Kilka dion tomu mniê v Prahu peredali dviê knižki od Chvedora Klimčuka z Minśka, movoznavcia i vybitnoho spicijalista v movnych, historyčnych i inšych problemach biłoruśkoji časti Poliêsia.

Odna z siêtych knižok nazyvajetsie Традыцыйнае вясельле вёскі Сіманавічы Драгічынскага раёна Брэсцкай вобласці. Vona napisana Chvedorom Klimčukom na hovôrci svoho rôdnoho seła Simonovičy (po-mistiovomu, Sýmonovičy) na osnovi rozkazuv joho matery, Anastasiji Andrêjevny Klimčuk. Pro siêtu knižku pohovorymo pry inšuj okaziji.

Nini mniê chočetsie zvernuti vvahu odviêdnikuv storônki Svoja.org na druhu knižku, kotora nazyvajetsie Пераклады з твораў Л. М. Талстога на гаворкі Палесься.

Chvedur Klimčuk vystupaje v siêtuj knižci jak składalnik, redaktor i odin z perekładčykuv. Ohułom u knižci prezentujutsie perekłady fragmentuv prozy Lva Tołstoja od pryblizno dvoch sotniuv perekładčykuv z 150 mistiovostiuv na poliêśkum movnum areałovi v Biłorusi, Ukrajini i Rosiji. Je naveť odin perekład z našoho Pudlaša, kotory byv zroblany Michałom Kondratiukom z vjoski Dubiny koło Hajnuvki.

Knižka była hotova do vydania šče 30 liêt tomu, kob ušanovati 150-liêtije Lva Tołstoja (1828-1910) i 60-liêtije joho pravnuka, Nikity Tołstoja (1923-1996), kotory byv viêdomym movoznavciom-słavistom i dosliêdnikom Poliêsia. Ale vyjšła drukom ono teper, pud šyldom Заходнепалескага навукова-краязнаўчага таварыства „Загароддзе”, kotore Chvedur Klimčuk zaregistrovav u 1995 roci jak рэспубліканскае грамадзкае аб’яднанне.

Perekładali literaturny teksty, jak praviło, peredstavniki poliêśkoji inteligenciji, kotory, choč i žyli naohuł v miêsti, viêdali hovôrki sełuv, de vrodilisie, jak rôdnu movu. Takim sposobom Chvedorovi Klimčukovi vdałosie stvoryti nezvyčajno kolorovy movny kilim ciêłoho Poliesia i dosiahnuti vsiêch hołôvnych ciêluv, kotory vôn sobiê postaviv. A siêty ciêli składalnik okresliv u vvôdum słovi nastupnym sposobom:

1. Ушанаваць памяць Л. М. Талстога і М. І. Талстога. 2. Захаваць для нашчадкаў узоры дыялектнага маўлення ў форме перакладаў з мастацкіх твораў на народныя гаворкі. 3. Прадставіць у больш-менш цэласным выглядзе дыялектны ландшафт усяго геаграфічнага Палесся. 4. Прадэманстраваць, што на любую гаворку можна перакласці любы тэкст. Праблемы будуць узнікаць, але яны вырашальныя. 5. Паказаць, што народнымі гаворкамі валодаюць і карыстаюцца (па-рознаму ў залежнасці ад сітуацыі) многія прадстаўнікі інтэлігенцыі.

Problema z Poliêsiom u tôm, što movna sytuacija tam natôlko strokata, što nemožlivo vyštukovati odin piśmovy standart movy, kotory moh by vykonati rolu regijonalnoho koine. Siête pryznaje i sam Chvedur Klimčuk. A tomu i perekład Novoho Zaviêtu pan Klimčuk zrobiv na hovôrku svoho rôdnoho seła, a ne na jakiś skonstruovany naddyjalektny varyjant ohulnopoliêśkoji movy (siêty perekład vyjšov drukom u 2010 roci).

