołoviêka i demokratyčnych stadartuv.
Nekotory teper nazyvajut Milinkieviča zdradnikom, obvinovačujučy joho v tôm, što vôn pudyhruje Łukašenkovi, domovivšysie z jim i z nekotorymi politykami v Brukseli, kob legitymizovati nedemokratyčny biłoruśki režym čerez Schôdnie Partnerstvo. A nekotory (často tyje samy, što nazyvajut Milinkieviča zdradnikom), obvinovačujut joho v tôm, što vôn ukrav u jich „europejśku ideju„. Bo Milinkievič choče organizovati osenieju kongres proeuropejśkich siłuv u Biłorusi. Nekotory, kob perechvatiti inicijatyvu, chočut organizovati taki kongres šče pered liêtom.
Tak što Schôdnie Partnerstvo korênnym čynom perevernuło i sposub dumania biłoruśkoji opozyciji. Čy dodumajetsie opozycija do čoho-nebuď tołkovoho? Tiažko skazati. Paradoks sytuaciji na Biłorusi v tôm, što opozycija často maje słušny ideji, ale ne maje ni siły, ni zasobuv, kob jich realizovati. A tomu siêty ideji realizujut inšy lude, u jakich je i siły, i zasoby. Ot že, to opozycija Biłoruśkoho Narodnoho Frontu vyłučyła ideju nezaležnosti Biłorusi pud kuneć 1980-ch. A realizovav jijiê — jak na ironiju — toj, pro jakoho vsiê kazali, što vôn tuju nezaležnosť zlikviduje. Z pochodom do Europy može vyjti taja sama štučka. Či zrozumiêje siête teperyšnia biłoruśka opozycija i zmože zrobiti adekvatny vysnovy?