Zrozumiêło, dla mene odnym z samych cikavych pytaniuv, zvjazanych z poliêśkimi hovôrkami, było nastupne: A čy je na Poliêsi miêstie, de hovorat dokładno tak, jak u nas na Pudlašy, skažem, u Pronievičach abo v Ploskach? Dokładno takoji samoji hovôrki ja v knižci poliêśkich perekładuv Tołstoja ne znajšov, ale natrapiv na velmi dobre prybliženie našoji movy v hovôrci vjoski Zarêče Berozuvśkoho rajonu Berestiêjśkoji oblasti. Perekład korotiulki Lva Tołstoja „Diêŭčynka i hryby” u 1979 roci zrobiła studentka Pinśkoho pedagogičnoho včylišča Ludmiła Kutasevič. Ja ode pryvedu kusok siêtoho perekładu v łacinśkuj transkrypciji, vykorystovujučy našy pudlaśki grafičny vynachôdstva dla dyftonguv (ô, ê) i znak ŭ dla „u korotkoho”:

Dviê diêŭčynki šli dodomu z hrybamy. Jiêm treba buło perechodyty čerez želiêznu dorohu.

Vony dumali, što mašyna daloko, zaliêzli na nasyp i pôšli čerez rejki.

Raptom zašumiêła mašyna. Staršaja diêŭčynka pobiêhła nazad, a menčaja perebiêhła čerez dorohu.

Staršaja diêŭčynka zakryčała šêstrê: „Ne idy nazad!”

Ale mašyna buła tak blizko i tak môcno šumiêła, šo menčaja diêŭčynka ne počuła; vona podumała, jôj hovorat biêhčy nazad. Vona pobiêhła nazad čerez rejki, spotknułas, vypustyła hryby i stała zbirati jiêch.

Troški inačej, čym u nas v Pronievičach i Ploskach, ale v Košelach uže mohło b byti :)

Rêč u tôm, što siêta konkretna hovôrka naležyt do grupy tak zvanych peryferyjnych hovôrok malećkoho typu, kotory na Berestiêjśko-Pinśkum Poliêsi vystupajut tôlko na neveličkum obšarovi Berozuvśkoho rajonu. I vsio! Osnôvny movny areał berestiêjśko-pinśkich hovôrok składajut, u terminologiji Chvedora Klimčuka, hovôrki tak zvanoho zahorôdśkoho typu (seredniozahorôdśki, puvnočnozahorôdśki, puvdennozahorôdśki).

Ne viêdaju, čy možlivo zvesti poliêśki zahorôdśki hovôrki do odnoho literaturnoho standartu. Siête šče nikomu ne vdałosie. Ale odnoho ja pevny: nemožlivo zvesti do odnoho piśmovoho standartu pudlaśki i zahorôdśki hovorki. Naša pudlaśka mova zo svojimi velmi vyraznymi i odmiêtnymi fonetyčno-morfologicnymi praviłami maje dla rešty Poliêsia peryferyjne značenie. Inačej kažučy, u movnum sensi nema „Velikoho Pudlaša”, od Grodziska na zachodi do David-Horodka na schodi. Naše geografične połoženie vyznačajetsie chutčêj za vsio storčovym kirunkom na mapi: od rêčki Narva na pôvnočy do rêčki Vłodavka na pôvdni.

Ale, skazavšy vsio siête, ja choču dodati, što problema nezvôdnosti pudlaśkich i poliêśkich hovôrok do odnoho piśmovoho standartu na samum diêli je druhoradnoju.

U veresni minułoho roku ja pobyvav u Minśku, de mniê poščastiło pobałakati z dvoma vybitnymi polišukami: Chvedorom Klimčukom rodom z Simonovičuv i Vasilom Siomuchoju rodom z chutora Jaseneć koło Pružany. Kažny z nas hovoryv po-svojomu, to značyt, jak nas tato z mamoju navčyli na našych chutorach, ale vsiê my odčuvali, sto hovorymo na odnôj movi.